Віленская унія

Ня варта блытаць зь Віленска-радамскай уніяй — дамоваю 1401 року між Вялікім Княствам Літоўскім і каралеўствам Польскім.

Готгард Кетлер		Жыгімонт II Аўгуст

Ві́ленская у́нія (па-лацінску: Pacta subiectionis — «Дамова падпарадкаваньня») — міжнародная дамова, заключаная 28 лістапада [ст. ст. 18] 1561 року ў Вільні між Вялікім Княствам Літоўскім і Лівонскаю канфэдэрацыяю. Прадугледжвала пераход Лівоніі да Літоўскай дзяржавы са стварэньнем сьвецкіх дзяржаваў — Лівонскага герцагства ды герцагства Курляндыі і Сямігаліі. Падпісаная Жыгімонтам II Аўгустам, каралём польскім і вялікім князем літоўскім, і лівонскаю знацьцю на чале з Готгардам Кетлерам, апошнім магістрам Лівонскага ордэну, які стаў першым герцагам Курляндыі і Сямігаліі.

Арыгінал напісаны лацінаю. Зьберагаецца ў Інстытуце Гердэра (Марбург, Нямеччына). Адразу пасьля ўкладаньня дамова была перакладзеная нямецакаю, разышлася вялікаю колькасьцю копіяў.

Умовы дагавору:

1. Сэкулярызацыя земляў, што ўваходзілі ў склад Лівонскай канфэдэрацыі. Ліквідацыя манаскага Лівонскага ордэну і дзяржаваў-біскупстваў.
2. Стварэньне на сэкулярызаваных землях двух герцагстваў, падзеленых па Зах��дняй Дзьвіне:

   а. Лівонскае герцагства з Рыгаю на поўнач ад Заходняй Дзьвіны;

   б. Герцагства Курляндыі і Земгаліі на поўдзень ад Заходняй Дзьвіны.

3. Готгард Кетлер станавіўся герцагам Курляндыі і Сямігаліі. Атрымліваў герцагскі тытул, рэгаліі й пашаны, падобныя да тых, якія меў герцаг Прусіі^[1].
4. Абодва герцагствы прымалі пратэкцыю Вялікага Княства Літоўскага й станавіліся ленамі Жыгімонта ІІ Аўгуста.
5. Герцагствы захоўвалі шырокую аўтаномію. Жыгімонт ІІ Аўгуст гарантаваў іхнім мешканцам:

   а. рэлігійную свабоду на аснове Аўгсбурскага веравызнаньня^[1].

   б. пацьверджаньне старых правоў і прывілеяў, а таксама прызнаньне за сваякамі абодвух плоцяў права ўспадкоўваць маёнткі^[1].

   в. права займаць урадавыя пасады прадстаўнікам нямецкай нацыі^[1].

Віленская унія паслужыла прычынай пачатку сямігадовай Паўночнай вайны.

• Hylzen, Jan August. Inflanty w dawnych swych i wielorakich aż do wieku naszego dziejach i rewolucjach, z wywodem godności i starożytności szlachty tamecznej, tudzież praw i wolności z dawna i teraz jej służących, zebrane i polskiemu światu do wiadomości w ojczystym języku podane przez Jaś. Wielm. Jmci pana Jana Augustyna Hylzena, Kasztelana Inflanckiego, Starostę Brasławskiego … , Wilno: w Drukarni J. K. M. Akademickiej Societatis Jesu, 1750. — S. 112.
• Янчевецкий, Г. А. Документы к истории присоединения Ливонии к Польше // Сборник материалов и статей по истории Прибалтийского края: в 4 т.. — Рига, 1876—1883. — Т. III (1880). — C. 402—432.

• Das «Privilegium Sigismundi Augusti» und die «Pacta Subiectionis» oder: der November 1561 in der baltischen Geschichte