Вітальд Гамбровіч

Вітальд Гамбровіч
польск.: Witold Gombrowicz
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	4 жніўня 1904(1904-08-04)[1][2][…]
Месца нараджэння	Малашыцы[d], Гміна Садове, Апатоўскі павет, Свентакшыскае ваяводства, Польшча[3]
Дата смерці	24 ліпеня 1969(1969-07-24)[1][4][…] (64 гады)
Месца смерці	Ванс, дэпартамент Прыморскія Альпы, Францыя[1]
Пахаванне	дэпартамент Прыморскія Альпы
Грамадзянства	Царства Польскае  Польская Рэспубліка  Польшча[5]
Жонка	Rita Gombrowicz[d]
Альма-матар	факультэт права і адміністрацыі Варшаўскага ўніверсітэта[d]
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	пісьменнік, драматург, раманіст, аўтар дзённіка, паэт-адвакат, эсэіст, юрыст, навэліст
Кірунак	Экзістэнцыялізм
Жанр	апавяданне і аповесць[d]
Мова твораў	польская
Прэміі	Prix Formentor[d] (1967)
Подпіс
gombrowicz.net
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ві́тальд Гамбро́віч^[6] (польск.: Witold Gombrowicz; 4 жніўня 1904, Малашыцы, Польшча — 24 ліпеня 1969) — выдатны польскі пісьменнік, драматург, эсэіст.

Паходзіў з заможнага сялянскага роду — яго дзед Ануфрый Гамбровіч страціў у студзеньскім паўстанні маёнткі на Жмудзі і перасяліўся на Сандаміршчыну. Вітальд вучыўся ў каталіцкай гімназіі імя Св. Станіслава Косткі ў Варшаве, а пасля экзаменаў y 1923—1926 гг. вывучаў права ў Варшаўскім універсітэце, дзе атрымаў званне магістра. У 1928, пасля года жыцця ў Францыі, дзе вучыўся ў Institut des Hautes Études Internationales, пачаў працаваць судовым юрыстам-практыкантам.

Супрацоўнічаў з газетай «Кур’ер Паранны», часопісамі «Скамандэр», «Час». Падтрымліваў кантакты з асяродкам мастакоў, належаў да сталых наведвальнікаў кавярні «Земяньска». У жніўні 1939 Гамбровіч адплывае ў Аргенціну на трансатлантычным параходзе «Храбры», дзе яго застае выбух вайны. Вырашае застацца ў Аргенціне, звяртаецца ў польскае пасольства ў Буэнас-Айрэсе, але прызыўная камісія прызнае яго непрыдатным да вайсковай службы. Жыве на сціплыя сродкі, ананімна піша ў газеты. Завязвае знаёмствы ў асяроддзі маладых аргенцінскіх літаратараў і мастакоў.

У 1947—55 працуе чыноўнікам у Польскім банку ў Буэнас-Айрэсе. У 1951 г. Вітальд Гамбровіч пачынае супрацоўнічаць з Літаратурным інстытутам у Парыжы, дзе пазней публікуюцца яго творы на старонках штомесячніка «Культура». Пасля сыходу з банка жыве на стыпендыю радыё «Свабодная Еўропа», Фонду А. Кёстлера, з прыватных урокаў філасофіі, а пазней з даходаў ад выданняў і выставак твораў у многіх краінах.

У Польшчы з 1958 г. да сярэдзіны 1970-х гг. творы пісьменніка не публікаваліся і не згадваліся афіцыйна, месцамі толькі дазваляліся выстаўкі карцін. У маі 1963 г. на запрашэнне Фонду Форда наведаў Заходні Берлін. З Берліна выехаў у Парыж і Руамонт, дзе правёў тры месяцы ў доме, які належаў Cercle culturel — таварыству, якое арганізоўвала міжнародныя сустрэчы асоб з літаратурнага, мастацкага, навуковага асяроддзя. Тут сустрэў Марыю Рыту Ляброс, канадскую раманістку, з якой пазней ажаніўся.

У 1966 г. перабраўся ў Вес непадалёк ад Ніцы. Памёр у 1969 г. ад лёгачнай недастатковасці.

Дэбютаваў у 1933 томам апавяданняў «Помнік з акрэсу сталення». Пазней, у Аргенціне, піша творы, перакладае іх з сябрамі на іспанскую мову.

Раман «Ferdydurke» поўны чорнага гумару, працягвае камедыйныя традыцыі Рабле, Сервантэса, Філдынга. Правакацыйны стыль, парадаксальная будова твора і абсурднасць яго сітуацый не замінаюць аўтару глыбока даследаваць такія вечныя тэмы, як узаемаадносіны маладосці і даросласці, сталасці і недаспеласці, уплыў на чалавека культуры і адносін з іншымі, свабода асобы і яе залежнасць ад чужой думкі.

Раман «Парнаграфія» Вітальда Гамбровіча адразу выклікаў спрэчныя ўражанні спасярод чытачоў і крытыкаў. Заснаваны на вымысле і фікцыі сюжэт (нагадаем, што дзеянне адбываецца ў акупаванай гітлерцамі Польшчы пачатку саракавых гадоў), справакаваў абвінавачванні ў бок аўтара ў нейкай яўнай неадпаведнасці, каб не сказаць блюзнерства, што да патрыятычных пачуццяў палякаў. Відаць, «Парнаграфія» сапраўды ўтрымлівае элемент блюзнерства. Блюзнерскасці, з якой аўтар прэзентуе традыцыйную культуру і нацыянальныя звычаі ў стане ўнутранай спустошанасці. Гамбровіч як бы проста фіксуе тое, што адбываецца «наўкола»: клопаты па гаспадарцы, сямейныя рэаліі, удзел у рэлігійных абрадах, нацыянальна-вызваленчую барацьбу. Аднак гэта ўсё толькі «пустая форма», уява, якая часам ніяк не стасуецца з сапраўднасцю, і цяжка на поўную сілу і ў добрай волі ўдзельнічаць у гэтым. Вітальд Гамбровіч скончыў працу над «Парнаграфіяй» 4 лютага 1958 года, а выдаў яе ў чэрвені 1960 года ў польскім парыжскім выдавецтве «Instytut Literacki».

За літаратурную творчасць атрымаў прэмію фонду А. Южыкоўскага ў Нью-Ёрку (1966), міжнародную ўзнагароду выдаўцоў Прыкс Формэнтор (1967), у 1968 г. быў намінаваны на Нобелеўскую прэмію.

• Банкет / Перакл. Ю. Бушлякова // Фрагмэнты. 1997. № 1—2.
• Парнаграфія / Перакл. В. Булгакава // ARCHE. 1998. № 1; с. 8—106.
• Ferdydurke. Раман / Пер. з польск. Васіля Сёмухі. — Мінск: Калегіюм Еўропы Усходняй імя Яна Новака-Езёраньскага; Зміцер Колас, 2009.— 266 с.— (Littera scripta). ISBN 978-83-61617-96-9.
• Івона, прынцэса Бургундская / Пераклад Н. Русецкай // Вар’ят і манашка: польская драматургія XX ст.: зборнік. — Польскі інстытут у Мінску. — Мінск : І. П. Логвінаў, 2006. — 208, [1] с. — (Другі фронт мастацтваў).
• Пацук (пераклад Алены Вальчук)
• Супраць паэтаў (пераклад Сяргея Прылуцкага)

• Гамбровіч Вітольд // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 5: Гальцы — Дагон / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 5. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 5).

	[1] на Вікісховішчы

• Старонка прысвечаная пісьменніку (польск.)