Izvorni kôd stranice Sydney

Nemate dopuštenje da uredite ovu stranicu, iz sljedećeg razloga:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 09:48, 2 juli 2024
Expiry of block: 09:48, 2 juli 2025

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

Navedite sve gornje podatke u upite ili zahtjeve za deblokadu. Ako smatrate da ste greškom blokirani, dodatne informacije i uputstva možete pronaći na stranici o globalnoj smjernici "Zabranjeni otvoreni proksiji".

U suprotnom, zahtjev za blokadu postavite na Meta-Wikiju. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Možete vidjeti i kopirati izvorni kôd ove stranice.

[[Datoteka:Sydney opera house and skyline.jpg|mini|Pogled na Sidney i čuvenu [[Sidnejska "Opera"|sidnejsku "Operu"]]]]
'''Sydney''' je najveći i najstariji [[grad]] u [[Australija|Australiji]] i [[glavni grad]] [[Novi Južni Vels|Novog Južnog Velsa]], koji je osnovan 1788. Područje metropole broji 4,3 miliona stanovnika, a uže gradsko područje poznato kao "City of Sydney" ima otprilike 146.297 stanovnika. Time je Sydney kao [[metropola]] najveći financijski, transportni, trgovački i kulturni centar Australije, dok je na drugom mjestu [[Melbourne]].

Grad je značajno globalno odredište turista iz cijeloga svijeta, pa ga redovno proglašavaju jednim od najljepših i najživljih gradova cijele planete, koji je ponosan na svoju luku, prekrasne obale, toplu i ugodnu klimu, te kosmopolitsku kulturu. Svoj svjetski nivo posljednjih godina grad je značajno podigao organizacijom [[Olimpijske igre|Olimpijskih igara]] 2000. Sydney ce također biti domaćin Svjetskog dana mladih 2008. Stanovnik Sydneya se u slengu popularno naziva "Sydneysider".

Sydney je glavni grad savezne države [[Novi Južni Vels]], i najnaseljeniji grad u [[Australija|Australiji]].<ref>{{Cite web|url=https://www.abs.gov.au/statistics/people/population/regional-population/latest-release|title=Regional population|date=20. 4. 2023|website=Australian Bureau of Statistics|access-date=23. 4. 2023}}</ref> Smješten na istočnoj obali Australije, metropola okružuje [[Sydney Harbour|luku Sydney]] i prostire se na oko 70&nbsp;km prema [[Plave planine (Novi Južni Vels)|Plavim planinama]] na zapadu, [[Grad Hawkesbury|Hawkesburyju]] na sjeveru, [[Kraljevski nacionalni park|Kraljevskom nacionalnom parku]] i [[Macarthur, Novi Južni Vels|Makarturu]] na jugu i jugozapadu.<ref>{{Cite book|last=Mason|first=Herbert|title=Encyclopaedia of Ships and Shipping|year=2012|page=266}}</ref> Veliki Sidnej se sastoji od 658 predgrađa, raspoređenih u 33 oblasti lokalne samouprave. Stanovnici grada su kolokvijalno poznati kao "Sydneysiders".<ref>{{Cite web|url=http://www.walksydneystreets.net/suburbssydneyall.htm|title=Complete official list of Sydney suburbs|date=2014|publisher=Walk Sydney Streets|access-date=13. 7. 2014}}</ref> Procijenjena populacija u junu 2021. bila je preko 5,2 miliona,<ref>{{Cite web|url=https://www.abs.gov.au/statistics/people/population/regional-population/latest-release|title=Regional population|date=26. 7. 2022|website=Australian Bureau of Statistics|access-date=1. 4. 2023}}</ref> što znači da je grad dom za otprilike 66% stanovništva države.<ref name="ABSCapitalPop">{{Cite web|url=http://www.abs.gov.au/AUSSTATS/abs@.nsf/Lookup/3218.0Main+Features12016-17|title=3218.0 – Regional Population Growth, Australia, 2016–17: Main Features|date=24. 4. 2018|website=Australian Bureau of Statistics|publisher=[[Australian Bureau of Statistics]]|access-date=13. 10. 2018}}</ref> Nadimci grada uključuju "Smaragdni grad" i "Grad luke".<ref>{{Cite web|url=https://theculturetrip.com/pacific/australia/articles/why-sydney-is-also-known-as-the-emerald-city/|title=Why Sydney Is Also Known As 'The Emerald City'|last=Tom Smith|date=4. 11. 2017|access-date=11. 9. 2021|archive-date=11. 9. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210911030853/https://theculturetrip.com/pacific/australia/articles/why-sydney-is-also-known-as-the-emerald-city/|url-status=dead}}</ref>

[[Aboridžini|Aboridžini Australije]] naseljavaju regiju Velikog Sidneja najmanje 30.000 godina, a [[Sidnejske kamene gravure|gravure]] [[Australijska arheologija|Aboridžina]] i kulturni lokaliteti uobičajeni su širom Velikog Sidneja. [[wiktionary:traditional owner|Tradicionalni čuvari]] zemlje na kojoj se nalazi moderni Sydney su klanovi naroda [[Dharug|Darug]], [[Dharawal]] i [[Eora]].<ref name="Aboriginal people and place23">{{Cite web|url=http://www.sydneybarani.com.au/sites/aboriginal-people-and-place/|title=Aboriginal people and place|date=2013|publisher=Sydney Barani|access-date=5. 7. 2014}}</ref>

Godine 1788, kapetan [[Arthur Phillip]], prvi guverner Novog Južnog Velsa, nazvao je uvalu u kojoj je osnovano prvo britansko naselje [[Sydney Cove]] po ministru unutarnjih poslova [[Thomas Townshend, 1. vikont Sidneja|Thomasu Townshendu, 1. vikontu Sydneya]].<ref name="Egan-1999">{{Cite book|last=Egan|first=Jack|title=Buried Alive, Sydney 1788-92|url=https://archive.org/details/buriedalivesydne0000egan|publisher=Allen and Unwin|year=1999|isbn=1865081388|pages=[https://archive.org/details/buriedalivesydne0000egan/page/n27 10]}}</ref> Aboridžini su ovu uvalu nazvali ''Warrane''.<ref>Attenbrow (2010), p. 11</ref> Phillip je razmišljao o davanju imena naselju [[Albion]], ali ovo ime nikada nije službeno korišteno.<ref name="Egan-1999" /> Do 1790. Phillip i drugi zvaničnici su redovno zvali grad Sydney.<ref>{{Cite book|url=https://nla.gov.au/nla.obj-343658027/view?partId=nla.obj-343661652#page/n4/mode/1up|title=Historical Records of New South Wales|volume=1 part 2|pages=285, 343, 345, 436, 482, passim}}</ref> Grad Sydney je proglašen gradom 1842.<ref>{{Cite book|last=Birch|first=Alan|title=The Sydney Scene, 1788-1960|last2=Macmillan|first2=David S.|publisher=Hale and Iremonger|year=1982|isbn=0868060178|edition=2nd|location=Sydney|pages=105–06}}</ref>
[[Datoteka:AboriginalSite0008.jpg|mini|Crtež kengura ugljenom u Nacionalnom parku Heathcote]]
Sydney je obalni basen sa [[Tasmanovo more|Tasmanskim morem]] na istoku, [[Plave planine (Novi Južni Vels)|Plavim planinama]] na zapadu, rijekom Hoksberi na sjeveru i [[Visoravan Woronora|visoravni Woronora]] na jugu.

Prema [[Köppenova klasifikacija klime|Köppen-Geigerovoj klasifikaciji]], Sydney ima [[Vlažna suptropska klima|vlažnu suptropsku klimu]] (''Cfa'')<ref>{{Cite web|url=https://www.carma.newcastle.edu.au/jon/matcom.pdf|title=Modelling and simulation of seasonal rainfall|date=20. 5. 2014|publisher=Centre for Computer Assisted Research Mathematics and its Applications (CARMA)|archive-url=https://web.archive.org/web/20190313193032/https://www.carma.newcastle.edu.au/jon/matcom.pdf|archive-date=13. 3. 2019|url-status=dead|access-date=25. 2. 2016|quote=Brisbane and Sydney each have a humid sub-tropical or temperate climate with no pronounced dry season...the classification is Cfa}}</ref> sa "toplim [i] ponekad vrućim" ljetima i "hladnim" zimama, kako je opisao [[Australijski biro za statistiku|australijski zavod za statistiku]].<ref>{{Cite web|url=http://www.abs.gov.au/AUSSTATS/abs@.nsf/Previousproducts/1301.0Feature%20Article32000?opendocument&tabname=Summary&prodno=1301.0&issue=2000&num=&view=|title=Climate and the Sydney 2000 Olympic Games|date=24. 9. 2007|website=Australian Government|publisher=Australian Bureau of Statistics|archive-url=https://web.archive.org/web/20080610031914/http://www.abs.gov.au/AUSSTATS/abs@.nsf/Previousproducts/1301.0Feature%20Article32000?opendocument&tabname=Summary&prodno=1301.0&issue=2000&num=&view=|archive-date=10. 6. 2008|url-status=dead|access-date=21. 12. 2008}}</ref> [[El Niño – Južna oscilacija|El Niño-Južna oscilacija]], [[dipol Indijskog okeana]] i [[južni anularni mod]]<ref name="ABC news">{{Cite web|url=https://www.abc.net.au/news/2018-08-14/southern-annular-mode-and-how-it-affects-our-weather/10106134|title=Southern Annular Mode: The climate 'influencer' you may not have heard of|date=14. 8. 2018|website=ABC News|access-date=29. 9. 2020}}</ref><ref name="BOM71">{{Cite web|url=http://www.bom.gov.au/climate/current/statements/scs71.pdf|title=Special Climate Statement 71—severe fire weather conditions in southeast Queensland and northeast New South Wales in September 2019|date=24. 9. 2019|website=[[Bureau of Meteorology]]|access-date=5. 1. 2020}}</ref> igraju važnu ulogu u određivanju vremenskih obrazaca u Sidneju: [[suša]] i [[Požari u Australiji|požari]] s jedne strane, i oluje i poplave s druge, povezane sa suprotne [[Efekti El Ninjo-južne oscilacije u Australiji|faze oscilacije u Australiji]]. Vrijeme je [[Sea breeze|umjereno]] blizinom okeana, a ekstremnije temperature bilježe se u unutrašnjosti zapadnih predgrađa.<ref name="acn">{{Cite web|url=http://www.bom.gov.au/climate/averages/tables/cw_066062_All.shtml|title=Climate statistics for Australian locations|publisher=Bureau of Meteorology|access-date=15. 11. 2013}}</ref>

[[Moderna arhitektura|Moderna]] i [[Međunarodni stil|internacionalna arhitektura]] došla je u Sydney od 1940-ih. Od svog završetka 1973. godine, gradska opera postala je mjesto svjetske baštine i jedan od najpoznatijih svjetskih komada modernog dizajna. Osmislio ga je [[Jørn Utzon]] uz doprinose Petera Halla, Lionela Todda i Davida Littlemorea. Utzon je 2003. godine dobio [[Pritzkerova nagrada|Pritzkerovu nagradu]] za svoj rad na Oper.<ref name="Sydney Opera House">{{Cite web|url=http://www.environment.gov.au/cgi-bin/ahdb/search.pl?mode=place_detail;place_id=105738|title=Sydney Opera House|date=2014|publisher=Department of the Environment|access-date=20. 7. 2014}}</ref> U Sidneju se nalazi prva australska zgrada renomiranog kanadsko-američkog arhitekte [[Frank Gehry|Franka Gehryja]], [[Zgrada krila Dr Chau Chak|Dr Chau Chak Wing Building]] (2015), zasnovana na dizajnu [[Kuća na drvetu|kuće na drvetu]]. Ulaz sa The Goods Line – pješačke staze i nekadašnje željezničke pruge – nalazi se na istočnoj granici lokacije.

== Kultura ==
[[Australijski muzej]] otvoren je u Sidneju 1827. sa ciljem prikupljanja i izlaganja prirodnih bogatstava kolonije.<ref>{{Cite web|url=http://dictionaryofsydney.org/entry/australian_museum|title=Australian Museum|last=Ellmoos|first=Laila|date=2008|publisher=Dictionary of Sydney|access-date=8. 8. 2014}}</ref> Ostaje najstariji prirodoslovni muzej u Australiji. Godine 1995. otvoren je [[Muzej Sidneja|Muzej Sydneya]] na mjestu prve [[Zgrada vlade, Sidnej|zgrade vlade]]. Prepričava priču o razvoju grada.<ref>{{Cite web|url=http://dictionaryofsydney.org/entry/museum_of_sydney|title=Museum of Sydney|last=Ellmoos|first=Laila|last2=Walden|first2=Inara|date=2011|publisher=Dictionary of Sydney|access-date=9. 8. 2014}}</ref> Ostali muzeji sa sjedištem u Sydneyu uključuju [[Powerhouse Museum]] i [[Australijski nacionalni pomorski muzej]].<ref>{{Cite web|url=http://www.powerhousemuseum.com/about/about-museum.php|title=About the Powerhouse Museum|date=2014|publisher=Powerhouse Museum|archive-url=https://web.archive.org/web/20141003062038/http://www.powerhousemuseum.com/about/about-museum.php|archive-date=3. 10. 2014|url-status=dead|access-date=11. 10. 2014}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.anmm.gov.au/about-us/who-we-are/our-museum|title=Our Museum: history and vision|date=2014|publisher=Australian National Maritime Museum|access-date=11. 10. 2014|archive-date=11. 10. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141011090848/http://www.anmm.gov.au/about-us/who-we-are/our-museum|url-status=dead}}</ref>

Obrazovanje je postalo pravi fokus za koloniju od 1870-ih kada su se počele formirati javne škole i školovanje je postalo obavezno.<ref>{{Cite web|url=http://dictionaryofsydney.org/entry/education|title=Education|last=Campbell|first=Craig|last2=Sherington|first2=Geoffrey|date=2008|publisher=Dictionary of Sydney|access-date=9. 8. 2014}}</ref> Do 2011. godine, 90% radno sposobnih stanovnika Sidneja završilo je neku školu, a 57% je završilo najviši nivo škole.  1.390.703 osobe su bile upisane u obrazovne ustanove u 2011. godini, od kojih je 45,1% pohađalo školu, a 16,5% studiralo na univerzitetu.<ref name="Greater Sydney QuickStats">{{Cite web|url=https://www.abs.gov.au/census/find-census-data/quickstats/2021/1031|title=2021 Sydney, Census All persons QuickStats {{!}} Australian Bureau of Statistics|website=www.abs.gov.au|access-date=27. 5. 2023}}</ref> Dodiplomske ili postdiplomske kvalifikacije ima 22,5% radno sposobnih stanovnika Sidneja i 40,2% radno sposobnih stanovnika Grada Sidneja.<ref>{{Cite web|url=http://profile.id.com.au/sydney/qualifications|title=Educational qualifications|date=2014|publisher=.id|access-date=27. 7. 2014|archive-date=23. 12. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141223221803/http://profile.id.com.au/sydney/qualifications|url-status=dead}}</ref> Najčešća polja tercijarnih kvalifikacija su trgovina (22,8%), inženjerstvo (13,4%), društvo i kultura (10,8%), zdravstvo (7,8%) i obrazovanje (6,6%).

== Također pogledajte ==
* [[Univerzitet u Sydneyju]]

== Bilješke ==

== Reference ==
{{Refspisak}}{{Normativna kontrola}}
*

{{Commonscat}}
{{stub-grad}}

{{Gradovi domaćini LJOI-a}}
{{Gradovi domaćini Igara Komonvelta}}

[[Kategorija:Sydney]]
[[Kategorija:Gradovi u Australiji]]

Šabloni koji su upotrebljeni na ovoj stranici:

Šablon:Cite book (pogledaj izvor) (poluzaštićeno)
Šablon:Cite web (uredi)
Šablon:Commonscat (pogledaj izvor) (poluzaštićeno)
Šablon:Div col (uredi)
Šablon:Div col/styles.css (uredi)
Šablon:Div col end (uredi)
Šablon:EditAtWikidata (uredi)
Šablon:Gradovi domaćini Igara Komonvelta (uredi)
Šablon:Gradovi domaćini LJOI-a (uredi)
Šablon:Navbox (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Šablon:Navkutija (pogledaj izvor) (poluzaštićeno)
Šablon:Normativna kontrola (uredi)
Šablon:Plain link (uredi)
Šablon:Plainlist/styles.css (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi AUS (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Australija (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi BEL (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi BRA (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Belgija (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Brazil (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi ENG (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Engleska (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi FIN (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi FRA (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Finska (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Francuska (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi GRČ (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Grčka (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi HOL (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi IND (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi ITA (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Indija (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Italija (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi JAM (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi JAP (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi JKO (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Jamajka (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Japan (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Južna Koreja (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi KAN (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi KIN (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Kanada (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Kina (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi MALE (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi MEKS (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Malezija (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Meksiko (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi NJE (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi NNJE (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi NZL (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Nacistička Njemačka (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Nizozemska (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Njemačka (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Novi Zeland (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi SAD (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi SSSR (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Sjedinjene Američke Države (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Sovjetski Savez (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi UK (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Ujedinjeno Kraljevstvo (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Vels (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi WAL (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi ŠKO (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi ŠPA (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi ŠVE (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Škotska (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Španija (uredi)
Šablon:Podaci o zastavi Švedska (uredi)
Šablon:Refspisak (uredi)
Šablon:Refspisak/styles.css (uredi)
Šablon:Side box (uredi)
Šablon:Sporedni okvir (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Šablon:Stub-grad (uredi)
Šablon:ZD (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Šablon:ZD/core (uredi)
Modul:Arguments (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Authority control (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1 (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/COinS (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/Configuration (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/Date validation (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/Identifiers (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/Utilities (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/Whitelist (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Citation/CS1/styles.css (uredi)
Modul:EditAtWikidata (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Navbar (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Navbar/configuration (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Navbar/styles.css (uredi)
Modul:Navbox (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:No globals (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:ResolveEntityId (uredi)
Modul:Side box (pogledaj izvor) (poluzaštićeno)
Modul:Side box/styles.css (uredi)
Modul:Yesno (pogledaj izvor) (zaštićeno)

Nazad na Sydney.

Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/wiki/Sydney"