Прагляд крыніцы для Гісторыя Докшыцаў

Вы ня маеце дазволу на рэдагаваньне гэтай старонкі з наступнай прычыны:
Ваш IP-адрас у дыяпазоне, які быў заблакаваны на ўсіх вікі-праектах Фонда Вікімедыя.
Блакіроўка была зроблена ‪EPIC‬. Названая прычына: Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Пачатак блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2024
Канец блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2025
Ваш бягучы IP-адрас - 206.189.44.186, а заблакаваны дыяпазон - 206.189.32.0/20. Калі ласка, уключайце ўсе гэтыя падрабязнасці ў свае звароты.
Калі вы лічыце, што былі заблакаваны па памылцы, вы можаце знайсці дадатковую інфармацыю і інструкцыі на старонцы Недапушчальнасць выкарыстання адкрытых проксі-сервераў глабальных правіл.
У адваротным выпадку, каб абмеркаваць блакіроўку, калі ласка, звярніцеся з запытам пра перагляд на МетаВікі або адпраўце электроннае паведамленне ў чаргу VRT stewards па адрасе stewards@wikimedia.org, уключаючы ўсе вышэйпералічаныя дэталі.
Вы можаце праглядаць і капіяваць крынічны тэкст гэтай старонкі.
[[Файл:Dokšycy. Докшыцы (A. Adam, 18.07.1812) (2).jpg|міні|280пкс|Сядзіба ў Докшыцах. А. Адам, 1812 год]]
'''[[Докшыцы]]''' — даўняе [[мястэчка]] гістарычнай [[Менскі павет|Меншчыны]].

== Вялікае Княства Літоўскае ==
Першы пісьмовы ўпамін пра Докшыцы зьмяшчаецца ў грамаце вялікага князя [[Вітаўт]]а, выдадзенай 13 студзеня 1407 году ў [[Вільня|Вільні]]. У ёй намесьнік віленскі [[Войцех Манівід]] атрымаў пацьверджаньне на сёлы і сялянаў-даньнікаў у Харэцкай воласьці, сярод якіх называюцца даньнікі «доксычане» (''doxyczane'')<ref>[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Докшыцы // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 592.</ref>.

Па сьмерці В. Манівіда (1423) Докшыцы перайшлі да ягонага сына [[Іван Манівід|Івана]], у 1485 годзе — да [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеха]], сына Івана. Па сьмерці апошняга (1475) спадкаемцамі манівідавай спадчыны сталі дзьве сястры — Ядвіга (жонка [[Алехна Судзімонтавіч|Алехны Судзімонтавіча]]) і Соф’я (жонка [[Мікалай Радзівіл «Стары»|Мікалая Радзівіла]]). Пры падзеле спадчыны частка двароў дасталася Ядвізе, частка — Соф’і.

Пазьней Докшыцы працягвалі падзяляцца паміж уласьнікамі. Доля Ядвігі перайшла да яе дачкі Соф’і, якая ў канцы [[XV стагодзьдзе|XV ст.]] выйшла замуж за князя [[Аляксандар Гальшанскі|Аляксандра Гальшанскага]]. Па яе сьмерці (1517) гэтую частку падзялілі паміж чатырмя яе дочкамі і сынам [[Павал Гальшанскі|Паўлам]], [[Біскупы віленскія|біскупам віленскім]]. Ад іх доля ў Докшыцах дасталася Ганьне Гальшанскай (жонка Мікалая Паца), потым яе сынам. Доля ж Соф’і Радзівіл перайшла да яе чатырох сыноў — Мікалая, Яна, Юрыя і Войцеха. Па сьмерці апошняга зь іх (1519) адбыўся чарговы падзел уладаньняў. Частка даньнікаў з Докшыцаў перайшла да старэйшага з братоў — [[Мікалай Радзівіл (1470–1521)|Мікалая Радзівіла]], пазьней [[Ваяводы віленскія|ваяводы віленскага]] (памёр у 1521 годзе). Ягонымі спадкаемцамі сталі жонка Альжбета і тры сыны — Мікалай, Ян і Станіслаў, якія ў 1526 годзе падзялілі бацькоўскія ўладаньні.

У 1536 годзе сярод спадчыны Мікалая Радзівіла ўпамінаюцца «докшыцкія людзі», памер іх штогадовай даніны складаў 36 пудоў мёду. З трох братоў Радзівілаў апошні, Ян, памёр у 1542 годзе, па чым гэтая частка Докшыцаў перайшла ў валоданьне трох ягоных дачок. Да 1565 году дзьве зь іх памерлі бязьдзетнымі. Бацькоўская спадчына перайшла да трэцяй сястры — Ганны, якая была жонкай (з 1554 году — удавой) Станіслава Кішкі. У 1560 годзе ў яе валоданьні былі 48 двароў (службаў) у Докшыцах, дзе ў той час ужо існавала царква.

Род [[Гальшанскія|Гальшанскіх]], уладальнікаў судзімонтаўскай часткі Докшыцаў, згас зь сьмерцю біскупа Паўла ў 1555 годзе. Спадчына перайшла да нашчадкаў [[па кудзелі]]. Імі сталі дзьве дачкі Ядвігі Гальшанскай ад шлюбу зь [[Ян Храптовіч|Янам Храптовічам]], а таксама дзеці Ганны Гальшанскай. Судзімонтаўскую спадчыну падзялілі паміж імі на невялікія долі. Адзін з сыноў Ганны Гальшанскай і Мікалая Паца, Дамінік, у 1557 годзе прадаў частку даньнікаў Станіславу Садоўскаму, служэбніку Ганны Кішчынай. Апошняя ў красавіку 1560 году набыла долю Садоўскага ў Докшыцах за 300 [[Літоўскі грош|літоўскіх грошай]], а праз шэсьць месяцаў перадала докшыцкіх даньнікаў служэбніку Пятру Скалдзіцкаму. У 1561 годзе Ганна набыла ў Станіслава Паца з згоды ягоных братоў Мікалая, Дамініка і Паўла іхную долю. Заставалася яшчэ адна частка Докшыцаў, што знаходзілася ў валоданьні сястры Ганны Гальшанскай Ядвігі, потым дачкі апошняй Ганны і яе мужа Юрыя Осьціка. У 1569 годзе іх сын Мікалай Осьцік перадаў гэту частку Докшыцаў свайму зяцю, князю Льву Сангушку. Далейшы сьлед яе не прасочваецца.

Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (1565—1566) Докшыцы ўвайшлі ў склад [[Менскі павет|Менскага павету]] [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]]. У час [[Інфлянцкая вайна|Інфлянцкай вайны]] (1558—1582) ваколіцы Докшыцаў былі адной з асноўных апорных базаў [[Стэфан Баторы|Стэфана Баторыя]] пры вызваленьні Полаччыны ад [[Масковія|маскоўскіх захопнікаў]]. Па сьмерці (1600) Ганны Кішкі Докшыцы перайшлі да яе сына Станіслава (памёр у 1617 годзе), потым ягоным сынам. З апошніх [[Станіслаў Кішка|Станіслаў]] (1584—1626) перайшоў з кальвінізму ў каталіцтва і пазьней стаў біскупам жамойцкім, у 1608 годзе ён заснаваў у Докшыцах драўляны касьцёл<ref name="ehb">[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Докшыцы // {{Літаратура/ЭГБ|3к}} С. 267.</ref> і перадаў яму фальварак Туркі.

У 1621 годзе Докшыцы атрымалі статус мястэчка, а ў 1622 годзе Станіслаў Кішка перадаў асноўную яго частку (на правым беразе [[Бярэзіна|Бярэзіны]]) з навакольнымі вёскамі [[Дамашы]] і [[Таргуны]] капітулу [[Жамойцкае біскупства|Жамойцкага біскупства]], якое ён у той час узначальваў<ref>[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Докшыцы // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 593.</ref>. Левабярэжную частку Докшыц у сярэдзіне XVIII ст. набыў у спадкаемцаў Кішкаў [[кашталян менскі]] [[Аляксандар Юдзіцкі (сын Канстанціна)|Аляксандар Юдзіцкі]], які потым прадаў яе Антонію Гутаровічу.

У час [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] (1654—1667) Докшыцы значна пацярпелі. У 1690 годзе ''[[маёнтак]] Докшыцы'' падзяляўся паміж капітулам Жамойцкага біскупа (82 [[дым (адзінка падаткаабкладаньня)|дымы]] ў большым варыянце), плябаніяй докшыцкага касьцёла (5 дымоў у фальварку Туркі), плябаніяй докшыцкай царквы (1 дым) і [[Ян Павал Юдзіцкі|Янам Паўлам Юдзіцкім]] (33 дымы), апошняму належаў таксама фальварак Дзедзіна (9 дымоў). Другая частка Дзедзіна (3 дымы) была ў руках Гераніма Рамана Твароўскага, якому таксама належаў Нябышын (42 дымы), а трэцяя (2 дымы) — удаве Станіслава Асіньскага Марцыбеле зь Беліковічаў.

За часамі [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікай Паўночнай вайны]] (1700—1721) у 1708 годзе Докшыцы апынуліся на шляху руху швэдзкага корпусу генэрала А. Левэнгаўпта. Швэды спалілі мястэчка і касьцёл. У 1745 годзе пачалося будаваньне новага касьцёла (асьвячоны у 1753 годзе), пры якім у 1781 годзе з згоды папы рымскага [[Піюс VI|Піюса VI]] пачало працаваць брацтва Найсьвяцейшай Тройцы.

== Пад уладай Расейскай імпэрыі ==
[[Файл:Докшыцы. План канца XVIII ст. (РДВГА).jpg|280пкс|значак|Плян Докшыцаў канца XVIII ст.]]
У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Докшыцы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], дзе сталі цэнтрам павету (з 1797 году — цэнтар воласьці Барысаўскага павету). У 1795 годзе паселішча атрымала статус [[места]]. 22 студзеня 1796 году адбылося зацьверджаньне [[герб Докшыцаў|гербу Докшыцаў]]: «''у зялёным полі два ўзгоркі, на якіх ляжаць збаны, зь іхніх гарлавін выцякаюць срэбныя крыніцы''»<ref>{{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў|к}}</ref>. Улады [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] канфіскавалі ўладаньні Жамойцкага біскупства і перадалі іх генэрал-маёру расейскіх войскаў В. Мілашэвічу.

На 1800 год у Докшыцах было 152 двары, зь якіх Мілашэвічу належалі 106 (35 хрысьціянскіх і 71 юдэйскі), 42 двары (у тым ліку 12 юдэйскіх) складалі частку ўдавы Людвігі Гутаровіч і называліся Докшыцкай Слабадой. Яшчэ 4 двары, якія знаходзіліся ў валоданьні плябаніі, засялала чыншавая шляхта. У мястэчку існавалі 2 царквы і юдэйская малітоўная школа. У Докшыцах штогод праводзіўся кірмаш у дзень Сьвятой Тройцы, у Докшыцкай Слабадзе — у дзень Узьвіжання Сьвятога Крыжа.

У [[Вайна 1812 году|Вайну 1812 году]] праз Докшыцы ў ліпені прайшлі войскі віцэ-караля Італіі Я. Багарнэ, а ў кастрычніку — часткі корпусу генэрала К. Ф. Врэдэ, якія разрабавалі мястэчка. У 1824 годзе ў Докшыцах дзейнічала суконная майстэрня Давіда Шапіры. У ёй працавалі тры майстры і чатыры рабочыя, якія абслугоўвалі 2 ткацкія станкі. Д. Шапіру (купцу 3-й гільдыі) належалі ў Докшыцах 3 крамы. У час [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|вызвольнага паўстаньня]] у красавіку — траўні 1831 году каля Докшыцаў адбыліся баі вялейскіх паўстанцаў С. Радзішэўскага з расейскімі карнікамі.

Па скасаваньні прыгоннага права ў 1861 годзе Докшыцы сталі цэнтрам аднайменнай [[Докшыцкая воласьць|воласьці]]. У 1863 годзе тут збудавалі новую царкву-[[мураўёўкі|мураўёўку]]. У 1868 годзе ў Докшыцах быў 1 мураваны і 266 драўляных дамоў, мураваная царква, драўляны касьцёл, 4 юдэйскія малітоўныя дамы, 22 крамы, 17 шынкоў, 3 бровары і паравы млын. У мястэчку штотыднёва праходзілі таргі (больш значныя праводзіліся ў аўторак на масьленічным тыдні і ў сьвята Прачыстай 15 жніўня). Да 1870-х у Докшыцах дзейнічалі магістрат (ратуша) і дума, у 2-й палове XIX ст. разьмяшчаліся валасная ўправа, кватэра прыстава 3-га стану [[Барысаўскі павет|Барысаўскага павету]], паштовая станцыя, працавала народная вучэльня. У XIX ст. канчаткова сфармавалася вулічная сетка Докшыцаў (цэнтральныя Барысаўская, Даўгінаўская, Глыбоцкая і Полацкая вуліцы, да іх прымыкалі — Ветраная, Сянная, Татарская і інш.). У канцы XIX ст. у Докшыцах пачалі дзейнасьць пазыка-ашчаднае і пажарнае таварыствы.

З 1902 году ў Докшыцах працавала 2-клясная пачатковая вучэльня (з 1907 году — 4-клясная, з 1913 году — вышэйшая пачатковая). У 1904 годзе ў мястэчку было 435 драўляных і 1 мураваны дамоў, 2 гасьцініцы, 2 сукнавальні (працавалі 3 рабочыя), 1 аптэка і 2 аптэкарскія крамы. У гэты час вядомасьць атрымаў Докшыцкі народны лялечны тэатар батлейка, канструкцыю якой зрабіў пан Патупчык; ён жа з жонкай і сынамі ладзілі паказы батлейкі на Каляды, у час іншых сьвятаў, на кірмашах і вясельлях.

У час [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] Докшыцы былі прыфрантавым местам (у верасьні 1915 году іх ненадоўга займалі нямецкія войскі), у 1918 годзе — места зноў занялі нямецкія войскі.

== Найноўшы час ==
25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Докшыцы абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]]<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>.

З 20 жніўня 1919 да ліпеня 1920 году Докшыцы займалі польскія войскі, пазьней бальшавікі, потым зноў палякі. Згодна з умовамі [[Рыская дамова 1921 году|Рыскай дамовы]] (1921) Докшыцы апынуліся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], дзе сталі цэнтрам гміны [[Дзісенскі павет|Дзісенскага павету]] [[Віленскае ваяводзтва (1926—1939)|Віленскага ваяводзтва]]. У гэты час у месьце быў 491 будынак.

У 1939 годзе Докшыцы ўвайшлі ў [[БССР]], дзе 15 студзеня 1940 году сталі цэнтрам раёну [[Вялейская вобласьць|Вялейскай вобласьці]] (у 1962—1965 гадах былі ў складзе [[Глыбоцкі раён|Глыбоцкага раёну]]). У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 9 ліпеня 1941 да 2 ліпеня 1944 году места знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.

28 лютага 2011 году адбылося зацьверджаньне сьцяга места<ref>[https://web.archive.org/web/20160304072908/http://www.pravo.by/pdf/2011-28/2011-28(006-033).pdf Об учреждении официальных геральдических символов административно-территориальных единиц Витебской области. Указ Президента Республики Беларусь от 28.02.2011 г. № 86]{{Ref-ru}}</ref>.

== Галерэя ==
=== Рынак ===
<gallery caption="Рынак" widths=150 heights=150 class="center">
Dokšycy, Rynak, Trajecki. Докшыцы, Рынак, Траецкі (A. Jelski, 1891).jpg|Званіца касьцёла. [[Аляксандар Ельскі|А. Ельскі]], 1891 г.
Dokšycy, Rynak, Trajecki. Докшыцы, Рынак, Траецкі (T. Boretti, 1894).jpg|Ю. Барэці, 1894 г.
Dokšycy, Rynak. Докшыцы, Рынак (1901-39).jpg|каля 1900 г.
Dokšycy, Rynak. Докшыцы, Рынак (1901-17).jpg|Касьцёл, да 1918 г.
</gallery>
<gallery widths=150 heights=150 class="center">
Dokšycy, Rynak. Докшыцы, Рынак (1901-17) (2).jpg|да 1918 г.
Dokšycy, Trajecki. Докшыцы, Траецкі (1914) (3).jpg|Касьцёл, 1914 г.
Dokšycy, Trajecki. Докшыцы, Траецкі (1914).jpg|Інтэр’ер касьцёла, 1914 г.
Dokšycy, Rynak. Докшыцы, Рынак (1939-49).jpg|Старая камяніца, да 1950 г.
</gallery>

=== Вуліца Барысаўская ===
<gallery caption="Барысаўская вуліца" widths=150 heights=150 class="center">
Dokšycy, Barysaŭskaja. Докшыцы, Барысаўская (1903).jpg|Царква, 1903 г.
Dokšycy, Barysaŭskaja. Докшыцы, Барысаўская (1919-39).jpg|Ля царквы, да 1939 г.
Dokšycy, Barysaŭskaja. Докшыцы, Барысаўская (1903-40).jpg|Царква, да 1941 г.
Dokšycy, Barysaŭskaja. Докшыцы, Барысаўская (1930-39).jpg|Магістрат, 1930-я гг.
</gallery>

=== Іншае ===
<gallery caption="Места на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center">
Dokšycy, Daŭhinaŭskaja, Kaźmadziamjanaŭskaja. Докшыцы, Даўгінаўская, Казьмадзям’янаўская (1900).jpg|Вуліца Даўгінаўская. Казьмадзям’янаўская царква, да 1900 году
Dokšycy, Połackaja, Bahasłoŭskaja. Докшыцы, Полацкая, Багаслоўская (1942).jpg|Вуліца Полацкая. Царква Яна Багаслова, да 1939 году
Dokšycy, Biarezina. Докшыцы, Бярэзіна (1931).jpg|Бярэзіна, 1931 год
Dokšycy, Biarezina. Докшыцы, Бярэзіна (1919-39).jpg|Бярэзіна, да 1939 году
</gallery><gallery caption="Места на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center">
Dokšyckaja synagoga. Докшыцкая сынагога (1919-39).jpg|Сынагога, да 1939 году
Dokšycy. Докшыцы (1919-39).jpg|Вуліца, да 1939 году
Dokšycy. Докшыцы (1901-17).jpg|да 1939 году
Dokshytsy ghetto 2a old.jpg|Месца Докшыцкага гета, да 1941 году
</gallery>

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|6}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Памяць/Докшыцкі раён}}
* {{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|2}} 

[[Катэгорыя:Гісторыя Докшыцаў| ]]
Шаблёны, якія ўжываюцца на гэтай старонцы:
Вярнуцца да старонкі «Гісторыя Докшыцаў».
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Гісторыя_Докшыцаў»