Прагляд зыходнага тэксту старонкі Загляне сонца і ў наша аконца

Вам не дазволена правіць гэту старонку, з-за наступнай прычыны:
Ваш IP-адрас у дыяпазоне, які быў заблакаваны на ўсіх вікі-праектах Фонда Вікімедыя.
Блакіроўка была зроблена ‪EPIC‬. Названая прычына: Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Пачатак блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2024
Канец блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2025
Ваш бягучы IP-адрас - 206.189.44.186, а заблакаваны дыяпазон - 206.189.32.0/20. Калі ласка, уключайце ўсе гэтыя падрабязнасці ў свае звароты.
Калі вы лічыце, што былі заблакаваны па памылцы, вы можаце знайсці дадатковую інфармацыю і інструкцыі на старонцы Недапушчальнасць выкарыстання адкрытых проксі-сервераў глабальных правіл.
У адваротным выпадку, каб абмеркаваць блакіроўку, калі ласка, звярніцеся з запытам пра перагляд на МетаВікі або адпраўце электроннае паведамленне ў чаргу VRT stewards па адрасе stewards@wikimedia.org, уключаючы ўсе вышэйпералічаныя дэталі.
Можна бачыць і капіраваць зыходны тэкст гэтай старонкі:
[[File:Our sun's label.jpg|thumb|Пазнака выдавецкай суполкі]]
'''«Загля́не со́нца і ў на́ша ако́нца»'''<ref name=pr>Напісанне назвы ў адпаведнасці з БЭ ў 18 тамах. ''Н. П. Ракіцкая''. «Загляне сонца і ў наша аконца» // {{Крыніцы/БелЭн|6к}} — С. 496.</ref> (арыгінальная назва ''«Загляне сонцэ и ў нашэ ваконцэ»'') — першая легальная беларуская выдавецкая суполка, існавала ў [[Санкт-Пецярбург]]у ў 1906—1914 (1916?) гадах. 

Суполка выдавала кнігі кірыліцай і [[беларуская лацінка|лацінкай]], а сукупны наклад іх перавысіў 100 тысяч. Сярод выданняў творы беларускай літаратуры XIX ст., першыя беларускія падручнікі, сцэнічныя творы, дапаможнікі для гаспадароў, творы маладых аўтараў, паштоўкі. Адначасна выпрацоўваліся і прынцыпы правапісу беларускай мовы.

== Перадгісторыя ==
[[Выява:List2.jpg|thumb|Пачатак першага ліста В. Іваноўскага да А. Ельскага ад 24.2.1905 г. у справе арганізацыі беларускага кнігавыдання]]
Юрыдычнай падставай легальнай выдавецкай дзейнасці на беларускай мове быў выдадзены 12(25).12.1904 указ імператара [[Мікалай II (імператар расійскі)|Мікалая II]], які скасоўваў ранейшыя абмежаванні ўжытку мясцовых моў у заходніх губернях [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Выкарыстаць гэту магчымасць вырашыў нядаўні выпускнік [[Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны тэхналагічны інстытут|Санкт-Пецярбургскага дзяржаўнага тэхналагічнага інстытута]] [[Вацлаў Леанардавіч Іваноўскі|Вацлаў Іваноўскі]], які ўжо меў досвед нелегальнай выдавецкай дзейнасці падчас працы ў арганізацыях «[[Беларуская рэвалюцыйная партыя]]» і «[[Круг беларускай народнай прасветы і культуры]]». У варунках, якія дазволілі развіваць пастаянную і значна шырэйшую выдавецкую дзейнасць, неабходны былі большыя сродкі і новыя супрацоўнікі. Вацлаў Іваноўскі ў 1905 годзе спрабаваў прыцягнуць да гэтай справы беларускіх памешчыкаў [[Аляксандр Карлавіч Ельскі|Аляксандра Ельскага]] і [[Эдвард Вайніловіч|Эдварда Вайніловіча]], але безвынікова<ref name="ЮТ">{{кніга
|аўтар          = [[Юрый Туронак|Туронак Ю.]]
|частка         = 
|загаловак      = Вацлаў Іваноўскі і адраджэнне Беларусі
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданне        = 
|месца          = Мн.
|выдавецтва     = 
|год            = 2006
|том            = 
|старонкі       = 
|старонак       = 
|серыя          = 
|isbn           = 
|тыраж          = 
}}</ref>. Тым не менш вынік арганізацыйнай працы быў станоўчы: у студзені 1906 суполка налічвала 45 удзельнікаў.
[[Файл:Паштоўка, выдаўцы, Аляксандр Ельскі, 1906 год.jpg|alt=Паштоўка А. Ельскаму ад выдавецтва, 1906 г.|міні|Паштоўка А. Ельскаму ад выдавецтва, 1906 г.]]
Назва выдавецтва — гэта прымаўка, якая выражае надзею на лепшую будучыню. У канцы ХІХ ст. яна выкарыстоўвалася як слоган для нелегальных беларускіх выданняў, напрыклад: другі эпіграф у адозве [[Гоман (група)|народнікаў-«гоманаўцаў»]] «Письма о Белоруссии» (1882) Данілы Баравіка, а таксама выдання пад назвай «[[Дзядзька Антон]]» ([[Тыльзіт]], [[1892]])<ref>''Туронак Ю.'' Дзейнасць беларускага выдавецтва…</ref>.

== Першы этап дзейнасці (1906—1909) ==
[[Файл:Купала Жалейка.jpg|thumb|Зборнік вершаў Янкі Купалы «Жалейка» (1908). [[Форзац]]]]
Дзейнасць арганізацыі распачалася з выдання ліста, у якім утрымліваўся заклік прыняць удзел у беларускай выдавецкай дзейнасці. Ліст быў набраны [[Беларускі лацінскі алфавіт|лацінкай]], магчыма быў і кірылічны варыянт, але ён не захаваўся. З гэтым лістом-зваротам да розных асоб высылалі экзэмпляр Статута<ref name="НМ">{{кніга
|аўтар          = Нікалаеў М.
|частка         = 
|загаловак      = Беларускі Пецярбург
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданне        = 
|месца          = СПб.
|выдавецтва     = 
|год            = 2009
|том            = 
|старонкі       = 240
|старонак       = 
|серыя          = 
|isbn           = 
|тыраж          = 
}}</ref>.

{| cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; border-style:none;"
| width="30" valign=top | [[Файл:Aquote1.png|30px|Левыя коскі]]
| {{{1|Pieciarburh, 1906 hoda... miesica... dnia

Šanoŭny panie! Ŭsim, chto choć kryšku znajeć biełaruski narod (a jaho blizka waśmi z paławinaj milijonaŭ), Wiadoma jak patrebna dla jago drukawanaje słowa ŭ jago rodnaj movi.

Žminia ludziej dobraj acwoty, choczučy pomahčy hetamu pawedług sił swajich i možnaści, zrabili tawarystwa, katoraha ŭstaŭ wysyłajem pry hetym.
	
My ŭ Pieciarburhu biez pamocy z kraju nia mhoha čaho možem zrabić.
	
Dziela hetaha ŭdajomsia da Was, Šanoŭny panie, ci nia bylib Wy łaskawy pomahčy nam ci pracaj swajoj, ci hrašmi, zapisaŭšysia ŭ nas supolnikam.
	
Majem nadzieju, što prykład Pieciarburha nie astaniecca biez adzywu. Ciapier možna lehalna sklikać i złažyć razam šmat paraskidanych sił. Niechaj že hety siły nia zhinuć dla našaha kraju. 
	
Biełaruskaja wydaŭnickaja supołka Zahlanie sonce i ŭ naše wakonce.

Adres: Pieciarburh, Wasilou wostrau,

4-aja linija d.45, kw. № 16.{{hider|title=<small>''транслітарацыя і адаптацыя тэксту паводле нормаў сучаснай мовы''</small>|title-style=text-align:left;color:#808080|hidden=1|frame-style=border:0px solid #F5F5F5|content-style =text-align:left|content=Пецярбург, 1906 года...месяца...дня.

Шаноўны пане!

Усім, хто хоць крышку ведае беларускі народ, (а яго амаль восем з паловай мільёнаў), вядома, як патрэбна для яго друкаванае слова на яго роднай мове.

Жменя людзей добрай волі, жадаючы дапамагчы гэтай справе, паводле сваіх сіл і магчымасцей, зрабіла таварыства, статут якога высылаем пры гэтым.

Мы ў Пецярбургу, без дапамогі �� краю, не многа чаго можам зрабіць.

Таму звяртаемся да Вас, шаноўны пане, ці не былі б Вы ласкавы дапамагчы ці працай сваёй, ці грашамі, запісаўшыся ў нас супольнікам.

Маем надзею, што прыклад Пецярбурга не застанецца без водгуку.

Цяпер можна легальна склікаць і скласці разам шмат параскіданых сіл. Няхай жа гэтыя сілы не згінуць для нашага краю.

Беларуская выдавецкая суполка "Загляне сонца і ў наша ваконца".

Адрас: Пецярбург, Васілёў востраў,

4-я лінія, д. 45, кв. 16. 
}}
| width="30" valign=bottom | [[Image:Aquote2.png|30px|Правыя коскі]]
|}

Суполка «Загляне сонца і ў наша аконца» была афіцыйна зарэгістравана ў маі [[1906]] года. Ва ўправу ўваходзілі [[В. Іваноўскі]] (старшыня), [[У. Сталыгва]] (сакратар), [[Браніслаў Ігнатавіч Эпімах-Шыпіла|Б. Эпімах-Шыпіла]], [[Ежы Іваноўскі|Ю. Іваноўскі]], [[В. Валейка]], [[Сабіна Іваноўская|С. Іваноўская]], [[У. Калашэўскі]]. 5 мая 1906 года згаданыя асобы ўклалі да канца 1908 года натарыяльны дагавор, паводле якой неслі салідарную адказнасць за дзейнасць і абавязкі суполкі<ref>[http://archives.gov.by/index.php?id=420663 Пагадненне Браніслава Эпімах-Шыпілы, Вацлава, Юрыя і Сабіны Іваноўскіх, Уладзіслава Сталыгвы, Уладзіслава Калашэўскага, Вінцука Валейкі аб утварэнні беларускага выдавецкага таварыства «Загляне сонца і ў наша аконца». г. Санкт-Пецярбург. 5 мая 1906 г.]</ref>. На практыцы амаль усе рэдакцыйныя працы выконвалі В. Іваноўскі і Б. Эпімах-Шыпіла, апошні перадаў на патрэбы суполкі частку сваёй кватэры. Кнігі друкаваліся ў польскай друкарні К. Л. Пянткоўскага [[кірыліца]]й і [[беларускі лацінскі алфавіт|лацінкай]], некаторыя паралельна двума шрыфтамі. Асноўная частка тыражу адпраўлялася на [[Беларусь]]<ref>''Ракіцкая Н.'' «Загляне сонца і ў наша аконца» // {{Крыніцы/ЭГБ|3к}} — С. 394.</ref>.
[[Файл:Dudar biełaruski.jpg|міні|Адна з выдадзеных паштовак выдавецтва. Дудар беларускі, з Дзісенскага павета, 1906. Фота Міхала Кусцінскага, да 1904 г.]]
У ліпені 1906 года выйшаў «Беларускі лемантар{{efn|буквар}}, або Першая навука чытання» (лацінскі варыянт) і серыя паштовак («Шчарсуны ўлетку», «Шчарсуны ўзімку», «Францішак Багушэвіч (Мацей Бурачок) — пясняр беларускі», «Вінцук Марцінкевіч — пясняр беларускі», «Мужыкі спад Пухавіч», «Торжышчэ ў Пухавічах», «Дзяўчаты спад Слуцка», «Парабковая дворная хата», «[[Беларуская дуда|Дудар]] беларускі», «Янка Лучына (Іван Неслухоўскі), пясняр беларускі», «Вясковая баба Трыбужкоў», «Дом Тадэвуша Касцюшкі» ў Мерачоўшчыне, а праз некалькі тыдняў — кірылічны варыянт лемантара і «Першае чытанне для дзетак-беларусаў» [[Алаіза Сцяпанаўна Пашкевіч|Цёткі]] (у двух варыянтах). Трэці падручнік, «Гутаркі аб небе і зямлі», перакладзены з польскай мовы верагодна [[Карусь Каганец|К. Кастравіцкім]] пры ўдзеле В. Іваноўскага<ref name="ЮТ" />, пакінуў друкарню на пачатку 1907 года. Да сакавіка 1908 года суполка выдала чатыры кніжкі пісьменнікаў [[XIX стагоддзе|XIX ст.]] у серыі «Народныя песняры» — «Дудка беларуская» і «Смык беларускі» [[Францішак Багушэвіч|Ф. Багушэвіча]], «Гапон» [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|В. Дуніна-Марцінкевіча]] і пераклад дзвюх былін паэмы [[Адам Міцкевіч|А. Міцкевіча]] «[[Пан Тадэвуш]]». На пачатку 1908 выйшаў з друку першы зборнік вершаў [[Янка Купала|Я. Купалы]] «Жалейка». Увесну 1908 плён выдавецкай дзейнасці складалі дзесяць кніжак і крыху больш за дзесяць паштовак.

Затым аж да восені 1909 суполка не выдала ніводнай кніжкі. На гэта паўплываў часовы ад’езд В. Іваноўскага ў [[Мюнхен]], а таксама прэтэнзіі з боку царскай цэнзуры<ref name="ЮТ"/>.

== Другі этап дзейнасці (1909—1913) ==
30 красавіка 1909 быў заключаны новы дагавор сяброў-заснавальнікаў. 3 ліку ранейшых членаў выбылі [[Б. Шыпіла]] і [[У. Калашэўскі]], засталіся [[В. Іваноўскі|В.]] і [[С. Іваноўскі]]я, [[Ю. Іваноўскі]], [[У. Сталыгва]], [[В. Валейка]]; з’явіліся новыя сябры: [[Антон Станіслававіч Неканда-Трэпка|А. Трэпка-Неканда]] з жонкай, [[Антон Антонавіч Грыневіч|А. Грыневіч]] і [[Г. Ражноўскі]]. Адначасова суполка пераехала ў новае памяшканне. Актывы яе істотна павялічыліся, што стварыла магчымасці пашырэння выдавецкай дзейнасці. Кіраўніком выдавецтва застаўся В. Іваноўскі, а Ю. Іваноўскі стаў адказным рэдактарам<ref name="ЮТ"/>.

У канцы 1909 ў Пецярбург быў запрошаны Я. Купала, які атрымліваў магчымасць для непасрэднага ўдзелу ў выданні ўласных новых твораў. Тут выйшла шэсць першых кніжак Я. Купалы: акрамя «Жалейкі» гэта былі «[[Адвечная песня]]», «[[Гусляр (зборнік)|Гусляр]]», «Сон на кургане», «Паўлінка» і «Шляхам жыцця» (асобныя з іх выдадзены ў [[Выдавецтва Антона Грыневіча|выдавецтве А. Грыневіча]], які распачаў самастойную выдавецкую дзейнасць).

Пачаўся ж другі этап дзейнасці суполкі з выдання ў жніўні-верасні 1909 кнігі В. Дуніна-Марцінкевіча «Вечарніцы». Амаль адначасова пад маркаю «Загляне сонца…» у Вільні выйшла кніга К. Дулебы «Як ратаваць уздутую жывёлу» (у перакладзе В. Іваноўскага), а ў студзені 1910 падручнік Я. Коласа «Другое чытанне для дзетак беларусаў», выдадзены разам з віленскім таварыствам «Наша хата». У сярэдзіне таго ж года выйшлі з друку адным томам творы Дуніна-Марцінкевіча «Шчароўскія дажынкі» і «Купала» з уступным артыкулам В. Іваноўскага «Вінцук Дунін-Марцінкевіч і яго жыццё». Гэта была адна з першых спроб паказу складанай фігуры гэтага пісьменніка і ацэнкі яго значэння для беларускай літаратуры. Выхадам кнігі серыя «Народныя песняры» была закончаная.

Апрача таго, у 1910—1912 суполка літаграфічным спосабам накладам 200 або 400 асобнікаў выдала рэпертуарную серыю сцэнічных твораў. У серыі выйшлі камедыі «Модны шляхцюк» К. Каганца (1910), «Сватанне» А. Чэхава ў перакладзе [[Н. Чарноцкі|Н. Чарноцкага]] (1910), «Пашыліся ў дурні» (1910) і «[[Па рэвізіі]]» (1911) М. Крапіўніцкага, абедзве ў апрацоўцы Н. Чарноцкага, і «Міхалка», перапрацоўка польскай камедыі, выкананая Далецкімі (1911). Суполка выдала таксама драматычныя творы Э. Ажэшкі «У зімовы вечар» (1910, пераклад Власта), «Хам» (1912) і камедыю Я. Купалы «[[Паўлінка]]» (студзень 1913).

У 1911 выйшлі яшчэ два выданні: невялікае апавяданне А. Новіча «У дому лепей» і адносна вялікі дапаможнік для пчаляроў [[Генрык Бэта|Г. Бярозкі]] «Пчаліна — жывёлка малая, а карысьці дае многа».

У канцы жніўня 1911 распачалася падрыхтоўка да выдання рэгулярнага альманаха пад назвай «Маладая Беларусь». У 1912—1913 выйшлі тры сшыткі; тэматычны профіль вызначалі мастацкія творы: Я. Купалы (тут надрукавана паэма «Сон на кургане»), Я. Коласа, Цёткі, [[Змітрок Бядуля|З. Бядулі]], [[Зміцер Жылуновіч|Ц. Гартнага]], [[Алесь Гурло|А. Гурло]], [[Канстанцыя Буйло|К. Буйло]], [[Хведар Іосіфавіч Чарнышэвіч|Чарнышэвіча]], [[Янка Журба|Я. Журбы]], А. Новіча, Петрашкевіча. Навукова-папулярную тэматыку прадстаўлялі пераважна артыкулы [[Антон Іванавіч Луцкевіч|А. Луцкевіча]] (пад псеўданімам А. Навіна).

Такім чынам, з вясны 1909 дзейнасць суполкі развівалася паспяхова. Разам з узрастаючай колькасцю выдаваных кніжак павялічыўся іх продаж, які нарэшце пачаў прыносіць прыбытак<ref name="ЮТ"/>.

== Трэці этап дзейнасці (1913—1914) ==
На апошнім этапе ў дзейнасці суполкі адбыліся важныя змены, абумоўленыя ад’ездам В. Іваноўскага і Я. Купалы ў Вільню і заснаванне імі там [[Беларускае выдавецкае таварыства|Беларускага выдавецкага таварыства]]. 1.6.1913 адбылася рэарганізацыя ўправы, у якую вярнуўся [[Б. Эпімах-Шыпіла]], а таксама ўвайшлі [[А. Ярэміч]] і [[Я. Сушынскі]]. Аднак у новых арганізацыйных умовах магчымасці выдавецкай дзейнасці былі абмежаваныя. У другой палове 1913 суполка выдала літаграфічным спосабам камедыі «Мядзведзь» [[Антон Паўлавіч Чэхаў|А. Чэхава]] і «Як яны жаніліся» [[А. Валодзьскі|А. Валодзьск]]ага ў перакладзе [[В. Ластоўскі|В. Ластоўск]]ага. Выйшлі таксама «Батрак» [[Я. Колас]]а, «Абразкі» [[З. Бядуля|З. Бядул]]і, «Песні» [[Ц. Гартны|Ц. Гартн]]ага, «Амерыканец» [[А. Новіч]]а — раней яны ўжо былі апублікаваныя ў альманаху «Маладая Беларусь». Нарэшце, прыкладна ў сярэдзіне 1914 была перавыдадзеная (у няпоўным выглядзе) «Дудка беларуская» [[Ф. Багушэвіч]]а.

У [[1914]] годзе выдаўцы сутыкнуліся з фінансавымі цяжкасцямі, цэнзурнымі рэпрэсіямі. Цяжкую сітуацыю найярчэй адлюстроўвае запіс, зроблены рукой Бр. Эпімаха-Шыпілы на гандлёва-выдавецкім каталогу друкарні М. Кухты 1914 года «Спісак беларускіх кніжак і часопісаў»: «гэта не жыццё, а выццё»<ref>{{кніга
|аўтар = Нікалаеў М.
|частка =
|загаловак = Беларускі Пецярбург
|арыгінал =
|спасылка =
|адказны =
|выданне =
|месца = СПб.
|выдавецтва =
|год = 2009
|том =
|старонкі = 248
|старонак =
|серыя =
|isbn =
|тыраж =
}}</ref>.

Выдавецкую дзейнасць спыніла [[Першая сусветная вайна]].

== Апошняя кніга ==
Можна меркаваць, што ў [[1916]] годзе выдавецтва паспрабавала аднавіць сваю дзейнасць, выпусціўшы кнігу Я. Коласа «Антось Лата» (1-ю дзею) пад назвай «Чарка ўсё на свеце робіць»; на кнізе было было пазначана «Працяг будзе». Аднак на гэтым дзейнасць суполкі скончылася<ref>{{кніга
|аўтар          = 
|частка         = Кніжнасць новай Беларусі (XIX—XXI стст.)
|загаловак      = Гісторыя беларускай кнігі. У 2 т.
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = М. Нікалаеў і інш
|выданне        = 
|месца          = Мн.
|выдавецтва     = БелЭн
|год            = 2011
|том            = 2
|старонкі       = 44
|старонак       = 
|серыя          = 
|isbn           = 
|тыраж          = 
}}</ref>.

== Тыпаграфіі ==
Таварыства наладзіла партнёрскія стасункі з пецярбургскай друкарняй Казіміра Пянткоўскага і асноўную частку сваіх кніг выпускала на Вялікай Пад’ячаскай, 22, дзе апошняя і размяшчалася. Дзякуючы спачуванню беларускай справе ўласніка гэтай друкарні, суполцы ўдалося атрымаць крэдыт на работу і ўзбагаціць набор беларускіх шрыфтоў.

Два выданні кірыліцай і лацінкай («Як ратаваць уздутую жывёлу» [[К. Дулемба|К. Дулемб]]ы) былі замоўлены ў [[Марцін Кухта|Марціна Кухты]] і адно ў пецярбургскай друкарні Юрыя Эрліха (зборнік Янкі Купалы «Шляхам гадоў»)<ref>{{кніга
|аўтар          = 
|частка         = Кніжнасць новай Беларусі (XIX—XXI стст.)
|загаловак      = Гісторыя беларускай кнігі. У 2 т.
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = М. Нікалаеў і інш
|выданне        = 
|месца          = Мн.
|выдавецтва     = БелЭн
|год            = 2011
|том            = 2
|старонкі       = 43
|старонак       = 
|серыя          = 
|isbn           = 
|тыраж          = 
}}</ref>.

== Фінансаванне ==
Ад самага пачатку «Загляне сонца і ў наша аконца» мела лепшае матэрыяльнае забеспячэнне, чым яго папярэднікі. У арганізацыю ўступіла многа забяспечаных у матэрыяльных адносінах людзей: [[В. Іваноўскі]], які ўжо паспеў стаць прафесарам, [[Б. Эпімах-Шыпіла]], які прытуліў кантору выдавецтва на ўласнай кватэры і не шкадаваў грошай на яго з свайго заработку. Грашовыя ахвяраванні паступалі ў суполку ад княгіні [[Магдалена Радзівіл|Магдалены Радзівіл]]<ref>{{кніга
|аўтар          = Жылуновіч Зм.
|частка         = Эволюцыя беларускае кніжкі
|загаловак      = Полымя
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданне        = № 1
|месца          = 
|выдавецтва     = 
|год            = 1925
|том            = 
|старонкі       = 118
|старонак       = 
|серыя          = 
|isbn           = 
|тыраж          = 
}}</ref>.
Зборнік  [[Янка Купала|Янкі Купалы]] «Шляхам жыцця» быў выдадзены пры падтрымцы доктара Аляксандра Ярэміча<ref>{{кніга
|аўтар = Нікалаеў М.
|частка =
|загаловак = Беларускі Пецярбург
|арыгінал =
|спасылка =
|адказны =
|выданне =
|месца = СПб.
|выдавецтва =
|год = 2009
|том =
|старонкі = 247
|старонак =
|серыя =
|isbn =
|тыраж =
}}</ref>.

Фінансы суполкі ў пачатку Першай сусветнай вайны сталі прадметам махінацый. Пра гэта сведчыць ліст рэдактара [[Наша ніва (1906)|«Нашай Нівы»]] [[Аляксандр Уласаў|А. Уласава]] да [[А. Луцкевіч]]а ад 10 снежня 1914 года, у якім гаворыцца наступнае<ref>{{кніга
|аўтар = Нікалаеў М.
|частка =
|загаловак = Беларускі Пецярбург
|арыгінал =
|спасылка =
|адказны =
|выданне =
|месца = СПб.
|выдавецтва =
|год = 2009
|том =
|старонкі = 248
|старонак =
|серыя =
|isbn =
|тыраж =
}}</ref>:

{{Цытата|Антон Іванавіч! Мятлін цяпер павераны Магдалены. Ён гаворыць, што трэба, каб Шыпіла выдаў распіску, што 4250 рублёў паступілі ў распараджэнне "Загляне сонца..." Тады ўсю справу можна ліквідаваць і магчымы яшчэ новыя датацыі. Каб Вы зрабілі гэта як найскарэй, то было бы для ўсіх лепей. Калі яна ўспакоіцца, яна сказала, што грошы аддадуць суполцы.}}

== Вынікі дзейнасці ==
[[File:Pashtouka Zaglyane sonca.jpg|thumb|Дом [[Тадэвуш Касцюшка|Тадэвуша Касцюшкі]] на паштоўцы выдавецтва]]
[[Юліяна Вітан-Дубейкаўская]] так напісала ў сваіх успамінах<ref>''Кветка Вітан.'' «Наша ніва» і Антон Луцкевіч // На суд гісторыі: Успаміны, дыялогі / Уклад. Б. Сачанка. — Мн., 1994. — С. 64.</ref>:
{{Цытата|У Пецярбурзе Вацлаў Іваноўскі арганізуе і спачатку фінансуе выдавецтва "Загляне сонца і ў наша ваконца". Там выдаюцца галоўна літаратурныя творы і папулярныя брашуры для сялянства. З цягам часу гэта прадпрыемства пакрывала свае выдаткі і яно добра разраслося б, як мне апавядаў пасля вайны прафесар Вацлаў Іваноўскі, калі б не выбухнула вайна.}}

Суполка да 1914 года выдала 38 кніг<ref name="ЮТ"/> (калі лічыць выданні кірыліцай і лацінкай як асобныя пазіцыі) сукупным накладам, больш як 100 тысяч{{efn|паводле падлікаў [[Сцяпан Хусейнавіч Александровіч|С. Александровіча]]}}. Акрамя таго, яна выдала больш як 20 розных паштовак з партрэтамі старадаўніх паэтаў і іншых дзеячаў культуры, гістарычнымі помнікамі, краявідамі і г.д. Суполка выцягнула з забыцця і папулярызавала найлепшыя творы беларускай літаратуры XIX ст., выдала першыя беларускія падручнікі, серыю сцэнічных твораў, дапаможнікі для гаспадароў, заахвочвала да творчасці маладых аўтараў і тым самым выдатна спрычынялася да фармавання новай беларускай літаратуры. Больш за тое, суполка адначасна выпрацоўвала прынцыпы правапісу беларускай мовы, прынятыя пазней астатнімі выдаўцамі<ref>{{кніга
|аўтар          = Туронак Ю.
|частка         = 
|загаловак      = Дзейнасць беларускага выдавецтва…
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданне        = 
|месца          = 
|выдавецтва     = 
|год            = 
|том            = 
|старонкі       = 
|старонак       = 
|серыя          = 
|isbn           = 
|тыраж          = 
}}</ref>.

Сваімі выданнямі, у асаблівасці серыяльнымі, суполка заваёўвала ў вачах грамадскасці рэпутацыю паважанай арганізацыі. Не жадаючы (пры ўсёй нешматлікасці беларускіх літаратараў), выпускаць у свет творы, недасканалыя ў мастацкіх адносінах, яна выстаўляла маладым творцам высокія мастацкія патрабаванні. У кастрычніку 1906 г. выдавецтва не прыняло, напрыклад, да друку зборнік вершаў «Плач» Міхаіла Сарокі з [[Вільня|Вільні]] — гэта былі першыя пробы пяра з неахайна рыфмаванымі радкамі і расцягнутымі сюжэтамі<ref>{{кніга
|аўтар          = Нікалаеў М.
|частка         = 
|загаловак      = Беларускі Пецярбург
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданне        = 
|месца          = СПб.
|выдавецтва     = 
|год            = 2009
|том            = 
|старонкі       = 244
|старонак       = 
|серыя          = 
|isbn           = 
|тыраж          = 
}}</ref>.

== Распаўсюджанне і прапаганда беларускай кнігі ==
[[Image:Zahlane.jpg|thumb|Рэкламная абвестка выдавецкай суполкі ў газеце [[Наша ніва (1906)|«Наша Ніва»]], [[1909]] г.]]
Суполка не толькі актыўна друкавала, але і распаўсюджвала свае кнігі. У [[Варшава|Варшаве]], [[Мінск]]у, [[Гродна]], [[Гомель|Гомелі]] ([[Крама Сыркіных (Гомель)|крама Сыркіных]]), [[Віцебск]]у і іншых гарадах былі адкрыты контрагенцтвы выдавецтва. З Пецярбурга чытачам дасылаліся кнігі. У «Нашай ніве» пастаянна друкаваліся абвесткі{{efn|Упершыню рэкламная абвестка суполкі была надрукавана ў № 3 «Нашай нівы» за 1906 г.}}, кніжкі дасылаліся кожнаму, хто звярнуўся на склад выдавецтва.

Акрамя распаўсюджвання сваіх выданняў, усе іншыя выданні «Кругу беларускай прасветы» і асобных людзей прымаліся суполкай на камісію і распаўсюджваліся побач з уласнымі. Суполка ўвайшла ў згоду з рэдакцыяй «Нашай нівы», якая брала некаторыя выданні і рассылала дадаткам да газеты<ref>{{кніга
|аўтар          = Жылуновіч Зм.
|частка         = Эволюцыя беларускае кніжкі
|загаловак      = Полымя
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданне        = № 1
|месца          = 
|выдавецтва     = 
|год            = 1925
|том            = 
|старонкі       = 119
|старонак       = 
|серыя          = 
|isbn           = 
|тыраж          = 
}}</ref>. Распаўсюджваў кнігі асабіста Янка Купала.
[[Файл:З газеты «Полесье», Гомель, 1911 год.jpg|міні|Анонс выдавецкіх планаў суполкі ў гомельскай газеце [[«Полесье» (газета)|«Полесье»]], 1911 г.]]
Некаторыя звесткі сведчаць пра тое, што кнігі распаўсюджваліся і пасля спынення дзейнасці арганізацыі.

Так, у [[1917]] годзе студэнт Ваенна-медыцынскай акадэміі ў Петраградзе П. Г. Каравайчык прадаваў і высылаў кнігі, выдадзеныя суполкай: «Дудку беларускую» М. Бурачка, «Вечарніцы», «Шчароўскія дажынкі», «Купалу» В. Дуніна-Марцінкевіча, «Маладую Беларусь» і іншыя выданні.

У [[1918]] годзе П. Каравайчык ад’язджаў у Маскву на працу ў Народны камісарыят па справах нацыянальнасцей РСФСР і клопат па распаўсюджанні кніг хацела ўзяць на сябе «Таварыства ахвотнікаў беларускага народнага штукарства ў Петраградзе», якое было створана ў сакавіку 1918 г. у Петраградзе. Ініцыятарам гэтага мерапрыемства быў [[Часлаў Іванавіч Родзевіч|Чэслаў Родзевіч]].

Ён пісаў да Бр. Эпімаха-Шыпілы<ref>{{кніга
|аўтар          = Ракіцкая Н.
|частка         = Беларуская выдавецкая суполка «Загляне сонца і ў наша ваконца»
|загаловак      = Свіцязь. Свитязь: Альманах библиофилов Белоруссии
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданне        = 
|месца          = Мн.
|выдавецтва     = Беларусь
|год            = 1989
|том            = 
|старонкі       = 73—74
|старонак       = 
|серыя          = 
|isbn           = 
|тыраж          = 
}}</ref>:

{{Цытата|Сябрамі таварыства атрымаў паведамленне ад грамадзяніна Каравайчыка (Знаменская, д. 56, кв. 54), што ў яго ёсьцека кнігі, узятыя у сваім часе ад «Суполкі» для продажу. І сягоння, калі варункі змушаюць выехаць з памянутай кватэры, то ён і звярнуўся ў таварыства прыняць гэтыя кнігі. Таварыства згоднае ўзяць гэтыя кнігі, то ня ведае варункаў, па якіх былі ўзяты ад суполкі, а для паскарэння справы таварыства мае адвагу сказаць свае варункі…}}

== Спіс выдадзеных кніг ==
Спіс кніг, выдадзеных суполкай:<ref>Паводле артыкула: {{кніга
|аўтар          = Ракіцкая Н.
|частка         = Беларуская выдавецкая суполка «Загляне сонца і ў наша ваконца»
|загаловак      = Свіцязь. Свитязь: Альманах библиофилов Белоруссии
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданне        = 
|месца          = Мн.
|выдавецтва     = Беларусь
|год            = 1989
|том            = 
|старонкі       = 79—80
|старонак       = 
|серыя          = 
|isbn           = 
|тыраж          = 
}}</ref>
{| class="wikitable"
! Нумар !! Аўтар !! Назва !! Год выдання !! Шрыфт!! Вокладка (ці [[форзац]])
|-
|align="center" |1—2 || ''без пазначэння аўтарства''{{efn|тэкст апрацавалі [[В. Іваноўскі]], [[К. Кастравіцкі]]<ref>''Туронак Ю.'' Абставіны публікацыі і аўтарства…</ref>}}
| [[Беларускі лемантар, або першая навука чытання]]
| [[1906]]
| надрукавана кірыліцай і лацінкай асобнымі выданнямі
| [[File:Лемантар.png|center|100px]]
|-
|align="center" |3—4 || [[Алаіза Сцяпанаўна Пашкевіч|Цётка]]
| Першае чытанне для дзетак беларусаў
| [[1906]]
| надрукавана кірыліцай і лацінкай асобнымі выданнямі
| [[File:Першае чытанне для дзетак беларусаў.jpg|center|100px]]
|-
|align="center" |5 || [[Адам Міцкевіч]]
| Пан Тадэвуш. З польскай на беларускую мову пералажыў [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|Вінцук Марцінкевіч]]. Выд. 2-е.
| [[1907]]
| лацінка
| [[Файл:Pan Tadeusz (1907).pdf|page=1|100px]]
|-
|align="center" |6 || [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|Вінцук Дунін-Марцінкевіч]]
| [[Гапон (паэма)|Гапон]]
| [[1907]]
| лацінка
| [[File:Гапон Марцінкевіч.jpg|center|100px]]
|-
|align="center" |7 || -
| Гутаркі аб небе і зямлі. На беларускую мову пералажыў [[Карусь Каганец|К. Кастравіцкі]].
| [[1907]]
| кірыліца
|
|-
|align="center" |8 || [[Францішак Багушэвіч|Бурачок Мацей]]
| Дудка беларуская. Выд. 3-е.
| [[1907]]
| лацінка
| [[File:Дудка беларуская.jpg|center|100px]]
|-
|align="center" |9 || [[Янка Купала]]
| [[Жалейка (зборнік)|Жалейка]]
| [[1908]]
| кірыліца
| [[File:Kupala Zhaleyka.jpg|center|100px]]
|-
|align="center" |10 || [[Францішак Багушэвіч|Сымон Рэўка з-пад Барысава]]
| Смык беларускі. Выд. 2-е.
| [[1908]]
| лацінка
|
|-
|align="center" |11 || [[Якуб Колас]]
| Другое чытанне для дзяцей беларусаў{{efn|Выдадзена сумесна з суполкай «[[Наша хата]]»<ref>Гісторыя беларускай кнігі. У 2 т. Т. 2. Кніжнасць новай Беларусі (XIX—XXI стст.) / М. Нікалаеў і інш. — Мн.: БелЭн, 2011. — С. 52.</ref>.}}.
| [[1909]]
| кірыліца
| [[File:Другое чытанне.jpg|center|100px]]
|-
|align="center" |12 || [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|Вінцук Дунін-Марцінкевіч]]
| Вечарніцы. 2-е выд.
| [[1909]]
| лацінка
| [[File:Вечарніцы (В. Дунін-Марцінкевіч).jpg|center|100px]]
|-
|align="center" |13—14 ||К. Дулемба
| Як ратаваць уздутую жывёлу. З польскай на беларускую мову пералажыў Антось Хатні.
| [[1909]]
| надрукавана кірыліцай і лацінкай асобнымі выданнямі
|
|-
|align="center" |15 || [[Антон Паўлавіч Чэхаў|Антон Чэхаў]]
| Сватанне. На беларускую мову пералажыў Н. Чарноцкі.
| [[1910]]
| кірыліца
|
|-
|align="center" |16 ||[[Карусь Каганец]]
| Модны шляхцюк
| [[1910]]
| кірыліца
|
|-
|align="center" |17 ||[[Марка Крапіўніцкі|М. Крапіўніцкі]]
| Пашыліся ў дурні. Пераложана з украінскай на беларускую мову.
| [[1910]]
| кірыліца
|
|-
|align="center" |18 ||[[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|Вінцук Дунін-Марцінкевіч]]
| Шчароўскія дажынкі, Купала. Выд. 2-е.
| [[1910]]
| лацінка
| [[File:ДажынкіМарцінкевіч.jpg|center|100px]]
|-
|align="center" |19 || [[Эліза Ажэшка]]
| У зімовы вечар
| [[1910]]
| кірыліца
|
|-
|align="center" |20 ||А. Новіч
| У дому лепей
| [[1911]]
| кірыліца
|
|-
|align="center" |21 || не ўказаны
| Міхалка. З польскага на беларускі лад перарабілі Далецкія.
| [[1911]]
| кірыліца
|
|-
|align="center" |22 ||[[Марка Крапіўніцкі|М. Крапіўніцкі]]
| Па рэвізіі. Перароблена з украінскай мовы.
| [[1911]]
| кірыліца
|
|-
|align="center" |23 || [[Генрык Бэта|Генрык Бярозка]]
| Пчаліна — жывёлка малая, а карысці дае многа
| [[1911]]
| лацінка
|
|-
|align="center" |24—26 || - 
| [[Маладая Беларусь (альманах)]]{{efn|Цынкаграфічную працу па афармленні вокладкі альманаха выканаў рускі фотамастак [[Сяргей Міхайлавіч Пракудзін-Горскі]]<ref>Гісторыя беларускай кнігі. У 2 т. Т. 2. Кніжнасць новай Беларусі (XIX—XXI стст.) / М. Нікалаеў і інш. — Мн.: БелЭн, 2011. — С. 137.</ref>.}}
| [[1912]], № 1—2, [[1913]], № 3.
|
| [[File:Maładaja Biełaruś. Almanach.jpg|center|100px]]
|-
|align="center" |27 ||[[Янка Купала]]
| [[Сон на кургане]]
| [[1912]]
| кірыліца
|
|-
|align="center" |28 ||[[Эліза Ажэшка]]
| Хам (мужык)
| [[1912]]
| кірыліца
|
|-
|align="center" |29 ||А. Навіна
| На дарозі да новага жыцця
| [[1912]]
| кірыліца
|
|-
|align="center" |30 ||[[Янка Купала]]
| [[Паўлінка]]
| [[1913]]
| кірыліца
| [[File:First edition of Pavlinka.jpg|center|100px]]
|-
|align="center" |31 ||[[Янка Купала]]
| [[Шляхам жыцця (зборнік)|Шляхам жыцця]]
| [[1913]]
| кірыліца
| [[File:Шляхам жыцця.jpg|center|100px]]
|-
|align="center" |32 ||[[Антон Паўлавіч Чэхаў|Антон Чэхаў]]
| Мядзведзь. Пераложана з расійскай.
| [[1913]]
| кірыліца
|
|-
|align="center" |33 ||А. Новіч
| Амерыканец
| [[1913]]
| кірыліца
|
|-
|align="center" |34 ||[[Якуб Колас]]
| Батрак
| [[1913]]
| лацінка
|
|-
|align="center" |35 ||[[Зміцер Жылуновіч|Цішка Гартны]]
| Песні
| [[1913]]
| лацінка
|
|-
|align="center" |36 ||{{нп3|Аляксандр Фёдаравіч Валодскі|А. Валодзьскі|uk|Володський Олександр Федорович}}
| Як яны жаніліся. Вольны пераклад з украінскай.
| [[1913]]
| кірыліца
|
|-
|align="center" |37 ||[[Змітрок Бядуля]]
| Абразкі
| [[1913]]
| лацінка
|
|-
|align="center" |38 ||[[Францішак Багушэвіч|Мацей Бурачок]]
| Дудка беларуская. Выд. 4-е.
| [[1914]]
| лацінка
| [[Выява:Dudka2.jpg|center|100px]]
|-
|align="center" |39 ||[[Якуб Колас]]
| Чарка ўсё на свеце робіць. 1-шы акт п'есы «Антось Лата».
| [[1916]]
| кірыліца
|
|-
|}

== Вобраз у мастацтве ==
[[Аляксей Антонавіч Марачкін|А. А. Марачкін]] у 2006—2007 напісаў карціну «Загляне сонца і ў наша ваконца. Да 100-годдзя выдавецкай суполкі»<ref>[http://adradjency.narod.ru/nashaniusky/zagliane_sonca.html ЗАГЛЯНЕ СОНЦА І У НАША ВАКОНЦА]</ref>.

== Заўвагі ==
{{notelist}}

== Крыніцы ==
{{reflist}}

== Літаратура ==
* ''Александровіч С.'' Пуцявіны роднага слова. — Мн., 1971.
* Гісторыя беларускай кнігі. У 2 т. Т. 2. Кніжнасць новай Беларусі (XIX—XXI стст.) / М. Нікалаеў і інш. — Мн.: БелЭн, 2011. — С. 41—44.
* ''Жылуновіч Зм.'' Эволюцыя беларускае кніжкі // [[Полымя (часопіс)|Полымя]]. — 1925. — № 1. — С. 118—127.
* ''Нікалаеў М.'' Беларускі Пецярбург. СПб., 2009. — С. 240—248.
* ''Ракіцкая Н.'' Беларуская выдавецкая суполка «Загляне сонца і ў наша ваконца» // Свіцязь. Свитязь: Альманах библиофилов Белоруссии. — Мн., 1989. — С. 65—80.
* ''Ракіцкая Н.'' «Загляне сонца і ў наша аконца» // {{Крыніцы/БелЭн|6к}} — С. 496.
* ''Ракіцкая Н.'' «Загляне сонца і ў наша аконца» // {{Крыніцы/ЭГБ|3к}} — С. 394—395.
* ''Семашкевіч Р.'' Беларускі літаратурна-грамадскі рух у Пецярбурзе. — Мн., 1971.
* ''Туронак Ю.'' Вацлаў Іваноўскі і адраджэнне Беларусі. — Мн., 2006.

== Спасылкі ==
{{Commonscat|Zaglyane sonca}}
* [http://kamunikat.fontel.net/www/knizki/krytyka/barszczewski/pismovasc/01.htm Беларускі эміграцыйны асяродак у Санкт-Пецярбургу]

{{Беларускія выдавецкія суполкі ў пачатку XX стагоддзя}}
{{Добры артыкул|Культура і грамадства}}

[[Катэгорыя:Арганізацыі беларусаў Расіі]]
[[Катэгорыя:Беларуская літаратура XX стагоддзя]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Санкт-Пецярбурга]]
[[Катэгорыя:Выдавецтвы Расіі]]
[[Катэгорыя:З’явіліся ў 1906 годзе]]
[[Катэгорыя:Беларусы ў Санкт-Пецярбургу]]
Шаблоны на гэтай старонцы:
Вярнуцца да Загляне сонца і ў наша аконца.
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Загляне_сонца_і_ў_наша_аконца"