Царква Вялебнай Марыі Эгіпецкай (Вялейка)

Помнік гісторыі
Царква Вялебнай Марыі Эгіпецкай
Царква Вялебнай Марыі Эгіпецкай
Краіна	Беларусь
Места	Вялейка
Каардынаты	54°29′17.21″ пн. ш. 26°54′59.13″ у. д. / 54.4881139° пн. ш. 26.916425° у. д. / 54.4881139; 26.916425Каардынаты: 54°29′17.21″ пн. ш. 26°54′59.13″ у. д. / 54.4881139° пн. ш. 26.916425° у. д. / 54.4881139; 26.916425
Канфэсія	Беларускі экзархат і праваслаўе
Эпархія	Маладэчанская япархія[d]
Архітэктурны стыль	псэўдарускі стыль[d]
Аўтар праекту	Аляксей Уладзіміравіч Полазаў[d]
Статус	Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь
Царква Вялебнай Марыі Эгіпецкай на мапе Беларусі Царква Вялебнай Марыі Эгіпецкай
Царква Вялебнай Марыі Эгіпецкай на Вікісховішчы

Царква Вялебнай Марыі Эгіпецкай — помнік гісторыі другой паловы XIX стагодзьдзя (мураўёўка) у Вялейцы. Знаходзіцца ў цэнтры места, на гістарычным Рынку^[a]. Дзее. Твор архітэктуры расейскай эклектыкі.

Мураваную царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы) у Вялейцы збудавалі ў 1865 годзе з бласлаўленьня мітрапаліта Ёсіфа (Сямашкі) пры падтрымцы віленскага генэрал-губэрнатара Мураўёва-вешальніка паводле праекту расейскага інжынэра Аляксея Полазава. Фундатарам царквы быў расейскі дваранін, камэргер і сапраўдны стацкі саветнік Апалон Рэдкін. Будаваньне вялося побач з драўлянай царквой Сьвятога Мікалая. Асьвяцілі царкву 4 верасьня 1865 году. Абразы для іканастаса напісаў расейскі мастак Міхаіл Васільеў, прафэсар гістарычнага малярства Санкт-Пецярбурскай акадэміі мастацтваў.

Па Другой сусьветнай вайне царква працягвала дзеяць (тым часам савецкія ўлады зачынілі тутэйшы касьцёл). У 2015 годзе пры царкве адкрыўся «Духоўна-асьветніцкі цэнтар». У 2017 годзе да апсыды прыбудавалі рызьніцы^[1].

Прыклад сынадальнага кірунку эклектычнай царкоўнай архітэктуры Расейскай імпэрыі. Мае 4-часткавую кампазыцыю: прытвор-званіца, трапезная, малітоўная заля з бакавымі прыдзеламі, паўкруглая апсыда. 4-схільны дах цэнтральнага кубападобнага аб’ёму завяршаецца невялікім пяцікупальлем, узьведзеным на 4-граннай плятформе. Гранёны шацёр чацверыковай званіцы над прытворам завяршаецца купалам-цыбулінай. На буйных гранях шатра месьцяцца гадзіньнікі. Лучковы праём галоўнага ўвахода мае выгляд высокага парталу з круглым акном-ружай і кілепадобнай аркай у завяршэньні. Аркавыя фасады бакавых прыдзелаў накрывае кілепадобны дах. Такую ж самую форму атрымалі ліштвы аркавых адзінарных і здвоеных аконных праёмаў. Архітэктурная плястыка, пазычаная з дойлідзтва Маскоўскай дзяржавы: аркатурныя паясы, кілепадобныя аркі, купалы-цыбуліны, прафіляваныя карнізы з сухарыкамі, лапаткі, філёнгі.

Усярэдзіне роўная столь малітоўнай залі спалучаецца з конхавых пакрыцьцём апсыды. Над уваходам хоры з бакавымі ўсходамі^[2].

• Старыя здымкі
• 
  1890-я гг.
• 
  1900 г.
• 
  П. Валынцэвіч, 1901 г.
• 
  1905 г.

• 
  10 сакавіка 1917 г.
• 
  1917 г.
• 
  1918 г.
• 
  Б. Бэрман, 1918 г.

• 
  1918 г.
• 
  1918 г.
• 
  1918 г.
• 
  1920 г.

• 
  1920-я гг.
• 
  да 1939 г.
• 
  1941—1944 гг.
• 
  1941—1944 гг.

• Сучасны стан
• 
  Агульны выгляд
• 
  Галоўны фасад
• 
  Бакавы фасад

• Кулагін А. Праваслаўныя храмы Беларусі: Энцыкл. даведнік. — Менск: Беларуская Энцыкляпэдыя, 2007.— 653 с.: іл. ISBN 978-985-11-0389-4.

• Царква Вялебнай Марыі Эгіпецкай у Вялейцы, Radzima.org