Прагляд зыходнага тэксту старонкі Сербская эпічная народная паэзія

Вам не дазволена правіць гэту старонку, з-за наступнай прычыны:

Ваш IP-адрас у дыяпазоне, які быў заблакаваны на ўсіх вікі-праектах Фонда Вікімедыя.

Блакіроўка была зроблена ‪EPIC‬. Названая прычына: Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Пачатак блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2024
Канец блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2025

Ваш бягучы IP-адрас - 206.189.44.186, а заблакаваны дыяпазон - 206.189.32.0/20. Калі ласка, уключайце ўсе гэтыя падрабязнасці ў свае звароты.

Калі вы лічыце, што былі заблакаваны па памылцы, вы можаце знайсці дадатковую інфармацыю і інструкцыі на старонцы Недапушчальнасць выкарыстання адкрытых проксі-сервераў глабальных правіл.

У адваротным выпадку, каб абмеркаваць блакіроўку, калі ласка, звярніцеся з запытам пра перагляд на МетаВікі або адпраўце электроннае паведамленне ў чаргу VRT stewards па адрасе stewards@wikimedia.org, уключаючы ўсе вышэйпералічаныя дэталі.

Можна бачыць і капіраваць зыходны тэкст гэтай старонкі:

[[Файл:Guslar_singing_of_the_death_of_Lazar,_at_an_encampent_in_Javor.jpg|міні|Гусляр спявае аб смерці Лазара, у лагеры ў Явары, падчас сербска-турэцкай вайны.]]
'''Сербская эпічная народная паэзія''' ('''Сербская эпічная народная песня'''; {{Lang-sr|Српске епске народне песме}}) — гэта форма [[Эпас|эпічнай паэзіі]] (песень), створаная [[Сербы|сербамі]], якія паходзяць з сённяшняй [[Сербія|Сербіі]], [[Боснія і Герцагавіна|Босніі і Герцагавіны]], [[Харватыя|Харватыі]], [[Паўночная Македонія|Паўночнай Македоніі]] і [[Чарнагорыя|Чарнагорыі]]. Асноўныя цыклы былі створаны невядомымі сербскімі аўтарамі паміж XIV і XIX стагоддзямі. Яны ў значнай ступені звязаны з гістарычнымі падзеямі і асобамі. Паэмы звычайна чытаюцца рэчытатывам суправаджэнні [[гусле]].

Сербская народная эпічная паэзія спрыяла развіццю сербскай нацыянальнай самасвядомасці{{Sfn|Dragnich|1994|pp=29–30}}. Цыклы вершаў пра [[Марка Кралевіч]]а, [[Гайдукі|гайдуках]] і [[ускокі|ускоках]] натхнялі сербаў, на аднаўленне свабоды і іх гераічнага мінулага{{Sfn|Dragnich|1994|pp=29–30}}. Гайдукі разглядаюцца як неад’емная частка нацыянальнай ідэнтычнасці; у апавяданнях гайдукі былі героямі: яны гулялі ролю сербскай эліты падчас праўлення Асманскай імперыі, абаранялі сербаў ад асманскага прыгнёту, рыхтаваліся да нацыянальнага вызвалення і спрыялі [[Сербская рэвалюцыя|Сербскай рэвалюцыі]]<ref name="CaseNaimark2003">{{cite book|editor1=Norman M. Naimark|editor2=Holly Case|author1=Norman M. Naimark|title=Yugoslavia and Its Historians: Understanding the Balkan Wars of the 1990s|url=https://books.google.com/books?id=u5tUbUyXtToC&pg=PA25|year=2003|publisher=Stanford University Press|isbn=978-0-8047-8029-2|pages=25–}}</ref>.

== Гісторыя ==
Самы ранні запіс сербскай эпічнай паэмы — гэта фрагмент песні бугарштыцы 1497 года аб паланенні [[Янаш Хуньядзі|Янаша Хуньядзі]] [[Георгій Бранкавіч|Георгіем Бранкавічам]]<ref>{{Cite book|year=2003|title=Matica Srpska Review of Stage Art and Music|url=https://books.google.com/books?id=6OZkAAAAMAAJ|publisher=Matica|page=109}}</ref><ref name="Milošević-Đorđević2001">{{cite book|last=Milošević-Đorđević|first=Nada|title=Srpske narodne epske pesme i balade|url=https://books.google.com/books?id=0O8XAQAAIAAJ|year=2001|publisher=Zavod za udžbenike i nastavna sredstva|page=10|quote=Крајем XV века, 1497. године, појављује се за сада први познати запис од десет бугарштичких стихова, које је у свом епу забележио италијански ... Јанка, ердељског племића (чије је право име Јанош Хуњади) у тамници српског деспота Ђурђа Бранковића.}}</ref>. Вядома, што сербы спявалі на гусле ў перыяд Асманскай імперыі. Вядомыя сербскія выканаўцы гралі пры польскіх каралеўскіх дварах у 16-м і 17-м стагоддзях, і пазней ва Украіне і ў Венгрыі<ref>{{Cite web|url=http://www.rastko.rs/isk/rpejovic-medieval_music.html|title=Medieval music|first=Roksanda|last=Pejovic|website=The history of Serbian Culture|publisher=Rastko|year=1995}}</ref>. Венгерскі гісторык Себасцьян Тінодзі пісаў у 1554 годзе, што «тут у Венгрыі шмат хто іграе на гусле, але нікога няма лепшага у сербскім стылі, чым Дзімітрые Караман». Ён апісаў выступ Карамана перад знатным туркам Улуманам у 1551 годзе ў Ліпаве: гусляр трымаў гусле паміж каленяў, яго выкананне было незвычайна эмацыйным з сумным выразам твару{{Sfn|Petrović|2008|p=100}}. Гісторык і паэт [[Мацей Стрыйкоўскі]] (1547—1582) уключыў у сваю хроніку 1582 года эпічныя вершы сербаў, у якіх гаворыцца аб гераічнай барацьбе іх продкаў з туркамі{{Sfn|Georgijević}}.

У 1824 годзе [[Вук Стэфанавіч Караджыч|Вук Караджыч]] накіраваў копію сваёй калекцыі народных песень [[Якаб Грым|Якабу Грыму]], які быў асабліва ў захапленні ад «''Будынка Скадара''». Грым перавёў гэты твор на [[Нямецкая мова|нямецкую мову]], і ахарактарызаваў як «адзін з самых кранальных вершаў ўсіх часоў і народаў»<ref name="Dundes1996">{{Cite book|year=1996|last=Dundes|first=Alan|title=The Walled-Up Wife: A Casebook|url=https://books.google.com/books?id=MDmGX5y40IwC&pg=PA3|publisher=Univ of Wisconsin Press|pages=3–|isbn=978-0-299-15073-0}}</ref><ref name="Radosavljevich1919">{{Cite book|year=1919|last=Radosavljevich|first=Paul Rankov|title=Who are the Slavs?: A Contribution to Race Psychology|url=https://books.google.com/books?id=clQ5AAAAMAAJ&q=skadar|publisher=Badger|page=332}}</ref>.

Большасць эпічных вершаў прысвечаны эпосе [[Асманская імперыя|асманскага]] прыгнёту і барацьбы за вызваленне ад яго. Дзякуючы намаганням этнографа [[Вук Стэфанавіч Караджыч|Вука Караджыча]], многія з гэтых эпасаў былі сабраныя і апублікаваныя ў кнігах у першай палове і ў сярэдзіне XIX стагоддзя. Караджыч запісаў гэтыя паэмы «з вуснаў народу». Сербская паэзія была добразычліва прынята ў Еўропе, паколькі зборнікі вершаў выйшл�� ў самы росквіт перыяду рамантызму. Якаб Грым пачаў вывучаць сербская, каб чытаць вершы ў арыгінале. Ён напісаў падрабязны аналіз кожнага новага зборніка сербскіх эпічных вершаў. Ён называў іх роўнымі песні песняў, як і Гётэ некалькі пазней. Дзякуючы Якабу Грыму і словенцу Йернеру Капітару, сербская народная літаратура знайшла сваё месца ў сусветнай літаратуры{{Sfn|Milošević-Đorđević}}.

== Цыклы ==
Сербская эпічная паэзія падзелена на цыклы:
* Негістарычнага цыкл ({{Lang-sr|Неисторијски циклус}}) — вершы аб [[Славянская міфалогія|славянскай міфалогіі]], у прыватнасці пра драконаў і німф
* Дакосаўскі цыкл ({{Lang-sr|Преткосовски циклус}}) — вершы пра падзеі, якія папярэднічалі [[Бітва на Косавым полі (1389)|бітве на Косавам полі]] (1389)
* Косаўскі цыкл ({{Lang-sr|Косовски циклус}}) — вершы пра падзеі, якія адбыліся непасрэдна перад і пасля [[Бітва на Косавым полі (1389)|бітвы на Косавам поле]]
* Цыкл Кралевіча Марка ({{Lang-sr|циклус Краљевића Марка}})
* Посткосаўскі цыкл ({{Lang-sr|Покосовски циклус}}) — вершы пра падзеі пасля бітвы
* Цыкл [[Гайдукі|гайдукоў]] і ускокаў ({{Lang-sr|Хајдучке и ускочке песме}}) — вершы пра разбойнікаў і мяцежнікаў
* Вершы аб вызваленні Сербіі і Чарнагорыі ({{Lang-sr|Песме о ослобођењу Србије и Црне Горе}}) — вершы пра баі супраць асманаў, якія адбываліся ў 19-ым стагоддзі
Вершы апісваюць гістарычныя падзеі з рознай ступенню дакладнасці.

== Крыніцы ==
{{reflist}}

== Літаратура ==
* {{Крыніцы/БіЕ|Сербская народная поэзия|Половинкин И. Н.}}
* {{Cite book|last=Bjeladinović-Jergić|first=Jasna|year=2001|title=Зборник Етнографског музеја у Београду: 1901-2001|url=https://books.google.com/books?id=EQcSAQAAIAAJ&pg=PA489|pages=489–|publisher=Етнографски музеј|ref=Bjeladinović-Jergić}}
* {{Cite book|last=Dragnich|first=Alex N.|year=1994|title=Serbia's Historical Heritage|url=https://books.google.com/books?id=OW5pAAAAMAAJ|publisher=East European Monographs|isbn=978-0-88033-244-6}}
* {{Cite web|url=http://www.rastko.rs/rastko-pl/umetnost/knjizevnost/studije/kgeorgijevic-pesma.php#uvod|title=Српскохрватска народна песма у пољској књижевности: Студија из упоредне историје словенских књижевности|last=Georgijević|first=Krešimir|publisher=Rastko; Српска краљевска академија|location=Belgrade|year=2003|ref=Georgijević}}
* {{Cite book|last=Ling|first=Jan|year=1997|title=A History of European Folk Music|url=https://books.google.com/books?id=Ul_IUuB4WSMC&pg=PA86|pages=86–90|chapter=Narrative Song in the Balkans|publisher=University Rochester Press|isbn=978-1-878822-77-2|ref=Ling}}
* {{Cite web|url=http://www.rastko.rs/isk/nmilosevic-oral_tradition.html|title=The oral tradition|last=Milošević-Đorđević|first=Nada|work=The history of Serbian Culture|publisher=Rastko|year=1995|ref=Milošević-Đorđević}}
* {{Cite book|last=Petrović|first=Sonja|year=2008|title=Oral Art Forms and Their Passage Into Writing|url=https://books.google.com/books?id=dPBPHVf3kdoC&pg=PA85|pages=85–108|chapter=Oral and Written Art Forms in Serbian Medieval Literature|publisher=Museum Tusculanum Press|editor1=Mundal, Else|editor2=Wellendorf, Jonas|isbn=978-87-635-0504-8}}
* {{Cite book|last=Popovic|first=Tanya|year=1988|title=Prince Marko: The Hero of South Slavic Epics|url=https://books.google.com/books?id=ok93aZ27r-oC|publisher=Syracuse University Press|isbn=978-0-8156-2444-8|ref=Popovic}}

{{ізаляваны артыкул}}

[[Катэгорыя:Культура Сербіі]]
[[Катэгорыя:Сербская літаратура]]

Шаблоны на гэтай старонцы:

Вярнуцца да Сербская эпічная народная паэзія.

Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Сербская_эпічная_народная_паэзія"