Прагляд крыніцы для Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2001 году

← Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2001 году
Вы ня маеце дазволу на рэдагаваньне гэтай старонкі з наступнай прычыны:
Ваш IP-адрас у дыяпазоне, які быў заблакаваны на ўсіх вікі-праектах Фонда Вікімедыя.
Блакіроўка была зроблена ‪EPIC‬. Названая прычына: Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Пачатак блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2024
Канец блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2025
Ваш бягучы IP-адрас - 206.189.44.186, а заблакаваны дыяпазон - 206.189.32.0/20. Калі ласка, уключайце ўсе гэтыя падрабязнасці ў свае звароты.
Калі вы лічыце, што былі заблакаваны па памылцы, вы можаце знайсці дадатковую інфармацыю і інструкцыі на старонцы Недапушчальнасць выкарыстання адкрытых проксі-сервераў глабальных правіл.
У адваротным выпадку, каб абмеркаваць блакіроўку, калі ласка, звярніцеся з запытам пра перагляд на МетаВікі або адпраўце электроннае паведамленне ў чаргу VRT stewards па адрасе stewards@wikimedia.org, уключаючы ўсе вышэйпералічаныя дэталі.
Вы можаце праглядаць і капіяваць крынічны тэкст гэтай старонкі.
{{Выбары
|Назва = Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2001 году
|Краіна = Беларусь
|Папярэднія выбары = Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 1994 году
|Год папярэдніх выбараў = 1994
|Наступныя выбары = Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2006 году
|Год наступных выбараў = 2006
|Дата выбараў = 9 верасьня 2001
|Выява1 = [[Файл:Alexander Lukashenko 2007.jpg|100пкс|Аляксандар Лукашэнка]]
|Кандыдат1 = Аляксандар Лукашэнка
|Партыя1 = Незалежны кандыдат
|Галасоў выбаршчыкаў1 = 
|Адсотак1 = 75,65%
|Выява2 = 
|Кандыдат2 = Уладзімер Ганчарык
|Партыя2 = Незалежны кандыдат
|Галасоў выбаршчыкаў2 = 
|Адсотак2 = 15,65%
|Мапа = 
|Памер мапы = 
|Подпіс мапы =
}}
Чарговыя выбары [[Прэзыдэнт Беларусі|прэзыдэнта Беларусі]] прайшлі 9 верасьня 2001 году. У першым туры перамогу атрымаў [[Аляксандар Лукашэнка]].

== Перадвыбарчае становішча ==
Папярэднія прэзыдэнцкія й [[Парлямэнт|парлямэнцкія]] выбары праходзілі ў 1994 і 1995 гадох адпаведна паводле [[Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь#1994|Канстытуцыі 1994 году]]. Пасьля абраньня прэзыдэнтам Лукашэнка павялічыў [[дэкрэт]]амі свае паўнамоцтвы за кошт [[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь|Вярхоўнага Савету]] (ВС). Пасьля [[Рэфэрэндум у Беларусі 1996 году|рэфэрэндуму 1996 году]] яго паўнамоцтвы яшчэ больш узрасьлі, а тэрмін знаходжаньня на пасадзе быў прадоўжаны да 2001 году. Насуперак рашэньню Канстытуцыйнага суду аб кансультатыўным статусе рэфэрэндуму 1996 году Канстытуцыю 1994 году зьмянілі ў адпаведнасьці з пастаўленымі на рэфэрэндум пытаньнямі. Замест ВС стварылі дзьвюхпалатны парлямэнт, дзе [[Палата прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Палата прадстаўнікоў]] складалася з 110 дэпутатаў, а [[Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу|Савет Рэспублікі]] — з 69 сэнатараў. У Палату ўлучылі частку 199 дэпутатаў ВС. У 1997 годзе [[Рада Эўропы]] прыпыніла ўдзел урада [[Беларусь|Беларусі]] ў арганізацыі ў якасьці асацыяванага сябра. [[Парлямэнцкая асамблея АБСЭ]] захоўвала дачыненьні з ВС да [[Парлямэнцкія выбары ў Беларусі 2000 году|выбараў у Палату]] ў жніўні 2000 году. 7 чэрвеня 2001 году Палата прадстаўнікоў Беларусі прызначыла прэзыдэнцкія выбары на 9 верасьня. [[Грамадзкае аб'яднаньне|Грамадзкія аб’яднаньні]] здолелі аб’яднаць у «[[Незалежнае назіраньне (арганізацыя)|Беларускую ініцыятыву „Незалежнае назіраньне“]]» больш як 10 тысячаў зарэгістраваных наглядальнікаў за выбарамі. Некалькі апазыцыйных [[Палітычная партыя|палітычных партыяў]] утварылі «Каардынацыйную Раду». Іх прадстаўнікі цягам 1999 году, да [[лістапад]]а, беспасьпяхова вялі перамовы з [[урад]]ам аб доступе да ўрадавага вяшчаньня, пашырэньні паўнамоцтваў парлямэнта, касаваньні абмежавальнага выбарчага заканадаўства ды аднаўленьні грамадзянскіх правоў.

== Прававыя ўмовы ==
[[Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь]] (ВК) ухвалілі ў лютым 2000 году. Зьмены ў яго ўнесьлі ў ліпені. Артыкул 79 ВК дазваляў правесьці выбары ў адзін тур пры ўдзеле больш як паловы выбаршчыкаў ды наборы адным з кандыдатаў больш як паловы іх галасоў. Артыкул 33 ВК надаваў [[Цэнтральная выбарчая камісія Рэспублікі Беларусь|Цэнтральнай выбарчай камісіі]] (ЦВК) права тлумачыць выбарчае заканадаўства. 15 чэрвеня 2001 году [[Канстытуцыйны суд Рэспублікі Беларусь|Канстытуцыйны суд]] дазволіў рэгістрацыю ініцыятыўнае групы [[Зянон Пазьняк|Зянона Пазьняка]], хоць той пражываў 3 гады за мяжою, на падставе Артыкула 80 Канстытуцыі. Лукашэнка абмежаваў правы партыяў, вылучэнцаў ды грамадзкія аб’яднаньні ў выбарчай гонцы дэкрэтамі № 8, 11 і 20. Участковыя выбарчыя камісіі адмаўляліся падаваць падрабязныя вынікі галасаваньня. Назіральнікам забаранялася знаходзіцца ля сталоў выдачы бюлетэняў, а таксама пры перадачы пратаколаў галасаваньня ў вышэйшыя камісіі. Прэзыдэнцкі дэкрэт № 11 ад 7 траўня 2001 году забараніў дэманстрацыі з удзелам больш як 1000 чалавек без папярэдняга дазволу старшыні абласнога або гарадзкога выканаўчага камітэта. За парушэньне дэкрэту партыям ды прафсаюзам пагражала забарона.

== Рыхтаваньне й правядзеньне ==
Правядзеньнем выбараў займаліся ЦВК, 7 тэрытарыяльных выбарчых камісіяў (ТВК) абласнога ўзроўню й 161 — раённага, а таксама 6753 ўчастковыя выбарчыя камісіі (УВК) ў Беларусі й 37 УВК у [[Дыпляматычныя прадстаўніцтвы Беларусі|дыпляматычных прадстаўніцтвах]] за мяжой. На '''81%''' ТВК і УВК складаліся з супрацоўнікаў, найманых [[Выканаўчая ўлада|выканаўчаю ўладаю]]. З 2179 чальцоў ТВК толькі 67 ('''3%''') прадстаўлялі партыі, з 78 407 чальцоў УВК — толькі 172 ('''0,2%''').

=== Улік выбаршчыкаў ===
На 4 верасьня ў сьпіс для галасаваньня ўнесьлі 7 221 434 выбаршчыкаў. Пры агалошваньні вынікаў выбараў ЦВК абвясьціла аб наяўнасьці ў сьпісе 7 356 343 выбаршчыкаў. У дзень выбараў колькасьць выбаршчыкаў узрасла на амаль 108 тысячаў, у тым ліку на 32 тысячы ў [[Менск]]у.

=== Улік вылучэнцаў ===
Для збору неабходных для рэгістрацыі вылучэнца 100 000 тысячаў подпісаў ЦВК зарэгістравала 22 ініцыятыўныя групы. 16 зь іх падалі сабраныя подпісы на праверку ў выбарчыя камісіі. 14 жніўня рэгістрацыю ў ЦВК прайшлі:
* [[Сяргей Гайдукевіч]], старшыня [[Лібэральна-дэмакратычная партыя (Беларусь)|Лібэральна-дэмакратычнае партыі]];
* [[Уладзімер Ганчарык]], старшыня [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі|Фэдэрацыі прафсаюзаў Беларусі]];
* [[Сямён Домаш]], былы старшыня выканкаму [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскае вобласьці]];
* [[Аляксандар Лукашэнка]], дзейны прэзыдэнт.

22 жніўня ў адпаведнасьці з пагадненьнем апазыцыйнай кааліцыі Домаш зьняў сваю кандыдатуру на карысьць Ганчарыка.

== Выбарчая кампанія й вяшчаньне ==
Вылучэнцам дазвалялася выкарыстоўваць у агітаваньні толькі сродкі агульнага выбарчага фонду. Афіцыйная кампанія пачалася 14 жніўня пасьля ўліку вылучэнцаў. 3 верасьня ў Менску адбылася сустрэча Ганчарыка з трыма тысячамі выбаршчыкаў, а 4 верасьня — сустрэча Лукашэнкі з 2,5 тысячамі выбарцаў. Лукашэнка пагражаў выслаць з краны кіраўніка кансультатыўна-назіральнае групы [[АБСЭ]] ды зьвінаваціў краіны «сьпелага народаўладзьдзя» ў «нападзе» на Беларусь, што стрымлівае гаспадарчае разьвіцьцё краіны. Старшыня ЦВК [[Лідыя Ярмошына]] заявіла, што параза на выбарах Лукашэнкі для яе была б «асабістаю трагедыяй». Назіраўся перасьлед апазыцыі ды назіральнікаў: адымалася офіснае абсталяваньне й агітацыйныя матэрыялы. З 13 жніўня паводле закону забаранялася публікаваць вынікі грамадзкіх апытаньняў. Аднак 30 жніўня дзяржаўная «[[Народная газета]]» надрукавала вынікі апытаньня, што ўказвала на «гарантаваную перамогу Лукашэнкі ў першым туры (65-70%)».

У краі панавала дзяржаўнае вяшчаньне. [[Першы нацыянальны тэлеканал|БТ]] ды «Народная газета» распаўсюдзілі інтэрвію дэпутата [[Расея|расейскай]] [[Дзяржаўная Дума|Дзяржаўнае Думы]] [[Уладзімер Жырыноўскі|Ўладзімера Жырыноўскага]], які абвінаваціў Гайдукевіча ў неправамерных дзеяньнях. 27 жніўня Назіральная рада па інфармацыйных спрэчках пры ЦВК задаволіла скаргу Гайдукевіча супраць БТ ды «Народнай газеты» й забавязала іх даць кандыдату бясплатны этэрны час ды газэтную плошчу для абвяржэньня. Аднак 28 жніўня БТ ізноў паказала інтэрвію расейскага палітыка. На пачатку выбарчае кампаніі друкарня «[[Мэджык]]», дзе выдаваліся няўрадавыя [[Газэта|газэты]], прыпыніла дзейнасьць да зьмены кіраўніка на праўладнага, які спрыяў [[Цэнзура|цэнзуры]]. Перад выбарамі шэраг няўрадавых выданьняў зазналі адыманьне й [[крадзеж]] кампутарнага абсталяваньня, канфіскацыю газэтных накладаў, закрыцьцё рэдакцыйных сядзібаў, [[затрыманьне]] журналістаў ды цэнзуру. 31 жніўня «Предпринимательская газета» выйшла з «белымі плямамі» на першай паласе, а «[[Народная воля]]» — 5 і 8 верасьня. 6 верасьня [[Беларуская асацыяцыя журналістаў]] выказала свой безвыніковы пратэст на гэтыя дзеяньні [[Дзяржаўны камітэт друку|Дзяржаўнаму камітэту друку]].

== Назіраньне ==
ЦВК зарэгістравала 21 887 назіральнікаў. Беларуская ініцыятыва «Незалежнае назіраньне» здолела прыцягнуць да назіраньня за выбарамі больш як 10 тысячаў чалавек. Каля 10 тысячаў назіральнікаў выставіў [[Беларускі патрыятычны саюз моладзі]] разам зь іншымі праўладнымі аб’яднаньнямі ''Рэспубліканскае каардынацыйнае рады кіраўнікоў палітычных партыяў і грамадзкіх аб’яднаньняў'' ([[РКРКППГА]]). У красавіку старшыня [[Камітэт дзяржаўнай бясьпекі Рэспублікі Беларусь|Камітэту дзяржаўнае бясьпекі]] заявіў, што «міжнародная дапамога ў падрыхтоўцы назіральнікаў за выбарамі была вярбоўкаю выведнікаў» ды прыгразіў перасьледам яе арганізатарам. 8 верасьня ЦВК пазбавіла ўліку каля 2 тысячаў назіральнікаў ад [[Вясна (грамадзкае аб’яднаньне)|грамадзкага аб’яднаньня «Вясна»]] й каля тысячы назіральнікаў ад [[Фонд імя Льва Сапегі|Фонду імя Льва Сапегі]], што былі аднымі з найбольшых удзельнікаў у «Незалежным назіраньні». Беларуская ініцыятыва «Незалежнае назіраньне» ладзіла на 500 выбарчых участках паралельны падлік галасоў, які старшыня ЦВК назвала «[[шарлатан]]ствам». [[Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь|Міністэрства юстыцыі]] забараніла праводзіць апытаньні выбаршчыкаў на выхадзе з участкаў. Назіральнікам забаранялася знаходзіцца ля сталоў выдачы бюлетэняў<ref>[http://www.osce.org/item/1429.html?lc=BE Заява аб папярэдніх выніках і заключэньнях Міжнароднай місіі па абмежаваным назіраньні за прэзыдэнцкімі выбарамі ў Беларусі 9 верасьня 2001 году] // Сайт [[Арганізацыя па бясьпецы й супрацы ў Эўропе|Арганізацыі па бясьпецы й супрацы ў Эўропе]]. 10 верасьня 2001</ref>. У дзень выбараў на выбарчыя ўчасткі [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскае вобласьці]] не дапусьцілі траціну з 350 назіральнікаў, што ўваходзілі ў «Незалежнае назіраньне».

ЦВК таксама акрэдытавала 717 замежных назіральнікаў з 45 краінаў, што прадстаўлялі 13 [[Міжнародная арганізацыя|міжнародных арганізацыяў]]. Большасьць зь іх аб’ядналася ў Міжнародную місію па абмежаваным назіраньні за выбарамі. Астатнія прадстаўлялі Таварыства выбарчых службоўцаў Усходняе й Сярэдняе Эўропы, а таксама Міжпарлямэнцкі сход [[СНД]]. 24 жніўня прадстаўнік пралукашэнкаўскай РКРКППГА Міхайла Вобразаў заявіў, што замежныя назіральнікі «ліюць бруд на вынікі нашых выбараў» ды «нашая задача палягае ў тым, каб іх спыніць».

== Скаргі ==
Да дня выбараў 136 скаргаў паступіла ў ЦВК, якая іх усе адхіліла. 70 скаргаў атрымалі выбарчыя камісіі ніжэйшага роўню ды органы пракуратуры. 10 верасьня Ганчарык, [[Беларускі Хэльсынскі камітэт]] ды «Незалежнае назіраньне» падалі ў ЦВК скаргі з патрабаваньнем скасаваць вынікі датэрміновага галасаваньня па прычыне яго «шырокай фальсыфікацыі». ЦВК адхіліла ўсе тры скаргі 14 верасьня. 23 верасьня Ганчарык падаў скаргу ў [[Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь|Вярхоўны суд]], якую той адхіліў 27 верасьня.

== Галасаваньне й падлік галасоў ==
Падчас датэрміновага галасаваньня, што адбывалася з 4 па 8 верасьня, скрыні для бюлетэняў не апячатваліся. Напрыканцы датэрміновага галасаваньня 8 верасьня ЦВК абвясьціла, што ў датэрміновых выбарах узялі ўдзел '''14,7%''' выбаршчыкаў. У дзень выбараў назіральнікі ад «Незалежнага назіраньня» падвяргаліся затрыманьням ды пазбаўляліся допуску на выбарчыя ўчасткі [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскае вобласьці]].

== Вынікі ==
ЦВК разьмясьціла папярэднія вынікі падліку галасоў на сваім [[Вэб-сайт|сайце]] 9 верасьня, а канчатковыя вынікі выбараў абвясьціла 12 верасьня<ref>{{ref-en}}[http://www.osce.org/item/1407.html Выніковая справаздача Місіі БДІПЧ АБСЭ па абмежаваным назіраньні за прэзыдэнцкімі выбарамі ў Беларусі 9 верасьня 2001 г.] // Сайт АБСЭ. 4 кастрычніка 2001</ref>. Паводле ЦВК вынікі галасаваньня былі наступнымі<ref>[https://web.archive.org/web/20070707013636/http://www.rec.gov.by/elect/prb2001/prb2001res.html ЦИК: Результаты выборов Президента Республики Беларусь 9 сентября 2001 г.] {{ref-ru}}</ref>:
{| class="wikitable" style="text-align:center;"
! [[Вобласьць]]
! Яўка !! Галасоў за Гайдукевіча !! Галасоў за Ганчарыка !! Галасоў за Лукашэнку
|-
! [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]]
| '''85,84%''' || 2,44% || 15,73% || 76,17%
|-
! [[Віцебская вобласьць|Віцебская]]
| 84,67% || 2,41% || 12,76% || 77,45%
|-
! [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенская]]
| 85,67% || 2,87% || 15,08% || 76,96%
|-
! [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
| 85,74% || ''1,76%'' || ''8,34%'' || '''85,00%'''
|-
! [[Магілёўская вобласьць|Магілёўская]]
| 85,26% || 2,17% || 9,84% || 83,03%
|-
! [[Менск]]
| ''77,59%'' || '''3,37%''' || '''30,50%''' || ''57,37%''
|-
! [[Менская вобласьць|Менская]]
| 84,12% || 2,32% || 14,84% || 76,56%
|-
! ''Уся краіна''
| 6 169 087 (83,86%) || 153 199 (''2,48%'') || 965 261 (''15,65%'') || 4 666 680 ('''75,65%''')
|}

Беларуская апазыцыя, [[ЗША]] і [[Эўразьвяз|ЭЗ]] не прызналі вынікі выбараў, заявіўшы, што яны прайшлі са шматлікімі парушэньнямі і не адпавядалі дэмакратычным стандартам.<ref>[http://www.osce.org/documents/html/pdftohtml/1237_en.pdf.html OSCE/ODIHR Limited Election Observation MissionFinal Report]{{Недаступная спасылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{ref-en}}</ref><ref>[http://belarusian.minsk.usembassy.gov/white_house_statement_on_belarus_presidential_elections_september_17_2001.html Белый дом: выборы в Беларуси объявлены недемократическими (17 сентября 2001 г.)]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{ref-ru}}</ref> Назіральнікі ад [[СНД]] і [[Расея|Расеі]] палічылі, што істотных парушэньняў падчас выбараў не было, і іх вынікі адказваюць волевыяўленьню беларускага народа.

== Пасьля выбараў ==
Пасьля выбараў у многіх СМІ скралі ўласнасьць свае ўправы. Газэта «Дзень» ([[Менск]]) была двойчы абакрадзеная, газэта «[[Рэгіянальная газэта]]» скралі ўласнасьць у ноч 11&mdash;12 кастрычніка 2001 году кампутары, газэта «Шаг» ([[Баранавічы]]), газэта «Дэ-факта» ([[Магілёў|Магілеў]])<ref>[[Рэгіянальная газэта]] // 42 (339). 19 кастрычніка 2001 год.</ref>. Управу [[БАЖ]] спрабавалі абакрасьці, але не змаглі, бо іх управа была пад аховаю.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20100502050819/http://www.rec.gov.by/elect/indexprb.html#prb2001 Матэрыялы па выбарах 2001 на сайце ЦВК РБ]{{ref-ru}}
* [https://web.archive.org/web/20080723113854/http://by.belaruselections.info/archive/2001/ Выбары Прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь 2001 года], [[БелаПАН]]
* [http://www.electoralgeography.com/new/ru/countries/b/belarus/2001-president-elections-belarus.html Беларусь. Президентские выборы 2001. Электоральная география]{{ref-ru}}

{{Выбары ў Беларусі}}
[[Катэгорыя:Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі]]
[[Катэгорыя:Падзеі 2001 году]]
[[Катэгорыя:Падзеі 9 верасьня]]
[[Катэгорыя:2001 год у Беларусі]]
[[Катэгорыя:Выбары 2001 году]]
Шаблёны, якія ўжываюцца на гэтай старонцы:
Вярнуцца да старонкі «Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2001 году».
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Прэзыдэнцкія_выбары_ў_Беларусі_2001_году»