Касьцёл Сьвятога Мікалая і кляштар дамініканаў (Княжыцы)

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Сьвятога Мікалая і кляштар дамініканаў
Касьцёл Сьвятога Мікалая
Краіна	Беларусь
Вёска	Княжыцы
Каардынаты	53°58′29″ пн. ш. 30°9′6″ у. д. / 53.97472° пн. ш. 30.15167° у. д. / 53.97472; 30.15167Каардынаты: 53°58′29″ пн. ш. 30°9′6″ у. д. / 53.97472° п��. ш. 30.15167° у. д. / 53.97472; 30.15167
Канфэсія	Каталіцкая царква
Эпархія	Менска-Магілёўская архідыяцэзія
Архітэктурны стыль	віленскае барока
Заснавальнік	Канстанцін Уладзіслаў Пац^[d]
Дата заснаваньня	XVII ст.
Статус	Ахоўны статус
Касьцёл Сьвятога Мікалая і кляштар дамініканаў на мапе Беларусі Касьцёл Сьвятога Мікалая і кляштар дамініканаў
Касьцёл Сьвятога Мікалая і кляштар дамініканаў на Вікісховішчы

Касьцёл Сьвятога Мікалая і кляштар дамініканаў — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя ў Княжыцах. Знаходзіцца ў цэнтры колішняга мястэчка, на гістарычным Рынку^[a]. Твор архітэктуры віленскага барока. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Комплекс Княжыцкага дамініканскага кляштару складаўся з касьцёла і кляштарнага корпуса. У другой палове XIX ст. улады Расейскай імпэрыі гвалтоўна перарабілі касьцёл пад царкву Маскоўскага патрыярхату і зруйнавалі кляштарны корпус. З савецкіх часоў касьцёл знаходзіцца ў занядбаным стане.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

У 1681 годзе тагачасны ўладальнік Княжыцаў харунжы надворны Канстантын Уладзіслаў Пац заснаваў у мястэчку драўляны кляштар дамініканаў і перадаў манахам 18 тысячаў злотых^[1].

Дзякуючы шчодрым ахвяраваньням наступнікаў (Крыштап Пац, выдаткаваў 15 тыс. злотых у 1724 годзе, Антоні Пац — 2 тыс. у 1750 годзе^[2], Андрэй і Соф’я Крукоўскія — таксама 2 тысячы) па 1750 годзе пачалося будаваньне мураванага касьцёла.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па першым падзеле Рэчы Паспалітай (1772 год), калі Княжыцы апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, кляштар працягваў дзеяць. У 1780 годзе магілёўскі арцыбіскуп Станіслаў Богуш-Сестранцэвіч асьвяціў новазбудаваны касьцёл у гонар Сьвятога Антонія Падуанскага^[3]. У 1791 годзе скончылася будаваньне кляштарнага корпуса^[4].

Па здушэньні вызвольнага паўстаньня (1830—1831) у 1832 годзе расейскія ўлады ліквідавалі кляштар. З пачаткам нацыянальна-вызвольнага паўстаньня ў 1863 годзе яны зачынілі касьцёла, а ў 1865 годзе — гвалтоўна перарабілі яго пад царкву Аляксандра Неўскага Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы). Над касьцёлам надбудавалі купал-цыбуліну, тры такія ж купалы паставілі над галоўным фасадам. У гэты ж час зруйнавалі будынак кляштару.

Найноўшы час

У 1930-я гады савецкія ўлады зачынілі царкву. За часамі Другой сусьветнай вайны царква зноў пачала дзеяць. У 1965 годзе яе зноў зачынілі.

У 1990-я гады касьцёл улучылі ў Сьпіс гістарычна-культурнай спадчыны Беларусі пад шыфрам 512Г000493, другая катэгорыя. З савецкіх часоў знаходзіцца ў занядбаным стане. Дах паўразбураны. Можна вольна пранікнуць усярэдзіну касьцёла, а таксама ў лёхі.

Архітэктура

Помнік архітэктуры віленскага барока. Аб'ёмна-прасторавая кампазыцыя касьцёла складаецца з прастакутнага ў пляне асноўнага аб'ёма зь невялікім трансэптам у цэнтры і квадратнай апсыды, накрытых 2-схільнымі дахамі. Нізкія рознавялікія прыбудовы каля алтарнай часткі не парушаюць агульнай будовы. Галоўны фасад падзяляецца магутнымі карнізамі, пілястрамі і лучковымі нішамі. 3-часткавая з выцягнутымі прапорцыямі кампазыцыя галоўнага фасаду завяршаецца чацьверыкавымі вежамі з купаламі-банямі. Уваходны партал вылучаецца нізкім рызалітам з трыкутным завяршэньнем і насычанай архітэктурнай плястыкай. Бакавыя фасады аздабляюцца магутнай аркатурай на вышыню будынка і здвоенымі пілястрамі ў прасьценках паміж лучковымі аконнымі праёмамі.

Унутраная прастора перакрываецца цыліндрычнымі скляпеньнямі з распалубкамі і падпружнымі аркамі. Інтэр'ер упрыгожвае алтар у выглядзе калянадаў з стылізаванымі карынфскімі капітэлямі і выгнутымі антаблемэнтамі. Над уваходам разьмяшчаюцца хоры^[5].

Галерэя

Гістарычныя здымкі

Старыя здымкі
1913 г.
А. Вінэр, 1939 г.
А. Вінэр, 1939 г.
А. Вінэр, 1939 г.

А. Вінэр, 1939 г.
1941 г.
Касьцёл, 1941 г.
1941 г.

1941—1944 г.
1941—1944 г.
1940-я гг.
1940-я гг.

Сучасныя здымкі

Сучасныя стан
Агульны выгляд
Алтарная частка
Уваход і хоры
Геадэзічны знак на сьцяне касьцёла

Заўвагі

^ Цяперашні афіцыйны адрас — вуліца Цэнтральная, 49А

Крыніцы

^ Як у Магілёве плануюць ратаваць помнікі архітэктуры
^ Рэлігійнае жыцьцё ў краі (Магілёўскі раён)(недаступная спасылка) // Сайт Магілёўскае абласное бібліятэкі. Дата доступу: 15 траўня 2010 г.
^ Княжыцы-Галоўчын-Тубышкі-Круглае-Друцк — фотарэпартаж з вандроўкі. Частка 1, Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны ў Магілёве. Дата доступу: 15 траўня 2010 г.
^ Габрусь Т. Княжыцкі кляштар дамініканцаў // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 114.
^ Кулагін А. Княжыцкі касцёл дамініканцаў // Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.

Літаратура

Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0

Вонкавыя спасылкі

Касьцёл Сьвятога Мікалая і кляштар дамініканаў у Княжыцах, Radzima.org

[1] Цяперашні афіцыйны адрас — вуліца Цэнтральная, 49А

[2] Як у Магілёве плануюць ратаваць помнікі архітэктуры

[3] Рэлігійнае жыцьцё ў краі (Магілёўскі раён)(недаступная спасылка) // Сайт Магілёўскае абласное бібліятэкі. Дата доступу: 15 траўня 2010 г.

[4] Княжыцы-Галоўчын-Тубышкі-Круглае-Друцк — фотарэпартаж з вандроўкі. Частка 1, Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны ў Магілёве. Дата доступу: 15 траўня 2010 г.

[5] Габрусь Т. Княжыцкі кляштар дамініканцаў // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 114.

[6] Кулагін А. Княжыцкі касцёл дамініканцаў // Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.

[a]