Izvorni kôd stranice Hronobiologija

Nemate dopuštenje da uredite ovu stranicu, iz sljedećeg razloga:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 09:48, 2 juli 2024
Expiry of block: 09:48, 2 juli 2025

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

Navedite sve gornje podatke u upite ili zahtjeve za deblokadu. Ako smatrate da ste greškom blokirani, dodatne informacije i uputstva možete pronaći na stranici o globalnoj smjernici "Zabranjeni otvoreni proksiji".

U suprotnom, zahtjev za blokadu postavite na Meta-Wikiju. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Možete vidjeti i kopirati izvorni kôd ove stranice.

{{Preuređivanje}}
[[Datoteka:Biological clock human.PNG|200px|thumb|Pregled (koji uključuje i neke fiziološke pokazatelje) [[Cirkadijalni ritam|cirkadijalnog ritma]]  ("biološki sat")]]
'''Hronobiologija'''  χρόνος – ''hronos'' = put + [[biologija]])  je [[biologija|biološka]] nauka  koja ispituje periodične (ciklične) pojave u živim organizmima i njihovo prilagođavanje [[sunce|sunčevim]] - i [[mjesec|mjesečevim]] ritmovima. Ovi ciklusi su poznati kao '''biološki ritmovi'''.  Povezani  termini su''hronomika'' i  ''hronom'', koji se koriste u nekim slučajevima da opišu bilo [[molekula]]rne mehanizme koji su  uključeni u hronobiološke  fenomene ili više kvantitativne aspekte hronobiologije, naročito kada je potrebno poređenje ciklusa između [[organizam]]a.<ref>DeCoursey P. J., Dunlap J.  C., Loros  J. J.  (2003): Chronobiology . Sinauer Associates Inc, {{ISBN|978-0-87893-149-1}}.</ref><ref>Hadžiselimović R., Maslić E. (1999): Osnovi etologije – Biologija ponašanja životinja i ljudi. Sarajevo Publishing, Sarajevo, {{ISBN|9958-21-091-6}}.</ref>

Hronobiološka istraživanja  uključuju, ali nisu ograničeni na komparativnu [[Anatomija|anatomiju]], [[fiziologija|fiziologiju]], [[genetika|genetiku]], [[molekularna biologija|molekularnu biologoju]] i [[ponašanje]]  organizama u okviru smjene bioloških ritmova mehanike. Ostali aspekti  osobito uključuju razviće, [[reprodukcija|razmnožavanje]], [[ekologija|ekologiju]] i [[evolucija|evoluciju]].

==Opis==
Varijacije vremena i trajanje biološke aktivnosti u živim organizmima javlja se  za mnoge bitne biološke procese. Javljaju se: 
(a) kod [[životinja]]  (ishrana, spavanje, parenje, hibernacija, migracije, ćelijska regeneracija, itd), 
(b) kod  [[biljka|biljaka]] (pokreti lista, [[fotosinteza|fotosintetskim]] reakcijama, itd), a
(c) u mikrobnih organizama kao kao i  gljiva i protozoa. Čak postoje i u [[bakterija]], posebno među [[cijanobakterija]]ma  (plavo-zelene alge). Najvažniji ritam u hronobiologiji  je [[cirkadijalni ritam]], a otprilike 24-satni ciklus  fizioloških procesa pokazuje  promjene u svim ovim organizmima. Termin '' cirkadijalni'' dolazi iz [[Latinski jezik|latinske riječi]] ''circa'' = oko + ''dies'' = dan, što zbirno  znači ''oko jedan dan''.  To je regulirano [[cirkadijalni sat|cirkadijalnim satovima]].

Cirkadijalni ritam se zatim može svesti na u rutinu ciklusa u toku 24 sata dnevno:
* [[Diurnalni ritam]] (dnevni), što opisuje aktivnosti organizna tokom trajanja jednog (osvijetljenog dijela) dana.
*[[Nokturnalni ritam]] (dnevni, svijezli dio dana), koji opisuje aktivnost [[noć]]nih životinja.
* [[Krepuskularni ritam]], koji opisuje primarne aktivosti živoinja, prije svega u zoru i sumrak (primjeri: bjelorepi [[jelen]], neki [[šišmiš]]i).

Dok se cirkadijalni ritmovi definiraju kao endogeno regulirani, drugi biološki ciklusi mogu zavisiti od  egzogenih signala. U nekim slučajevima, multi-trofički sistemi mogu iimati ritmove vođene cirkadijalnim  promjenama  jednog od članova (koji mogu također biti pod uticajem podešavajućih  vanjskih faktora). Endogeni  ciklusi biljaka mogu biti regulirani aktivnošću  bakterija, koje kontroliraju dostupnost biljaka  komponenti za [[fotosinteza|fotosintezu]].

Mnogi druge važni ciklusi su također proučavani, uključujući:
* [[Infradijalski ritam]], što su ciklusi duže od jednog dana, kao što su godišnje migracije ili reprodukcijski  ciklusi određenih  životinja  ili ljudskog [[menstrualni ciklus|menstrualnog ciklusa]].
* [[Ultradijalnog ritam]],  što su ciklusi kraći od 24 sata, kao što je 90-minutni  [[REM ciklus]], 4 sata [[nosni ciklus]], ili 3 sata ciklus proizvodnje  [[hormon rasta|hormona rasta]]. 
[[Plima|Plimni ritmovi]], obično se odnosi na život u  u moru, koje prati oko 12,4 sata za prelaske iz visoke do niske plime i nazad.
* [[Mjesec|Lunarni ritmovi]], koji prate [[mjeses|lunarne cikluse]] (29,5 dana). Oni su relevantni npr. za morski život, jer nivo plima se modulira preko lunarnog ciklusa.
*[[Genska oscijacija|Genske oscilacije]] - neki geni tokom određenih sati  tokom dana su aktivniji nego u drugim sati ili pojačanu [[ekspresija gena|ekspresiju gena]].

U okviru svakog ciklusa, vremenski period u kojem je proces aktivnije se zove [[akrofaza]]. Kada je postupak manje aktivan, ciklus je u [[batifaza|batifazi]] ili ''prolazna'' (kroz)  faza. U trenutku najviše aktivnosti je ''vrh'' ili ''maksimum''; najniža tačka je ''nadir''. Raspon između faza najniže aktivnosti je  ''[[amplituda]]''.<ref>Refinetti R. (2006): Circadian Physiology. CRC Press/Taylor & Francis Group,  {{ISBN|0-8493-2233-2}}.</ref><ref>[http://www.circadian.org/dictionary.html Lay summary]</ref>

==Reference==
{{reference}}

==Vanjski linkovi==
* [https://web.archive.org/web/20061209143746/http://www.msi.umn.edu/~halberg Halberg Chronobiology Laboratory] at the University of Minnesota, founded by Franz Halberg, the "Father of Chronobiology"
* The University of Virginia offers an [https://web.archive.org/web/20030602130556/http://www.cbt.virginia.edu/tutorial/TUTORIALMAIN.html online tutorial] on chronobiology.
* See the Science Museum of Virginia publication [https://web.archive.org/web/20051228024848/http://www.smv.org/jil/mll/ktwo/MLLK-2TL-CA-canpla.pdf Can plants tell time?]
* The [http://www.manchester.ac.uk/ University of Manchester] has an informative [https://web.archive.org/web/20071207231902/http://cal.man.ac.uk/student_projects/1999/sanders/home.htm Biological Clock Web Site]
* [https://web.archive.org/web/20080127013416/http://www.psych.uni-goettingen.de/home/ertel/ertel-dir/myresearch/1retrospect/ S Ertel's analysis of Chizhevsky's work]

{{Biologija}}

[[Kategorija:Biološki procesi]]
[[Kategorija:Ponašanje]]
[[Kategorija:Fiziologija]]

Šabloni koji su upotrebljeni na ovoj stranici:

Šablon:Ambox/igralište (uredi)
Šablon:Biologija (uredi)
Šablon:ISBN (uredi)
Šablon:Main other (uredi)
Šablon:Navbox (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Šablon:Navkutija (pogledaj izvor) (poluzaštićeno)
Šablon:Preuređivanje (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Šablon:Reference (uredi)
Šablon:Refspisak (uredi)
Šablon:Refspisak/styles.css (uredi)
Modul:Arguments (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Category handler (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Check isxn (uredi)
Modul:Message box/configuration (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Message box/igralište (uredi)
Modul:Namespace detect (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Namespace detect/config (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Namespace detect/data (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Navbar (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Navbar/configuration (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Navbar/styles.css (uredi)
Modul:Navbox (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:No globals (pogledaj izvor) (zaštićeno)
Modul:Yesno (pogledaj izvor) (zaštićeno)

Nazad na Hronobiologija.

Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/wiki/Hronobiologija"