Іван Кулібін

Іван Кулібін
	Іван Кулібін
	па-расейску: Иван Петрович Кулибин
	Партрэт І. Кулібіна (Эрмітаж)
Род дзейнасьці	мэханік-вынаходнік
Дата нараджэньня	21 красавіка 1735
Месца нараджэньня	Падноўе; Ніжагародзкі павет; Ніжагародзкая губэрня; Расейская імпэрыя
Дата сьмерці	30 ліпеня (11 жніўня) 1818
Месца сьмерці	Ніжні Ноўгарад
Грамадзянства	Расейская імпэрыя
Занятак	інжынэр
Месца працы	Пецярбурская акадэмія навук[d];
Дзеці	Аляксандар Кулібін
	Іван Кулібін у Вікісховішчы

Іва́н Кулі́бін (21 красавіка 1735, Падноўе, Ніжагародзкі павет — 30 ліпеня (11 жніўня) 1818, Ніжні Ноўгарад) — выбітны расейскі мэханік-вынаходнік.

Біяграфія

«Усе свае думкі на вынаходзтва казьне й грамадзтву карысных машынаў».

— Іван Кулібін

Кулібін нарадзіўся ў сям’і дробнага гандляра ў паселішчы Падноўі Ніжагародзкага павету. У юнацкім узросьце навучыўся сьлясарнай, такарнай і гадзіньнікавай справе. У 1764—1767 гадах Кулібін вырабіў унікальны кішэнны гадзіньнік. У ягоным корпусе апроч уласна гадзіньнікавага мэханізму зьмяшчаліся яшчэ й мэханізм гадзіньнікавага бою, музычны апарат, які прайграваў некалькі мэлёдыяў, і складаны мэханізм дробненькага тэатру-аўтамату з рухомымі фігуркамі (цяпер гадзіньнік захоўваецца ў музэі Эрмітаж). Кулібін двойчы (у 1792 і ў 1799) зьбіраў знакаміты гадзіньнік Паўлін^[1] працы ангельскага мэханіка Джэймза Кокса, якія ўвесь час экспануюцца ў Павільённай залі Малога Эрмітажу.

З 1769 годзе й на працягу больш за 30 гадоў Кулібін кіраваў мэханічнай майстэрняй Пецярбурскае акадэміі навукаў. Кіраваў вытворчасьцю станкоў, астранамічных, фізычных і навігацыйных прыбораў і прыладаў.

Да 1772 году Кулібін распрацаваў некалькі праектаў 298-мэтровага аднааркавага моста празь Няву з драўлянымі рашэцістымі фэрмамі. Ён пабудаваў і выпрабаваў вялікую мадэль такога моста, упершыню ў практыцы мостабудаваньня паказаўшы магчымасьць мадэляваньня моставых канструкцыяў. У наступныя гады Кулібін вынайшаў і вырабіў шмат арыґінальных мэханізмаў, машынаў і апаратаў. Сярод іх — ліхтар-пражэктар з парабалічным адбівальнікам з драбнюткіх люстэркаў, рачное судна з вададзейным рухавіком, якое перасоўваецца супраць плыні (гл. Вадаход), мэханічны экіпаж з пэдальным прывадам.

Пераважная большасьць вынаходстваў Кулібіна, магчымасьць выкарыстаньня якіх пацьвердзіў наш час, тады не была рэалізавана. Дзіўныя аўтаматы, пацешныя цацкі, мудрагелістыя фаервэркі для натоўпу — толькі гэта ўражвала тагачасных сучасьнікаў.

Нястомны наватар, у хатнім побыце і звычках Кулібін быў кансэрватыўны. Ён ніколі не паліў тытунь і не гуляў у карты. Пісаў вершы. Любіў прошаныя вечары, хоць на іх толькі балакаў і жартаваў, бо быў абсалютна непітушчым. Пры двары, сярод вышываных мундзіраў заходняга краю, Кулібін у даўгакрысым кафтану, высокіх ботах і з акладзістай барадою здаваўся прадстаўніком іншага сьвету. Але на балях ён зь невычарпальным досьціпам адказваў на насьмешкі, разьмяшчаючы да сябе лагоднаю гаманлівасьцю і прыроджанай добрай якасьцю ў абліччы.

Сям’я і дзеці

Іван Кулібін быў тройчы жанаты, у трэці раз жаніўся ўжо 70-гадовым старым, і трэцяя жонка нарадзіла яму трох дочкаў. Усяго ў яго было 11 дзяцей (7 хлопчыкаў і 4 дзяўчынкі). Усім сваім сынам ён даў адукацыю.

Памяць

У наш час у Расеі імя «Кулібін» стала намінальным. Так завуць майстроў-самавукаў, якія дамагліся вялікіх посьпехаў у сваім рамястве. Кулібінымі, з большаю ці меншаю дзельлю іроніі, завуць аматараў штосьці самастойна перарабіць ці палепшыць у машынах і мэханізмах. Слова можа набываць і адмоўнае адценьне, калі гаворка ідзе пра імкненьне айчынных адмыслоўцаў штосьці памяняць у існай праверанай тэхналёґіі, магчымыя фразы накшталт «не падпускаць Кулібіных»^[2].
Кулібін стаў прататыпам героя п’есы Аляксандра Астроўскага — гадзіншчыка-самавукі Кулігіна.

Вуліцы і завулкі

Іншыя аб’екты

Парк Кулібіна ў Ніжнім Ноўгарадзе — былыя могілкі, дзе пахаваны вынаходнік.
Ніжагародская рачная вучэльня(НРВ) імя І. Кулібіна.
Экспазыцыя, прысьвечаная Кулібіну ў Музэі рачнога флёту Волскай дзяржаўнай акадэміі воднага транспарту ў Ніжнім Ноўгарадзе.
Круізны цеплаход праекта 26-37, які зьдзяйсьняе рэйсы па Волзе, носіць імя Івана Кулібіна.

Крыніцы

^ Часопіс «ЗооPrice» ад 18.02.2006: гадзіньнік «Паўлін»
^ Зьміцер Ларчанка, Міхаіл Падаражанскі «Штосьці чуецца роднае…» // Аўта-Рэвю : часопіс. — 2008. — № 12.

Літаратура

Кулибин И.П. Автобиография / Сообщ. И. Андреевский// Русская старина, 1873. - Т. 8. - № 11. - С. 734-737.
Артоболевский, И. И. Русский изобретатель и конструктор Кулибин. М.: Воениздат МО СССР, 1947.
Соколовская З. К. 300 биографий ученых: о книгах серии "Научно-биографическая литература". — М.: "Наука", 1982. — 20 000 ас.
Малевинский Ю. Н. Даражэй усякага золата: Ист. апавяданьне : Кулібін. — Маладая гвардыя, 1980. — 100 000 ас.

Вонкавыя спасылкі

Іван Кулібін — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

[Pavlin-1] Часопіс «ЗооPrice» ад 18.02.2006: гадзіньнік «Паўлін»

[Autoreview-2] Зьміцер Ларчанка, Міхаіл Падаражанскі «Штосьці чуецца роднае…» // Аўта-Рэвю : часопіс. — 2008. — № 12.

[1]