Прагляд зыходнага тэксту старонкі Гарадніца

Вам не дазволена правіць гэту старонку, з-за наступнай прычыны:

Ваш IP-адрас у дыяпазоне, які быў заблакаваны на ўсіх вікі-праектах Фонда Вікімедыя.

Блакіроўка была зроблена ‪EPIC‬. Названая прычына: Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Пачатак блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2024
Канец блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2025

Ваш бягучы IP-адрас - 206.189.44.186, а заблакаваны дыяпазон - 206.189.32.0/20. Калі ласка, уключайце ўсе гэтыя падрабязнасці ў свае звароты.

Калі вы лічыце, што былі заблакаваны па памылцы, вы можаце знайсці дадатковую інфармацыю і інструкцыі на старонцы Недапушчальнасць выкарыстання адкрытых проксі-сервераў глабальных правіл.

У адваротным выпадку, каб абмеркаваць блакіроўку, калі ласка, звярніцеся з запытам пра перагляд на МетаВікі або адпраўце электроннае паведамленне ў чаргу VRT stewards па адрасе stewards@wikimedia.org, уключаючы ўсе вышэйпералічаныя дэталі.

Можна бачыць і капіраваць зыходны тэкст гэтай старонкі:

[[File:Гарадніца1789.jpg|thumb|300px|Гарадніца ў [[1789]] годзе на малюнку [[Адам Тот|А. Тота]]]]
'''Гарадніца''' — гістарычны раён [[Гродна]], створаны па ініцыятыве [[Антоній Тызенгаўз|Антонія Тызенгаўза]] ў [[1765]]—[[1785]] у вёсцы Гарадніца (цяпер цэнтральная частка горада), з мэтай стварэння новага культурна-прамысловага цэнтра на 1500 жыхароў (архітэктар [[І. Мёзер]] ([[1765]]—[[1774]]), [[Дж. Сака]] ([[1774]]—[[1785]])).

== Гісторыя ==
У [[1765]] [[надворны падскарбі літоўскі]] і [[староста гродзенскі]] Антоній Тызенгаўз, па даручэнню [[каралі Рэчы Паспалітай|караля]] [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіслава Аўгуста Панятоўскага]] прыняў кіраванне Гродзенскімі каралеўскімі эканоміямі. У перыяд з 1765 па 1785, у Гродна, Тызенгаўз перабудаваў прадмесце Гарадніца і фактычна зрабіў з яго новы адміністрацыйны, культурны і прамысловы цэнтр, які ўключаў шэраг будынкаў разнастайнага прызначэння.

Замена дробнай рамеснай вытворчасці на мануфактуры спрыяла павышэнню фінансавай стабільнасці Гродзенскай эканоміі, што дазваляла запрашаць вядомых навукоўцаў з розных краін Еўропы. Большая частка Гарадніцы была разбурана падчас першай і другой сусветных войн або падчас рэканструкцый горада.

== Комплекс ==
{{external media
 |topic     =
 |subtopic  = 
 |font-size = 
 |align     = 
 |clear     = 
 |width     = 230px
 |image1    = [http://img-minsk.fotki.yandex.ru/get/5408/barcauan.35/0_6d602_5680aa5e_XXL Макет Гарадніцы]
 |image2    = 
 |image3    = 
 |audio1    =
 |audio2    = 
 |audio3    = 
 |video1    = 
 |video2    = 
 |video3    = 
}}
Уключала 85 будынкаў рознага тыпу, якія грунтаваліся вакол пляцовак, вуліц і завулкаў. Пры забудове ўпершыню ў гісторыі градабудаўніцтва Беларусі былі выкарыстаны новыя метады праектавання і будаўніцтва, выкананы высокі тэмпы будаўнічых прац. Забудова складалася з 3 асобных рэгулярна спланаваных зон: адміністрацыйна-культурнай, вучэбнай, прамысловай, якія мясціліся адпаведна ў заходняй, цэнтральнай і ўсходняй частках Гарадніцы.

Тэрыторыя Гарадніцы абмежавана вуліцамі [[вуліца Віленская (Гродна)|Віленскай]], [[Вуліца Ажэшкі (Гродна)|Ажэшкі]], [[вуліца 17 Верасня (Гродна)|17 Верасня]], [[вуліца Астроўскага (Гродна)|Астроўскага]], [[вуліца Пушкіна (Гродна)|Пушкіна]] і [[Вуліца Міцкевіча (Гродна)|Міцкевіча]]. Галоўная планіровачная воссю раёна з'яўляецца вуліца Ажэшкі (былая Раскоша, Мураўёўская,
Садовая), а кампазіцыйным цэнтрам — [[плошча Тызенгаўза]] (былая Тэатральная, Дварцовая, Вольнасці).

=== Адміністрацыйна-культурная зона ===
[[Image:Палац Тызенгаўза.jpg|thumb|[[Гродзенскі палац Тызенгаўза|Палац Тызенгаўза]].]]
Адміністрацыйна-культурная зона — найбольш захаваўшаяся частка забудовы (6 збудаванняў). У яе ўваходзілі [[Гродзенскі палац Тызенгаўза|палац Тызенгаўза]], дом віцэ-адміністратара і склад, будынак тэатра, дом лясной адміністрацыі і лямус.

==== [[Гродзенскі палац Тызенгаўза|Палац Тызенгаўза]] ====
[[File:Harodnia.jpg|thumb|left|Абмерны чарцёж палаца Тызенгаўза]]
{{Асноўны артыкул|Гродзенскі палац Тызенгаўза}}
Гродзенскі палац Тызенгаўза быў пабудаваны ў [[1760]]—[[1770]]-я гады ў [[Гродна|Гродне]] (архітэктары [[Іаган Георг Мёзер|І. Г. Мёзер]], [[Джузэпэ Сака|Дж. Сака]], мастакі П.Гежыдовіч, [[Антоні Грушэцкі|А.Грушэцкі]]). З пачатку [[19 стагоддзе|19 стагоддзя]] быў рэзідэнцыяй [[губернатар]]а. Разбураны ў [[1915]] годзе.

==== [[Дом віцэ-адміністратара]] ====
[[Файл:Ансамбль площади Тизенгауза (cropped).JPG|thumb|Дом віцэ-адміністратара]]
Будынак пабудаваны як дом віцэ-адміністратара. Мае рысы барока і класіцызму, 2-павярховы, пабудаваны з цагліны, пакрыты вальмавым дахам. Галоўны, заходні і ўсходнія фасады аформленыя шырокімі лапаткамі, філёнгамі і нішамі, па баках раскрапаваныя плоскімі рызалітамі. Верхні паверх аддзелены карнізным поясам і багата дэкараваны. Аконныя праёмы прамавугольныя. Першапачатковая планіроўка і строй інтэр’ераў не захаваліся. Сёння ў будынку размяшчаецца Гродзенскі дзяржаўны архіў.

==== [[Тэатр Антонія Тызенгаўза|Тэатр]] ====
{{Асноўны артыкул|Тэатр Антонія Тызенгаўза}}
[[Прыгонны тэатр]], заснаваны [[Антоні Тызенгаўз|Антоніем Тызенгаўзам]], працаваў у [[Гродна|Гродне]] ў [[1769]]—[[1780]] гадах. Будынак тэатра збудаваны ў апошняй чвэрці [[18 стагоддзе|XVIII стагоддзя]] архітэктарамі [[Джузэпэ Сака|Д. Сака]] і [[Іаган Георг Мёзер|І. Мёзерам]]. Будынак тэатра рамантавалі і перабудоўвалі на працягу [[19 стагоддзе|XIX стагоддзя]]. Ён стаў як бы працягам [[Гродзенскі палац Тызенгаўза|палаца Тызенгаўза]] — злучалася з яго левым крылом крытым пераходам. З [[1984]] года тут размяшчаецца [[Гродзенскі абласны тэатр лялек]].

==== [[Дом лясной адміністрацыі]] ====
Будынак двухпавярховы з [[мансарда]]й, прамавугольны ў плане. [[Вальмавы дах]] з мансардамі на тарцовых [[фасад]]ах з’яўляецца асноўным элементам кампазіцыі. Цэнтральныя часткі падоўжных фасадаў вылучаны неглыбокімі [[рызаліт]]амі. Сцены [[атынкоўка|атынкаваныя]], завершаныя [[карніз]]ам. Паверхі падзелены цягай. Вокны прамавугольныя. Унутраная планіроўка калідорная, пакоі размешчаны па перыметры будынка.<ref name="спіс">{{кніга
|аўтар        = склад. В.Я. Абламскі, І.М. Чарняўскі, Ю.А. Барысюк
|частка       = 
|загаловак    =[[Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь]]
|арыгінал     =
|спасылка     = http://www.lib.ru
|выданне      =
|месца        = {{Мн.}}
|выдавецтва = БЕЛТА
|год = 2009
|том =
|старонкі =
|старонак = 684
|isbn = 978-985-6828-35-8
|тыраж =

}}</ref>

На падрыхтаваным каля [[1780]] года плане Гарадніцы будынак знаходзіўся на задворках тэатральнай (Крывой) афіцыны ў паўночнай частцы забудовы і меў выконваць фунцыю стаеннай афіцыны. На плане будынак № 654 быў названы «oficyną drzewniczowską», таму гісторык беларускай архітэктуры А. Д. Квітніцкая аскрэсліла яе «будынакам лясной адміністрацыі».<ref name="a63">[http://harodnia.com/a63.php Будынак лясной адміністрацыі на Гарадніцы (плошчы Тызенгаза 4б) (абноўлена)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110516164153/http://harodnia.com/a63.php |date=16 мая 2011 }}</ref>

==== Лямус ====
{{асноўны|Лямус на Гарадніцы}}

=== Вучэбная зона ===
У вучэбную зону ўваходзілі батанічны сад (сёння на яго месцы [[парк імя Жылібера]]), будынак медыцынскай школы.

==== Батанічны сад ====
==== Медыцынская школа ====

Для школы быў пабудаваны каменны сіметрычны будынак у стылі позняга барока. Цэнтральная 3-павярховая частка завершаная вальмавым дахам. Галоўны фасад раскрапаваны на вуглах 2 вялікімі кантаванымі эркерамі, якія раней былі накрытыя стуленымі ўвагнутымі купаламі. Фасады ўпрыгожаныя ордэрнай пластыкай, 2 ніжніх паверху эркераў аб'яднаныя пілястрамі. Да асноўнага аб'ёму па баках прымыкаюць 1-павярховыя прыбудовы. Планіроўка калідорная, у цэнтральнай частцы з аднабаковым, у прыбудовах з двухбаковым размяшчэннем памяшканняў. Будынак часткова перабудаваны ў канцы 19 ст.

Існавала школа ў 1775-1781. Яе кіраўніком быў французскі прыродазнавец, хірург, анатом [[Ж. Э. Жылібер]]. Пры школе існавалі шпіталь, анатамічны кабінет, заалагічны  музей, бібліятэка, батанічны сад, заалагічны парк. У школе праводзіўся пачатковы курс мед. навучання, сумешчаны з вывучэннем агульнаадукацыйных прадметаў. 
У шматлікіх літаратурных крыніцах атрымала распаўсюджванне і сустракаецца другое значэнне школы - акадэмія. У 1781 перакладзеная ў Вільню, дзе на   яе   базе   створаны   медыцынскі   факультэт   універсітэта.

=== Прамысловая зона ===
Прамысловая зона складалася з будынкаў мануфактур: суконных, зброевых, фарбавальных і інш. (не захаваліся) і 20 тыпавых жылых дамоў (захаваўся толькі адзін).

=== Мануфактуры ===
=== Жылыя дамы ===
== Гл. таксама ==
* [[Крывая афіцына]]

{{зноскі}}

== Літаратура ==
* T. Korzon, Dzieje wewnętrzne Polski za Stanisława Augusta, t. 2, Krakow-Warszawa 1897, s. 245-258. t. 4, Krakow-Warszawa,1897, s. 250-286.
* Е. Квитницкая, Строительство Тизенгауза в Гродно, “Архитектурное наследство”, 1958, № 11, с. 21-42.
* В. Калнин, Городница - городской ансамбль XVIII в., “Стрoительство и архитектура Белоруссии”, 1988, № 4, с. 34-36.
* Расійскі дзяржаўны ваенна-гістарычны архіў, Ф. 846 воп. 16 спр. 21872, 21873.

== Спасылкі ==
{{Commons|Category:}}
{{Гістарычныя раёны Гродна}}
{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Гарадніца| ]]

Шаблоны на гэтай старонцы:

Вярнуцца да Гарадніца.

Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Гарадніца"