Прагляд крыніцы для Вуліца Валадарскага (Менск)

Вы ня маеце дазволу на рэдагаваньне гэтай старонкі з наступнай прычыны:
Ваш IP-адрас у дыяпазоне, які быў заблакаваны на ўсіх вікі-праектах Фонда Вікімедыя.
Блакіроўка была зроблена ‪EPIC‬. Названая прычына: Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Пачатак блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2024
Канец блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2025
Ваш бягучы IP-адрас - 206.189.44.186, а заблакаваны дыяпазон - 206.189.32.0/20. Калі ласка, уключайце ўсе гэтыя падрабязнасці ў свае звароты.
Калі вы лічыце, што былі заблакаваны па памылцы, вы можаце знайсці дадатковую інфармацыю і інструкцыі на старонцы Недапушчальнасць выкарыстання адкрытых проксі-сервераў глабальных правіл.
У адваротным выпадку, каб абмеркаваць блакіроўку, калі ласка, звярніцеся з запытам пра перагляд на МетаВікі або адпраўце электроннае паведамленне ў чаргу VRT stewards па адрасе stewards@wikimedia.org, уключаючы ўсе вышэйпералічаныя дэталі.
Вы можаце праглядаць і капіяваць крынічны тэкст гэтай старонкі.
{{Каардынаты|53|53|50.3|паўночнае|27|33|05.6|усходняе|выяўленьне=загаловак}}
{{Вуліца Менску
|назва                  = Вуліца Валадарскага
|былыя назвы            = {{просты сьпіс|
* Лошыцкая
* Турэмная
* Серпухаўская
* Ліпавая
}}
|год заснаваньня вуліцы = 
|статус                 = 
|фота                   = 
|подпіс                 = 
|раён1                  = Маскоўскі
|раён2                  = Ленінскі
|мікрараён1             = 
|мікрараён2             = 
|гістарычны раён        = 
|даўжыня                = ~800 м
|мэтро                  = 
|аўтобус                = 
|тралейбус              = 
|трамвай                = 
|індэкс                 = 
|на мапе                = 
|на мапе Яндекс         = http://maps.yandex.ru/-/CVrxbCMy
|на мапе Google         = https://maps.google.com/maps?q=%D0%B2%D1%83%D0%BB%D1%96%D1%86%D0%B0+%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0&ie=UTF8&ll=53.898599,27.555192&spn=0.010962,0.027874&hnear=vulica+Valadarskaha,+Minsk,+Belarus&gl=by&t=m&z=16&iwloc=A
|Commons                = Valadarskaha street, Minsk
}}
'''Ву́ліца Валада́рскага''' (раней '''Ло́шыцкая''', '''Турэ́мная''', '''Се́рпухаўская''', '''Лі́павая''') — вуліца ў [[Маскоўскі раён (Менск)|Маскоўскім]] і [[Ленінскі раён (Менск)|Ленінскім раёнах]] [[Менск]]у. У забудове вуліцы захаваліся дамы XIX — пачатку XX стагодзьдзя<ref name="збор">{{Літаратура/Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Мінск}}</ref>. Рад будынкаў уваходзіць у [[дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь]]. На вуліцы месьцяцца такія славутасьці, як [[Пішчалаўскі замак]], [[Нацыянальны акадэмічны драматычны тэатар імя Максіма Горкага]] (колішняя [[Харальная сынагога (Менск)|Харальная сынагога]]), [[дом Маліна]] (месца прыняцьця [[Трэцяя Ўстаўная грамата|III Устаўной граматы БНР]]), [[дом Кастравіцкай]], гатэль [[Crowne Plaza (Менск)|Crowne Plaza]].

== Гісторыя ==
[[Файл:Серпухаўская вуліца ў бок Магазіннай.jpg|значак|зьлева|Серпухаўская вуліца ў бок Магазыннай, пач. XX ст.]]
[[Файл:Miensk, Piščałaŭski zamak. Менск, Пішчалаўскі замак (1901-17).jpg|значак|Пішчалаўскі замак, пач. XX ст.]]
[[Файл:Жаночая гімназія, вул. Праабражэнская.jpg|значак|зьлева|Будынак жаночай гімназіі, пач. XX ст.]]
У асноўным вуліца забудоўвалася ў сярэдзіне й канцы XIX ст., некаторыя ейныя будынкі ўзьведзеныя ў пачатку XX ст.<ref name="тсм">{{Спасылка|аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://tsm.by/modules.php?name=Pages&page=2| копія = | дата копіі = | загаловак = Улица Володарского| фармат = | назва праекту = | выдавец = tsm.by| дата = 5 жніўня 2014 | мова = ru| камэнтар = }}</ref> Першапачаткова вуліца мела назву '''Лошыцкая'''. Сёньня вуліца пачынаецца са скрыжаваньня сучасных вуліцаў [[Вуліца Інтэрнацыянальная (Менск)|Інтэрнацыянальная]] й [[Вуліца Гарадзкі Вал|Гарадзкі Вал]]. Аднак да таго часу, пакуль прарэзалі (падоўжылі) сёньняшнюю вуліцу Гарадзкі Вал да [[Праспэкт Незалежнасьці (Менск)|праспэкту Незалежнасьці]], тут была шчыльная забудова, цэлы квартал. Таму скрыжаваньня не было, а быў «Т»-падобны разьезд. Вуліца Праабражэнская (Інтэрнацыянальная) пачыналася ад сьценаў турмы «[[Пішчалаўскі замак]]». Цяпер кавалак ад турмы да скрыжаваньня з вуліцай Гарадзкі Вал без дамоў і засаджаны дрэвамі, але раней тут стаяў будынак жаночай гімназіі<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.oldmensk.net/publ/vulicy/valadarskaga/vul_valadarskaga/39-1-0-24| копія = | дата копіі = | загаловак = вуліца Валадарскага (ад 1945 году)| фармат = | назва праекту = | выдавец = oldmensk.net| дата = 5 жніўня 2014 | мова = | камэнтар = }}</ref>.

У 1825 годзе вуліца атрымала назву '''Турэмная''' з той прычыны, што тут быў пабудаваны турэмны [[Пішчалаўскі замак]]. Назву '''Серпухаўская''' вуліца атрымала ў 1870 годзе — у гонар разьмешчанага ў горадзе [[Серпухаўскі 120-ы пяхотны полк|аднайменнага пяхотнага палку]]. У канцы XIX ст. у паўночна-ўсходняй частцы вуліцы была ўзьведзеная [[Харальная сынагога (Менск)|Харальная сынагога]] (сёньня [[Нацыянальны акадэмічны драматычны тэатар імя Максіма Горкага]]). У 1899 годзе непадалёк ад Пішчалаўскага замку адкрылася дзяржаўная жаночая гімназія, будынак якой зруйнаваны ў [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]]<ref name="тсм"/>.

У 1922 годзе вуліца атрымала назву '''Валадарскага''' ў гонар [[В. Валадарскі|В. Валадарскага]] (сапраўднае імя — ''Маісей Маркавіч Гальдштэйн'') — наркама па справах друку, прапаганды й агітацыі ў [[Саюз камунаў Паўночнай вобласьці|Саюзе камунаў Паўночнай вобласьці]] [[Савецкая Расея|Савецкай Расеі]]<ref name="тсм"/>.

У 1933 годзе на вуліцы пракладзеныя [[Менскі трамвай|трамвайныя шляхі]]. Лінія праходзіла па вуліцах Валадарскага, Гарадзкі Вал, Раманаўская Слабада, Кальварыйская, Караля да ДС «Кальварыя».

За нямецкай акупацыяй у [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] вуліца насіла назву '''Ліпавая'''.

У 1955 годзе трамвайная лінія была разабраная.

== Апісаньне ==
Праходзіць у [[Маскоўскі раён (Менск)|Маскоўскім]] і [[Ленінскі раён (Менск)|Ленінскім]] раёнах Менску ад [[Вуліца Гарадзкі Вал (Менск)|вуліцы Гарадзкі Вал]] да [[Вуліца Кірава (Менск)|вуліцы Кірава]], перасякае [[Вуліца Берсана (Менск)|вуліцу Берсана]], [[Праспэкт Незалежнасьці (Менск)|праспэкт Незалежнасьці]], [[Вуліца Карла Маркса (Менск)|вуліцу Карла Маркса]]. Да праспэкту Незалежнасьці ідзе паралельна вуліцы Гарадзкі Вал, пасьля паралельна [[Вуліца Сьвярдлова (Менск)|вуліцы Сьвярдлова]].

На працягу ўсёй вуліцы арганізаваны чатырохпалосны двухбаковы рух.

{{Панарама|Вуліца Валадарскага, Менск.png|400пкс|<big>'''Вуліца Валадарскага і суседнія вуліцы'''</big><br />Мапа Openstreetmap.org<ref>[http://www.openstreetmap.org/#map=16/53.8980/27.5542 Openstreetmap.org] {{ref-ru}}</ref>, жнівень 2014 году<br /> Каардынаты пачатку вуліцы: {{Каардынаты|53.900343|N|27.551023|E}} <br /> Каардынаты канца вуліцы: {{Каардынаты|53.894865|N|27.554692|E}}}}

== Забудова ==
[[Файл:Piszczalauski castle (Miensk, Bielarus) bXX 01.jpg|значак|зьлева|Пішчалаўскі замак, пач. XX ст.]]
У забудове вуліцы захаваліся дамы XIX-пач. XX ст. Архітэктурны комплекс «[[Пішчалаўскі замак|Замак Пішчалы]]» і будынак гатэлю [[Crowne Plaza (Менск)|Crowne Plaza]] — [[Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь|гісторыка-культурныя каштоўнасьці Рэспублікі Беларусь]] 2-й катэгорыі. Дамы № 3, 4, 5, 7, 9, 10, 12, 15, 17, 19, 24 зьяўляюцца гісторыка-культурнай каштоўнасьцю Рэспублікі Беларусь 3-й катэгорыі<ref name="сьпіс">{{Літаратура/Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь}}</ref>. Вуліца Валадарскага — прыклад грамадзянскай архітэктуры з выкарыстаньнем традыцыяў [[Эклектыка (архітэктура)|эклектыкі]].

=== Па цотным баку ===
[[Файл:Мінск. Пішчалаўскі замак.JPG|значак|[[Пішчалаўскі замак]]]]
[[Файл:Володарского 4 1.JPG|значак|зьлева|Валадарскага, 4]]
[[Файл:Вул. Валадарскага, 10, 12 -1.JPG|значак|Валадарскага, 10]]
[[Файл:Вул. Валадарскага, 10, 12 -3.JPG|значак|зьлева|Валадарскага, 12]]
[[Файл:Вул. Кірава, 11 - 1.JPG|значак|№ 26/11, [[Дом Кастравіцкай]]]]
* № 2 — [[Пішчалаўскі замак]]. Пабудаваны ў 1925 годзе з цэглы як астрог. Уяўляе комплекс з 2 асобных будынкаў. Асноўны трохпавярховы прамавугольны ў пляне будынак з 4 круглымі вежамі па вуглах накрыты чатырохсхільным вальмавым пакатым дахам. Будынак абнесены высокай мураванай сьцяной, умацаваны контарфорсамі. Зьяўляецца помнікам архітэктуры з выкарыстаньнем элемэнтаў [[нэаготыка|нэаготыкі]]. Вядомымі вязьнямі Пішчалаўскага замку зьяўляюцца [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч]], [[Карусь Каганец]] (1905—1906 і 1910—1911), [[Іван Пуліхаў]] (у 1906 павешаны), [[Алесь Гарун]] (1907), [[Якуб Колас]] (1908—1911) — у турме пачаў пісаць «[[Новая зямля|Новую зямлю]]».  Цяпер у будынку месьціцца сьледчы ізалятар № 1, больш вядомы замак пад назвай «Валадарка». 20 красавіка 2008 году абвалілася адна зь вежаў галоўнага будынку. Паводле афіцыйнай вэрсіі прычынай стала састарэласьць збудаваньня, паводле іншых — прычынай сталі будаўнічыя працы, якія прывялі да пашкоджаньня канструкцыяў. Пішчалаўскі замак — гісторыка-культурная каштоўнасьць рэспубліканскага значэньня<ref name="сьпіс"/>.
* № 4 — пабудаваны ў канцы XIX ст. з цэглы, гісторыка-культурная каштоўнасьць рэгіянальнага значэньня<ref name="сьпіс"/>. Ранейшы адрас — ''Серпухаўская, 10'', '''''дом Старобінскай'''''. У 1907—1910 гадах сюды паступала бальшавіцкая газэта «Социал-демократ»<ref name="шыбека"/>.
* [[Валадарскага, 10 (Менск)|№ 10]] — мураваны трохпавярховы з мансардамі прамавугольны ў пляне будынак. Зь левага боку на галоўным фасадзе праезд у двор. Гісторыка-культурная каштоўнасьць рэгіянальнага значэньня<ref name="сьпіс"/>.
* № 12 — '''''[[Дом Воліна]]''''', пабудаваны ў канцы 1900 годзе з рысамі [[Эклектыка (архітэктура)|эклектыкі]] й [[нэабарока]] як [[даходны дом]]. Дом уяўляе сабой Г-падобны ў пляне будынак са зрэзанай вуглавой часткай. Галоўны фасад дому быў арыентаваны на былую вул. Захар’еўскую (сучасны [[Праспэкт Незалежнасьці (Менск)|праспэкт Незалежнасьці]]). З 25 лютага 1918 году тут працавала [[Беларускае народнае прадстаўніцтва]] на чале з [[Раман Скірмунт|Раманам Скірмунтам]]. У наш час на першым паверсе месьцяцца гандлёвыя памяшканьні, на другім і трэцім — Цэнтральнае праўленьне таварыства глухіх<ref name="Дойлідзтва">{{літаратура/Дойлідзтва Беларусі|}}</ref>. Гісторыка-культурная каштоўнасьць рэгіянальнага значэньня<ref name="сьпіс"/>.
* № 24 — пабудаваны ў пачатку XX ст. з цэглы, перабудоўваўся ў 1950-я гады, гісторыка-культурная каштоўнасьць рэгіянальнага значэньня<ref name="сьпіс"/>. Ранейшы адрас — ''Серпухаўская, 26'', '''''дом Шапіры'''''. У пачатку XX ст. тут месьцілася ''Прыватная сяміклясная з правамі ўрадавай жаночая гімназія В. І. Лявіцкай''. Гімназія была адчыненая ў 1906 годзе, правы ўрадавай атрымала ў 1911-м. Напярэдадні Першай сусьветнай вайны ў ёй займалася 356 вучаніц, гадавая плата складала 70—100 рублёў. З красавіка 1912 году тут пачалі працаваць курсы сёстраў міласэрнасьці, куды было прынята 50 чалавек. Лявіцкая адвяла курсам 2 клясныя пакоі, залю й гардэроб на вечаровы час<ref name="шыбека"/>. Цяпер у доме месьціцца [[Дзяржаўны памежны камітэт Рэспублікі Беларусь]]<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://map.by/streets/%D0%9C%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA/%D0%92/%D1%83%D0%BB.%20%D0%92%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE/24| копія = | дата копіі = | загаловак = ул. Володарского, дом 24| фармат = | назва праекту = | выдавец = map.by| дата = 17 жніўня 2014 | мова = ru| камэнтар = }}</ref>.
* № 26/11 — [[Дом Кастравіцкай]]. Месьціцца на рагу Валадарскага й [[Вуліца Кірава (Менск)|Кірава]]. Пабудаваны ў 1911 годзе як жылы даходны дом (архітэктар А. Краснапольскі) у стылі [[мадэрн]]. Першапачаткова на 1-м паверсе месьцілася ўпраўленьне [[Лібава-Роменская чыгунка|Лібава-Роменскай чыгункі]], аптэка, таварыства ўзаемадапамогі чыгуначнікаў, на астатніх — жыльлё. Дом Ядзьвігі Адамаўны Кастравіцкай (1867—1935), сястры старшыні (1907—1921) [[Менскае таварыства сельскай гаспадаркі|Менскага таварыства сельскай гаспадаркі]] [[Эдвард Вайніловіч|Эдварда Вайніловіча]] (1847—1928), уяўляе сабой трохпавярховы мураваны П-падобны ў пляне будынак, пастаўлены на высокі [[цокаль]]. Аб’ёмна-пляніровачная кампазыцыя складаецца з трох частак: вуглавой і дзьвюх франтальных (па вул. Кірава й Валадарскага)<ref name="Дойлідзтва"/>. Гісторыка-культурная каштоўнасьць рэгіянальнага значэньня<ref name="сьпіс"/>.

=== Па няцотным баку ===
[[Файл:Former Choral Synagogue - Харальная сінагога.jpg|значак|зьлева|Харальная сынагога, пач. XX ст.]]
[[Файл:Minsk Drama Theatre.jpg|значак|[[Нацыянальны акадэмічны драматычны тэатар імя Максіма Горкага]]]]
[[Файл:Володарского 7 2.JPG|значак|зьлева|Валадарскага, 7]]
[[Файл:Вул. Валадарскага, 9.JPG|значак|[[Дом Маліна]] (Валадарскага, 9)]]
[[Файл:Вул. Валадарскага, 15.JPG|значак|зьлева|Валадарскага, 15]]
[[Файл:Вул. Валадарскага, 17 -1.JPG|значак|Валадарскага, 17]]
[[Файл:Вул. Валадарскага, 19.JPG|значак|Валадарскага, 19]]
[[Файл:Будынак былога гатэлю «Сьвіслач». г. Менск.jpg|значак|зьлева|[[Дом Кастравіцкай]] і [[Crowne Plaza (Менск)|Crowne Plaza]]]]
* № 3 — пабудаваны ў пачатку XX ст. з цэглы, гісторыка-культурная каштоўнасьць рэгіянальнага значэньня<ref name="сьпіс"/>. Ранейшы адрас — ''Серпухаўская, 5''. У пачатку XX ст. тут месьцілася ''Рамесная чатырохклясная жыдоўская вучэльня''. Вучэльня была адкрытая ў 1879 годзе менскім асьветнікам і [[мэцэнацтва|мэцэнатам]] І. Нэйфахам. Існавала на дабрачынныя сродкі і за кошт фінансавай дапамогі Жыдоўскага калянізацыйнага таварыства. Складалася з 2 аддзяленьняў: сьлясарна-мэханічнага й электратэхнічнага. У 1911 годзе ў вучэльні было 89 жыдоўскіх хлапчукоў, вытворчыя майстэрні выраблялі прадукцыі на 4 тысячы рублёў. У 1907—1912 гадах тут часова месьцілася ''Прыватная рэальная вучэльня Э. М. Хайкіна''. Перад [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайной]] у гэты будынак пераяжджае ''Прыватная зубаўрачэбная школа доктара Л. Н. Шапіры й дантыста А. Л. Дэміхоўскага'', пры якой існавала зубаўрачэбная лячэбніца, дзе дапамога аказвалася бясплатна. Цяпер будынак займае ''Менская друкарская фабрыка Дзяржзнаку Беларусі''<ref name="шыбека"/>.
* № 5 — [[Нацыянальны акадэмічны драматычны тэатар імя Максіма Горкага]], колішняя [[Харальная сынагога (Менск)|Менская харальная сынагога]]. У 1906 годзе была пабудавана й адчыніла свае дзьверы галоўная (харальная) сынагога Менску. Будынак быў узьведзены ў маўрытанскім стылі. Сродкі на ўзьвядзеньне сынагогі выдзяліла шматлікая жыдоўская грамада гораду. Пасьля рэвалюцыі будынак сынагогі прыватызавалі й у 1923 годзе сынагогу пераабсталявалі ў ''Нацыянальны габрэйскі тэатар БССР'', дзе праводзіліся лекцыі, зьезды й дэманстраваліся фільмы. Пазьней тут разьмясьціўся ''Дом культуры сакратарыяту ЦВК імя М. В. Фрунзэ''. У лістападзе 1926-га будынак быў перададзены ў карыстаньне створанай арганізацыі Белдзяржкіно. Неўзабаве тут адкрыўся кінатэатар «Культура» — адзін з самых буйных на той час у Беларусі. Глядзельная заля «Культуры», а першапачаткова харальная заля, славілася выдатнай акустыкай. Знакамітыя сьпевакі й артысты, як  [[Уладзімер Маякоўскі]], [[Леанід Уцёсаў]], [[Сяргей Лемешаў]] ды іншыя, аддавалі перавагу выступаць падчас гастроляў менавіта тут. Пасьля [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] будынак кінатэатру быў перабудаваны для ''Расейскага драматычнага тэатру імя Максіма Горкага''<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.oldmensk.net/publ/vulicy/valadarskaga/dom_5_tehatr_imja_m_gorkaga/39-1-0-119| копія = | дата копіі = | загаловак = вул.Валадарскага - дом №05 - тэатр імя М.Горкага| фармат = | назва праекту = Менск. Гісторыя па фатаздымках| выдавец = oldmensk.net| дата = 12 жніўня 2014 | мова = | камэнтар = }}</ref>. Цяпер гэта [[Нацыянальны акадэмічны драматычны тэатар імя Максіма Горкага]]. Цяпер гэта вялікая трохпавярховая пабудова, амаль прастакутная ў пляне, сымэтрычнай аб’ёмна-прасторавай кампазыцыі. Нутраная прастора таксама вырашаная сымэтрычна. Былы цэнтральны [[нэф]] пераабсталяваны ў глядзельную залю, бакавыя — у фае. На будынку ўсталяваныя мэмарыяльныя дошкі У. У. Маякоўскаму й у гонар VI Усебеларускага зьезду Саветаў. Будынак — помнік архітэктуры эклектыкі з пазьнейшымі зьменамі<ref name="збор"/>. Гісторыка-культурная каштоўнасьць рэгіянальнага значэньня<ref name="сьпіс"/>.
* № 7 — пабудаваны ў канцы XIX ст. з цэглы<ref name="сьпіс"/>. Трохпавярховы накрыты пакатым двухсхільным дахам будынак з асымэтрычнай аб’ёмна-прасторавай кампазыцыяй. Плян Т-падобнай формы (зь невялікім крылом у паўночнай частцы)<ref name="збор"/>. Гісторыка-культурная каштоўнасьць рэгіянальнага значэньня<ref name="сьпіс"/>.
* № 9 — '''''[[Дом Маліна]]'''''. Пабудаваны на рубяжы XIX—XX ст. з цэглы. Трохпавярховы прастакутны ў пляне будынак накрыты двухсхільным дахам. Галоўны фасад мае асымэтрычную кампазыцыю<ref name="збор"/>. Гісторыка-культурная каштоўнасьць рэгіянальнага значэньня<ref name="сьпіс"/>. Ранейшы адрас — ''43/13 на рагу [[Праспэкт Незалежнасьці (Менск)|вуліцаў Захар’еўскай]] і Серпухаўскай''. У 1912 годзе ў гэты будынак пераехала менскае аддзяленьне Пазямельна-сялянскага банку. У гады Першай сусьветнай вайны трэці паверх займаў будаўніча-тэхнічны аддзел Заходняга фронту. У 1918 годзе частка памяшканьняў у гэтым доме была адведзеная для прэзыдыюму [[Рада Беларускай Народнай Рэспублікі|Рады БНР]], які 25 сакавіка 1918 г. прыняў тут [[Трэцяя Ўстаўная грамата|III Устаўную грамату]] аб незалежнасьці [[Беларуская ��ародная Рэспубліка|Беларусі]]. З чэрвеня 1918 году будынак стаў сядзібай [[Народны сакратарыят БНР|Народнага Сакратарыяту БНР]]. Пры ўваходзе вісела шыльда «Народны Сакратарыят Беларускай Народнай Рэспублікі»<ref name="шыбека">{{Кніга|аўтар = [[Захар Шыбека|Шыбека З. В.]]|частка = |загаловак = Минскъ сто гадоў таму|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = [[Менск|Мінск]]|выдавецтва = [[Беларусь (выдавецтва)|Беларусь]]|год = 2007|том = |старонкі = |старонак = 304|сэрыя = |isbn = 978-985-01-0729-9|наклад = 3000}}</ref>. За савецкім часам першы паверх займалі Белкаапсаюз і Кафэ № 1<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://minchanin.esmasoft.com/books/minsk67/index.html| копія = | дата копіі = | загаловак = Минск. Краткий справочник. 1967| фармат = | назва праекту = | выдавец = minchanin.esmasoft.com| дата = 17 жніўня 2014 | мова = ru| камэнтар = }}</ref>. Цяпер у будынку месьціцца кафэ ''Чабурэчная''<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 25 сакавіка 2008| url = http://news.tut.by/society/105873.html| копія = | дата копіі = | загаловак = Адрасы БНР| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[TUT.BY]]| дата = 17 жніўня 2014 | мова = | камэнтар = }}</ref>.
* № 15 — пабудаваны ў 1920-я гады, перабудоўваўся ў 1940-я, гісторыка-культурная каштоўнасьць рэгіянальнага значэньня<ref name="сьпіс"/>. У 1912 годзе тут месьцілася ''Прыватная лячэбніца па гінэкалягічных хваробах М. І. Абязерскага''. Цяпер гэта шматкватэрны жылы дом<ref name="шыбека"/>.
* № 17 — пабудаваны ў пачатку XX ст., перабудоўваўся ў 1950-я гады. Гісторыка-культурная каштоўнасьць рэгіянальнага значэньня<ref name="сьпіс"/>. Ранейшы адрас — ''Серпухаўская, 12'', '''''дом двараніна Жэброўскага Восіпа'''''. У пачатку XX ст. тут месьціўся ''склад сельскагаспадарчых машын і сядзіба таварыства «Серп»'', якое ўваходзіла ў менскі сельскагаспадарчы сындыкат і займалася рэалізацыяй тавараў для земляробчай вытворчасьці. Тут жа месьцілася праўленьне земляробчага страхавога таварыства<ref name="шыбека"/>.
* № 19 — пабудаваны ў канцы XIX ст. з цэглы. Трохпавярховы прастакутны ў пляне будынак накрыты двухсхільным дахам. Вулічныя фасады асымэтрычнай кампазыцыі<ref name="збор"/>. Гісторыка-культурная каштоўнасьць рэгіянальнага значэньня<ref name="сьпіс"/>.
* № 13/23 — на рагу з [[Вуліца Кірава (Менск)|вуліцай Кірава]]. Будынак гатэлю [[Crowne Plaza (Менск)|Crowne Plaza]] (да 1987 г. — '''''Беларусь''''', да 2008 г. — '''''Сьвіслач'''''). Будынак узьведзены ў 1934—1938 гг. (архітэктар А. П. Воінаў). Будынак вызначаўся простым вырашэньнем фасадаў і выразнай пляніроўкай. Фасады гатэлю былі тыповыя для архітэктуры грамадзкіх і жылых будынкаў 1930-х гг. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] гатэль быў спалены. У пачатку 1945 году пачаліся праектныя работы па аднаўленьні будынку. Аўтарам праекту аднаўленьня быў таксама А. П. Воінаў<ref name="сьпіс"/>. У праектных работах (унутраная пляніроўка й афармленьне інтэр’ераў) прымалі ўдзел архітэктары [[Міхаіл Бакланаў]], Г. У. Заборскі, Г. М. Бенядзіктаў, Я. І. Шапіра. Пасьля Другой сусьветнай вайны фасады фактычна захоўваліся ранейшыя, у пэўнай ступені мянялася ўнутраная пляніроўка. Аднаўленьне будынку гатэлю было завершанае ў 1947 годзе. У 1987 годзе гатэль '''''Беларусь''''' перайменаваны ў '''''Сьвіслач'''''. У 2008 годзе ў выніку рэканструкцыі гатэль '''''Сьвіслач''''' перайменаваны ў гатэль '''''Crowne Plaza'''''<ref name="сьпіс"/>. Гісторыка-культурная каштоўнасьць рэгіянальнага значэньня<ref name="сьпіс"/>.

== Мэмарыяльныя дошкі ==
 
* [[Уладзімер Маякоўскі|Уладзімеру Маякоўскаму]] на будынку [[Нацыянальны акадэмічны драматычны тэатар імя Максіма Горкага|Нацыянальнага драматычнага тэатру імя Максіма Горкага]] (Валадарскага, 5). Усталяваная ў 1978 годзе (скульптар Б. Івонцьеў). У гэтым будынку, падчас другога наведваньня Менску (28 студзеня 1925 году), у Доме культуры (цяпер драматычны тэатар) Маякоўскі чытаў свае творы. У гэтым жа будынку, 27 і 28 сакавіка 1927 зрабіў даклад, прааналізаваўшы тагачасную савецкую літаратуру і прачытаў вершы й урыўкі з паэмы «Добра!»<ref name="збор"/>.
* У гонар VI Усебеларускага зьезду саветаў і [[Міхаіл Калінін|Міхаілу Калініну]] на будынку [[Нацыянальны акадэмічны драматычны тэатар імя Максіма Горкага|Нацыянальнага драматычнага тэатру імя Максіма Горкага]] (Валадарскага, 5). Усталяваная ў 1975 годзе (скульптар І. Міско; чыгун, бронза; 1,6×0,8 м). Тут 13—16 сакавіка 1924 году адбыўся VI надзвычайны Ўсебеларскі зьезд Саветаў, у рабоце якога ўдзельнічаў Калінін. Ад імя ЦК РКП (б) і ЦВК СССР Калінін павіншаваў беларускі народ з узьяднаньнем тэрыторыяў зь беларускім насельніцтвам у складзе БССР і заклікаў працоўных умацоўваць сяброўства з братнімі рэспублікамі СССР, цясьней згуртоўвацца для эканамічнага й культурнага адраджэньня краіны<ref name="збор"/>.
* [[Віталь Цьвірка|Віталю Цьвірку]] на будынку ''Дзіцячай мастацкай школы № 1 імя В. К. Цьвіркі гораду Менску'' (Валадарскага, 21)<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://guir.minsk.gov.by/kultura/podvedomstvennye-uchrezhdeniya/shkoly/guo-detskaya-khudozhestvennaya-shkola-iskusstv-1-imeni-v-k-tsvirko-g-minska| копія = | дата копіі = | загаловак = ГУО «Детская художественная школа искусств № 1 имени В.К.Цвирко г. Минска»| фармат = | назва праекту = | выдавец = guir.minsk.gov.by| дата = 16 жніўня 2014 | мова = ru| камэнтар = }}</ref>.

== Вуліца на старых фатаздымках ==
<gallery widths=150 heights=150 class="center">
Miensk, Łošyckaja, Piščałaŭski zamak. Менск, Лошыцкая, Пішчалаўскі замак (1910).jpg|Пішчалаўскі замак у пач. XX ст.
Вул- Серпухаўская паміж Падгорнай і Крамнай.jpg|Жаночая гімназія Лявіцкай, дом № 24
Вуліца Валадарскага, 17 (XX).jpg|Дом № 17
Вуліца Валадарскага,3.jpg|Дом № 3
Яўрэйскае рэальнае мужчынскае вучылішча.jpg|Зьлева дом № 3
</gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center">
Скрыжаванне Захар'еўскай і Серпухаўскай.jpg|Зьлева дамы № 12 і 9
Miensk, Łošyckaja. Менск, Лошыцкая (1914) (2).jpg|У бок [[Праспэкт Незалежнасьці (Менск)|Захар’еўскай]]. Будынак зь вежай месьціўся побач з сынагогай
Урадавая жаночая гімназія, вул. Праабражэнская.jpg|Дзяржаўная жаночая гімназія
Пракладка трамвайных пуцей па вуліцы Серпухаўскай.jpg|Пракладка трамвайных шляхоў, 1930-я
Bundesarchiv Bild 146-2004-211, Weißrussland, Minsk, Straßenzug.jpg|За нямецкай акупацыяй
</gallery>

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* {{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.oldmensk.net/publ/vulicy/valadarskaga/39| копія = | дата копіі = | загаловак = Вуліца Валадарскага | фармат = | назва праекту = Менск. Гісторыя па фатаздымках| выдавец = oldmensk.net| | мова =  | камэнтар = }}
* [http://ato.by/street/176 Інфраструктура вуліцы Валадарскага]{{ref-ru}} Ato.by.
* [https://web.archive.org/web/20140803212935/http://maps.interfax.by/minsk/gis/31144#main=search&search_query=%D1%83%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0%20%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE 3-D мапа вуліцы Валадарскага]{{ref-ru}} Interax.by.

{{Менск}}

{{Добры артыкул}}

[[Катэгорыя:Вуліцы Менску]]
Шаблёны, якія ўжываюцца на гэтай старонцы:
Вярнуцца да старонкі «Вуліца Валадарскага (Менск)».
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Вуліца_Валадарскага_(Менск)»