Прагляд зыходнага тэксту старонкі Цёмныя Крамы

Вам не дазволена правіць гэту старонку, з-за наступнай прычыны:

Ваш IP-адрас у дыяпазоне, які быў заблакаваны на ўсіх вікі-праектах Фонда Вікімедыя.

Блакіроўка была зроблена ‪EPIC‬. Названая прычына: Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Пачатак блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2024
Канец блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2025

Ваш бягучы IP-адрас - 206.189.44.186, а заблакаваны дыяпазон - 206.189.32.0/20. Калі ласка, уключайце ўсе гэтыя падрабязнасці ў свае звароты.

Калі вы лічыце, што былі заблакаваны па памылцы, вы можаце знайсці дадатковую інфармацыю і інструкцыі на старонцы Недапушчальнасць выкарыстання адкрытых проксі-сервераў глабальных правіл.

У адваротным выпадку, каб абмеркаваць блакіроўку, калі ласка, звярніцеся з запытам пра перагляд на МетаВікі або адпраўце электроннае паведамленне ў чаргу VRT stewards па адрасе stewards@wikimedia.org, уключаючы ўсе вышэйпералічаныя дэталі.

Можна бачыць і капіраваць зыходны тэкст гэтай старонкі:

{{coord|53.90537|N|27.55510|E|display=title}}
[[Файл:Miensk,_Ciomnyja_Kramy._Менск,_Цёмныя_Крамы_(1930).jpg|міні|Казьмадзям’янаўская (Францішка Скарыны) вуліца, здымак [[1930]] года]]
'''Цёмныя Крамы''' — гістарычная мясцовасць [[Мінск]]а, размешчаная паміж [[Нізкі Рынак|Нізкім]] і [[Верхні Горад|Верхнім Рынкам]], уздоўж [[Казьмадзям’янаўская вуліца (Мінск)|Казьмадзям’янаўскай вуліцы]]. Ансамбль забудовы раёна быў унікальным помнікам горадабудаўніцтва эпохі [[Адраджэнне|Рэнесансу]]<ref name="mon">Казьмадзям’янаўскай вуліца // {{Крыніцы/Мінск. Стары і новы|к}} С. 19</ref>. Пацярпела ў Другую сусветную вайну і канчаткова страціла аўтэнтычнае аблічча ў выніку паваенных рэканструкцый.

== Паходжанне назвы ==
[[Файл:Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (1857-59).jpg|міні|злева|[[Верхні Горад|Высокі Рынак]] і Цёмныя Крамы на плане 1857 г.]]
[[Файл:Miensk, Ciomnyja Kramy. Менск, Цёмныя Крамы (1858).jpg|міні|Цёмныя Крамы на плане 1858 г.]]
[[Урбанонім]] «Цёмныя Крамы» ўтварыўся праз асаблівасць забудовы — на вузкую, шчыльна забудаваную Казьмадзям’янаўскую вуліцы, дзе тулілася вялікая колькасць крам, блага трапляла дзённае святло<ref name="mon"/>{{sfn|Памяць. Мінск|2001|с=548}}. Назва вуліцы паходзіць ад старадаўняга Казьмадзям’янаўскага праваслаўнага манастыра, які знаходзіўся на ўсходняй ускраіне старажытнага Менска і быў таксама комплексам абарончага значэння.

== Гісторыя ==
[[Файл:Miensk, Ciomnyja Kramy, Banifracki. Менск, Цёмныя Крамы, Баніфрацкі (Lauvergne, 1840).jpg|міні|злева|[[Касцёл і кляштар баніфратаў (Мінск)|Касцёл баніфратаў]]. Фрагмент літаграфіі Б. Лявэрня, 1840 г.]]
[[Файл:Miensk, Ciomnyja Kramy, Banifracki. Менск, Цёмныя Крамы, Баніфрацкі (1851-99).jpg|міні|Праект рэканструкцыі будынка на месцы зруйнаванага касцёла]]
Казьмадзям’янаўская вуліца — адна з найстаражытнейшых у Менску. Яна пачыналася з Нізкага Рынка і заканчвалася каля касцёла [[Касцёл Дабравешчання Найсвяцейшай Дзевы Марыі і кляштар бернардзінак (Мінск)|Дабравешчання Найсвяцейшай Панны Марыі]] каталіцкага кляштара ордэна бернардзінак (цяпер у касцёле месціцца [[кафедральны сабор Сашэсця Святога Духа]] [[Беларуская Праваслаўная Царква|Беларускага экзархата]] [[Маскоўскі патрыярхат|Маскоўскага патрыярхату]]).
[[Файл:Miensk, Ciomnyja Kramy. Менск, Цёмныя Крамы (M. Ślapian, 1925).jpg|150пкс|злева|міні|Цёмныя Крамы. Малюнак М. Сляпяна, 1925 г.]]
На пачатку вуліцы, унізе перад пагоркам, знаходзіўся [[Касцёл Святога Яна і кляштар баніфратаў (Мінск)|кляштар каталіцкага ордэна баніфратаў з касцёлам]] (імаверна, існаваў да 1-й паловы XIX ст.), у 1700 годзе пры ім дзейнічаў шпіталь. Цяпер на месцы баніфрацкага кляштарнага комплексу знаходзіцца тралебусна-аўтобусны прыпынак.<ref>Мінскія лёхі // {{Крыніцы/Рэха даўняга часу|к}} С. 8</ref>
[[Файл:Miensk, Ciomnyja Kramy. Менск, Цёмныя Крамы (1927).jpg|міні|Пачатак Козьма-Дзям’янаўскай вуліцы (тагачаснай Францішка Скарыны) на кадры з [[Кастусь Каліноўскі (фільм)|фільма Кастусь Каліноўскі]] (1927)]]
Мураваны архітэктурны ансамбль Казьмадзям’янаўскай вуліцы цалкам сфарміраваўся яшчэ ў XVIII ст.<ref name="mon"/> Забудова складалася з двух- і трохпавярховых дамоў, на першых паверхах размяшчаліся невялікія крамы. Некаторыя будынкі мелі ўласныя назвы, у архіўных дакументах згадваецца ''«аддадзены ў 1829 годзе Эканоміяй Архірэйскага дома ў арэнднае трыманне мяшчаніну Румеру дом, вядомы як Гіндзейская камяніца»''.<ref name="vm">Юрий Жутяев. «Темные крамы» Козмодемьяновской улицы // Вечерний Минск № 77 (11338), 9.04.2007</ref> Па выходных і святах тут і на бліжэйшых вуліцах разгортваўся людны гандаль.

У канцы XIX ст. у адным з двароў на Казьмадзям’янаўскай знаходзілася невялікая абутковая фабрыка, створаная на базе майстэрні.

Ад 1926 года вуліца насіла імя беларускага першадрукара [[Францыск Скарына|Францішка Скарыны]]<ref>Вячеслав Бондаренко. [http://minsk-old-new.com/minsk-2910-ru.htm Между двумя мировыми войнами] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120121213209/http://minsk-old-new.com/minsk-2910-ru.htm |date=21 студзеня 2012 }} на [[Мінск стары і новы]]</ref>, аднак у сувязі з пачаткам палітыкі [[русіфікацыя|русіфікацыі]] і [[Рэпрэсіі ў БССР|масавых сталінскіх рэпрэсій]] у 1933 годзе яе перайменавалі ў гонар расійскага пралетарскага паэта [[Дзям’ян Бедны|Дзям’яна Беднага]]. У тыя часы, акрамя крам, на вуліцы знаходзіўся шэраг устаноў: Менская і Беларуская канторы «Саюзутыль», склад вопраткі Гарпрамгандлю, садавінагародніная база Мінпрамгандлю.

Да [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] мясцовасць яшчэ захоўвала сваё гістарычнае аблічча, але ў выніку [[Бамбардзіроўка Мінска|бамбардзіроўкі]] была амаль цалкам зруйнавана. Апошнія тры будынкі колішніх Цёмных Крамаў знішчылі падчас будаўніцтва [[Няміга (станцыя метро, Мінск)|станцыі метро «Няміга»]] ў 1989 годзе.{{sfn|Памяць. Мінск|2001|с=548}}

У наш час на гэтым месцы замест аднаўлення старадаўняй Казьмадзям’янаўскай вуліцы стварылі спрэчную па сваіх функцыянальна-планіровачных і архітэктурных якасцях структуру з пляцовак і прыступак, якая прэтэндуе на асацыяцыі са старой забудовай.<ref name="vm"/> У 2018 годзе спуску ў пешаходнай зоне ад Свята-Духава кафедральнага сабора да вуліцы Максіма Багдановіча была нададзеная назва [[Козьма-Дзям’янаўскі спуск]]<ref>{{cite web|url = https://minsk.gov.by/ru/normdoc/4133/|title = Аб прысваенні найменняў састаўным часткам г.Мінска № 49/3/28|first = |last = |author = |authorlink = |date = 29 траўня 2018|publisher = Мінскі гарадскі выканаўчы камітэт|language = |archiveurl = https://web.archive.org/web/20181113102247/https://minsk.gov.by/ru/normdoc/4133/|archivedate = 13-11-2018|accessdate = 13-11-2018}}</ref>.

== Цікавыя факты ==
* У 1928 годзе пры будаўніцтве каналізацыйнай сеткі на [[Плошча Волі (Мінск)|пляцы Волі]] падчас капання траншэі з боку вуліцы Францішка Скарыны (былой Казьмадзям’янаўскай) ''«…рабочыя на глыбіні 2 1/2 аршынаў нечакана выявілі каля 15 чалавечых шкілетаў… Як мяркуецца, шкілеты маюць даўнасць каля 150 гадоў. Гэтай знаходкай зацікавіліся Белд��яржмузей і Інбелкульт»'' (газета «Рабочий»).<ref name="vm"/>

== Галерэя ==
<gallery caption="Старыя здымкі" widths="150" heights="150" class="center">
Miensk, Kaźmadziamjanaŭski, Bernardynski. Менск, Казьмадзям’янаўскі, Бэрнардынскі (1900).jpg|Пачатак вуліцы з боку Высокага Рынка, {{nowrap|каля 1900 г.}}
Miensk, Kaźmadziamjanaŭski, Bernardynski. Менск, Казьмадзям’янаўскі, Бэрнардынскі (1915-17).jpg|Пачатак вуліцы з боку Высокага Рынка, {{nowrap|1915—17 гг.}} 
Miensk, Ciomnyja Kramy. Менск, Цёмныя Крамы (1927) (2).jpg|На кадрах з [[Кастусь Каліноўскі (фільм)|фільма Кастусь Каліноўскі]], 1927 г.
Miensk, Ciomnyja Kramy. Менск, Цёмныя Крамы (L. Daškievič, 1920-29).jpg|да 1933 г.
</gallery><gallery widths="150" heights="150" class="center">
Miensk, Ciomnyja Kramy. Менск, Цёмныя Крамы (1941).jpg|1941 г.
Miensk, Ciomnyja Kramy. Менск, Цёмныя Крамы (1942).jpg|1942 г.
Miensk, Ciomnyja Kramy. Менск, Цёмныя Крамы (1941-44) (2).jpg|1941—44 гг. 
Miensk, Kaźmadziamjanaŭski, Bernardynski. Менск, Казьмадзям’янаўскі, Бэрнардынскі (04.1943).jpg|Пачатак вуліцы з боку Высокага Рынка, красавік {{nowrap|1943 г.}}
</gallery><gallery widths="150" heights="150" class="center">
Файл:Bundesarchiv Bild 101I-137-1008-09A, Weißrussland, Minsk, Zerstörungen.jpg|каля 1944 г.
Файл:Miensk, Ciomnyja Kramy. Менск, Цёмныя Крамы (1944).jpg|каля 1944 г.
Файл:Miensk, Nizki Rynak-Ciomnyja Kramy. Менск, Нізкі Рынак-Цёмныя Крамы (1944).jpg|Пачатак вуліцы з боку Нізкага Рынка, каля 1944 г.
Файл:Miensk, Nizki Rynak-Ciomnyja Kramy. Менск, Нізкі Рынак-Цёмныя Крамы (1944) (2).jpg|Пачатак вуліцы з боку Нізкага Рынка, 1944 г.
</gallery>

{{зноскі}}

== Літаратура ==
* {{Крыніцы/Мінск: Старонкі жыцця дарэвалюцыйнага горада (1994)}}
* Цёмныя крамы // {{Крыніцы/Памяць/Мінск|1|с=548}}
* {{Крыніцы/Мінск. Стары і новы}}
* {{Крыніцы/Рэха даўняга часу}}
* Юрий Жутяев. [http://www.vminsk.by/news/26/45657/ «Темные крамы» Козмодемьяновской улицы] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160305014336/http://www.vminsk.by/news/26/45657/ |date=5 сакавіка 2016 }} // Вечерний Минск № 77 (11338), 9.04.2007

== Спасылкі ==
{{Commons|Category:}}

{{Гістарычныя раёны Мінска}}

[[Катэгорыя:Знішчаныя збудаванні Мінска]]
[[Катэгорыя:Гістарычныя раёны Мінска]]

Шаблоны на гэтай старонцы:

Вярнуцца да Цёмныя Крамы.

Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Цёмныя_Крамы"