Прагляд крыніцы для Катынскі расстрэл

Вы ня маеце дазволу на рэдагаваньне гэтай старонкі з наступнай прычыны:
Ваш IP-адрас у дыяпазоне, які быў заблакаваны на ўсіх вікі-праектах Фонда Вікімедыя.
Блакіроўка была зроблена ‪EPIC‬. Названая прычына: Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Пачатак блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2024
Канец блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2025
Ваш бягучы IP-адрас - 206.189.44.186, а заблакаваны дыяпазон - 206.189.32.0/20. Калі ласка, уключайце ўсе гэтыя падрабязнасці ў свае звароты.
Калі вы лічыце, што былі заблакаваны па памылцы, вы можаце знайсці дадатковую інфармацыю і інструкцыі на старонцы Недапушчальнасць выкарыстання адкрытых проксі-сервераў глабальных правіл.
У адваротным выпадку, каб абмеркаваць блакіроўку, калі ласка, звярніцеся з запытам пра перагляд на МетаВікі або адпраўце электроннае паведамленне ў чаргу VRT stewards па адрасе stewards@wikimedia.org, уключаючы ўсе вышэйпералічаныя дэталі.
Вы можаце праглядаць і капіяваць крынічны тэкст гэтай старонкі.
{{Каардынаты|выяўленьне=загаловак|54|46|24|N|31|47|20|E|тып=мясьціна|рэгіён=Расея}}
'''Ка́тынскі расстрэ́л''' — масавыя забойствы [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|польскіх]] грамадзянаў (у асноўным палонных афіцэраў польскага войска), што зьдзяйсьнялі супрацоўнікі [[Народны камісарыят унутраных справаў СССР|НКУС СССР]] у [[Катынскі лес|Катынскім лесе]] ([[Смаленская вобласьць]]) ля [[Катынь|Катыні]] ўвесну 1940 году<ref name="Катынь">[https://web.archive.org/web/20090201140139/http://admin.smolensk.ru/history/katyn/start.htm Катынь. Афіцыйная бачына Дзяржаўнага Мэмарыяльнага Комплексу «Катынь»]{{ref-ru}}</ref><ref name="Слоўнік">[https://web.archive.org/web/20080528094435/http://slovari.299.ru/word.php?id=27440&sl=enc Вялікі Энцыкляпэдычны Слоўнік]{{ref-ru}}</ref><ref>Sanford, George. «[http://books.google.com/books?id=PZXvUuvfv-oC&pg=PT2&vq=massacred&dq=Katyn+massacre&source=gbs_search_s&sig=ACfU3U1Uf3WCNuHbcnboiTsLHCXWFcoY8Q#PPT18,M1 Katyn And The Soviet Massacre Of 1940: Truth, Justice And Memory]». Routledge, 2005.{{ref-en}}</ref>.

Назва ''Катынь'' сталася ў Польшчы абагульняльным сымбалем вынішчэньня камуністычнымі ўладамі польскай вайсковай эліты.

== Захоп польскіх афіцэраў ==

=== Захоп Польшчы ===
1 верасьня 1939 году [[Нямеччына]], парушыўшы [[Дамова пра ненапад між Нямеччынай і Польшчай|дамову пра ненапад між Нямеччынай і Польшчай]], напала на [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчу]].

3 верасьня 1939 [[Ангельшчына]] і [[Францыя]], выконваючы прынятыя перад Польшчай абавязкі, аб’явілі Нямеччыне вайну. Аднак хаўрусьнікі не прынялі аніякіх актыўных крокаў дзеля абароны Польшчы ад агрэсара, таму іхняя кампанія атрымала назву «[[Дзіўная вайна]]»<ref>Доктар гістарычных навук У. Шаўчэнка, [https://web.archive.org/web/20090114013421/http://www.day.kiev.ua/123249/ «Пачатак Другой сусьветнай»]{{ref-ru}}</ref>.

17 верасьня пасьля настойлівых просьбаў нямецкага боку пра неадкладную акупацыю Чырвонай Арміяй паўднёвых тэрыторыяў Польшчы туды ўвайшлі сілы [[Чырвоная Армія|РСЧА]]. У афіцыйнай ноце Масква тлумачыла гэтыя дзеяньні развалам польскай дзяржавы і неабходнасьцю абараніць пераважнае ў гэтых абласьцёх украінскае і беларускае насельніцтва<ref>[https://web.archive.org/web/20080403225031/http://vilavi.ru/prot/071205/071205.shtml Уступ Савецкага Саюзу у другую сусьветную вайну. Дакумэнты і фатаздымкі 1939 году]{{ref-ru}}</ref><ref>[http://www.rg.ru/2005/04/11/pakt.html Наш адказ Керзану запазьніўся?]{{ref-ru}}</ref>.

Апэрацыя была зьдзейсьненая паводле разьмежаваньня сфэраў інтарэсаў па сакрэтным дадатковым пратаколе да [[Пакт Молатава-Рыбэнтропа|дамовы пра ненапад між Нямеччынай і Савецкім Саюзам]]<ref name="Семірага">М. И. Семиряга. [http://militera.lib.ru/research/semiryaga1/index.html Тайны сталинской дипломатии. 1939—1941.] — М.: Высшая школа, 1992. — 303 с.{{ref-ru}}</ref><ref name="Leb">Н. С. Лебедева. [https://web.archive.org/web/20110517104742/http://katyn.codis.ru/lebedeva.htm Четвертый раздел Польши и катынская трагедия.] — М.: РГГУ, 1996. — «Другая война. 1939—1945» с. 237—295{{ref-ru}}</ref><ref name="Shirer-Poland">У. Ширер. [http://wunderwaffe.narod.ru/HistoryBook/Rise_Fall/Poland.htm Взлёт и падение Третьего рейха.] Часть 14. На очереди Польша.{{ref-ru}}</ref>.

Чырвоная Армія, прасунуўшыся ўглыб Польшчы да так званай [[Лінія Кэрзана|лініі Кэрзана]], заняла тэрыторыі [[Заходняя Ўкраіна|Заходняй Украіны]] і [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]], што былі ўключаныя ў склад Польшчы паводле [[Рыская мірная дамова|Рыскае мірнае дамовы 1921 году]]. Тагачаснае савецкае кіраўніцтва неафіцыйна называла гэтую апэрацыю «чацьвертым [[Падзелы Рэчы Паспалітай|падзелам Польшчы]]»<ref>Рид А., Фишер Д. [http://militera.lib.ru/research/coalitions/05.html Смертельное объятие: Гитлер, Сталин и нацистско-советский пакт, 1939—1941] // Сборник [http://militera.lib.ru/research/coalitions/ Международные коалиции и договоры накануне и во время Второй мировой войны.] — М., ИНИОН РАН, 1990.{{ref-ru}}</ref><ref name=syndrom1>И. С. Яжборовская, А. Ю. Яблоков, B.C. Парсаданова. [http://katynbooks.narod.ru/syndrome/Docs/Chapter_01.html Катынский синдром в советско-польских и российско-польских отношениях.] Глава 1. — М., РОССПЭН, 2001. {{ISBN|5-8243-0197-2}}{{ref-ru}}</ref>.

=== Паланеньне і інтэрнаваньне ===
[[Файл:Jeńcy1.jpg|міні|250пкс|Польскія палонныя, захопленыя Чырвонай Арміяй]]
19 верасьня 1939 загадам [[Народны камісарыят унутраных справаў СССР|Народнага камісара ўнутраных справаў СССР]] №0308 была створаная Ўправа па справах ваеннапалонных і інтэрнаваных (УПВІ) пры НКУС СССР і арганізавана 8 лягероў для ўтрыманьня польскіх ваеннапалонных (Асташкаўскі, Юхнаўскі, Казельскі, Путывальскі, Казельшчанскі, Старабельскі, Юскі і Аранскі). Начальнікам управы быў прызначаны маёр П. К. Сапруненка.

Агулам у час прасоўваньня Чырвонай Арміі было захоплена ад чвэрці мільёна<ref name="Молатаў">Молатаў на V сэсыі Вярхоўнага Савету 31 кастрычніка: «прыкладна 250 тыс.»</ref> да паўмільёна<ref name="spravazdacza">Мельтюхов М.И, ''Отчёт Украинского и Белорусского фронтов Красной Армии'', с. 367.{{ref-ru}}</ref> польскіх грамадзянаў, сярод якіх былі як вайскоўцы польскай арміі, так і іншыя асобы, якіх кіраўніцтва Савецкага Саюзу палічыла «падазронымі» з-за іхняга імкненьня да аднаўленьня незалежнасьці Польшчы.

Рашэньнем [[Палітбюро]] ЦК [[ВКП(б)]] ад 3 кастрычніка 1939 шарагоўцаў і унтэр-афіцэраў, ураджэнцаў тэрыторыяў Польшчы, што адыш��і да [[СССР]], распусьцілі па дамох, а больш за 40 тысячаў жыхароў заходняй і цэнтральнай Польшчы перадалі Нямеччыне. Яшчэ прыкладна 42 тысячы вайскоўцаў былі разьмешчаныя ў лягерох ці на прымусовых працах у СССР гэткім чынам:

{| align="center" class="wikitable" border="1"
|+
! |Катэгорыя
! |Месца
! |Колькасьць
|-----
| Афіцэрскі склад
| [[Старабельскі лягер|Старабельск]] (пад [[Харкаў|Харкавам]])
| 4000 чал.
|-----
| Афіцэрскі склад
| [[Казельск]]і лягер
| 5000 чал.
|-----
| Жандары, паліцыянты і г. д.
| [[Асташкаў]]скі лягер ([[Цьвярская вобласьць|Калінінская вобласьць]])
| 4700 чал.
|-----
| Шарагоўцы і малодшыя чыны
| будаўніцтва дарогі [[Ноўгарад-Валынскі]] — [[Львоў]]
| 18 000 чал.
|-----
| Шарагоўцы і малодшыя чыны
| Наркамчармэт на працу ў [[Крывы Рог (горад)|Крывароскім]] басэйне
| прыкладна 10 000 чал.
|-----
| '''Агулам'''
|
| '''прыкладна 41 700'''
|+
|}

Сярод арыштаваных палякаў (цывільных) былі такія вядомыя ў будучым дзеячы, як будучы прэзыдэнт Польшчы [[Войцех Ярузэльскі]] і будучы прэм’ер-міністар [[Ізраіль|Ізраілю]] [[Мэнахем Бэгін]]. Генэрал [[Уладыслаў Андэрс]] утрымоўваўся ва ўнутранай турме [[НКУС]] на Лубянцы.

Узімку 1940 палонныя былі высланыя ў [[Сібір]] на лесапавал; у пачатку вясны да 26 тысячаў сем’яў ваеннапалонных, а таксама прадстаўнікі некаторых іншых катэгорыяў польскага насельніцтва былі дэпартаваныя на спэцпасяленьні, галоўным чынам у Паўночны [[Казахстан]] і Сібір<ref name=syndrom2>И. С. Яжборовская, А. Ю. Яблоков, B.C. Парсаданова ''Катынский синдром в советско-польских и российско-польских отношениях'' [http://katynbooks.narod.ru/syndrome/Docs/Chapter_02.html Глава 2] {{ISBN|5-8243-0197-2}}{{ref-ru}}</ref>.

У той самы час ад афіцэраў, якія ўтрымліваліся ў трох лягерох — [[Асташкаўскі лягер|Асташкаўскім]], [[Казельскі лягер|Казельскім]] і [[Старабельскі лягер|Старабельскім]], — перасталі прыходзіць лісты, якія раней рэгулярна дастаўляліся сем’ям праз [[Міжнародны камітэт Чырвонага Крыжа|Міжнародны Чырвоны Крыж]]. З красавіка-траўня 1940 сем’і гэтых афіцэраў больш не атрымалі ніводнага ліста<ref name=bestreferat>[http://www.bestreferat.ru/referat-41735.html Реферат: Катынская трагедия]{{ref-ru}}</ref><ref name=snegirev>В. В. Снегирёв [https://web.archive.org/web/20070926230006/http://artofwar.ru/b/bobrow_g_l/text_0170.shtml «Это было в Старобельске. Эхо Катынской трагедии: Свидетели и документы рассказывают»] Луганск 2004 г. {{ISBN|5-7707-1244-9}}{{ref-ru}}</ref><ref name=churchill>[[Ўінстан Чэрчыль|Уинстон Черчилль]] ''Вторая мировая война'' [http://www.ruslib.com/MEMUARY/1939-1945/CHURCHILL/world_war_ii-2.txt_Piece40.42 Том 3. Часть 42] В шести томах. Книга вторая. Том 3-4. «Военное издательство», 1991 {{ISBN|5-203-00706-3}}{{ref-ru}}</ref>.

== Расстрэл ==
[[Файл:Katyn - decision of massacre p1.jpg|міні|250пкс|Запіска Берыі Сталіну]]
[[Файл:Katyn - command of massacre.jpg|міні|250пкс|Рашэньне [[Палітбюро]] ЦК [[ВКП(б)]] ад 5 сакавіка 1940<ref name=politburo>[https://web.archive.org/web/20080308180458/http://katyn.codis.ru/protpb.htm Решение Политбюро ЦК ВКП(б) от 5 марта 1940 г.]</ref>]]
Як сьведчаць апублікаваныя ў 1992 годзе дакумэнты, 3 сакавіка 1940 (дата высьветленая па нумары цыдулкі<ref name=lebedeva>[https://web.archive.org/web/20070927173226/http://katyn.ru/index.php?go=Pages&file=print&id=28 «Катынь — боль не только Польши, но и России» (Выступление Лебедевой Н. С.)]</ref>) народны камісар унутраных справаў [[Лаўрэнці Берыя]] прапанаваў Палітбюро:
{{Пачатак цытаты}}
''У лягерох для ваеннапалонных НКУС СССР і ў турмах заходніх абласьцей Украіны і Беларусі цяпер утрымліваецца вялікая колькасьць былых афіцэраў польскага войска, былых супрацоўнікаў польскай паліцыі і выведкі, сябраў польскіх нацыяналістычных контрарэвалюцыйных партый, удзельнікаў выкрытых контрарэвалюцыйных паўстанцкіх арганізацый, перабежчыкаў, і інш. Усе яны зьяўляюцца заклятымі ворагамі савецкай улады, перапоўненымі нянавісьцю да савецкага ладу.''
<br />
<…>
<br />
''У лягерох для ваеннапалонных ўтрымліваецца агулам (без уліку салдат і ўнтэр-афіцэрскага складу) {{Лік|14736}} былых афіцэраў, урадоўцаў, памешчыкаў, паліцэйскіх, жандармаў, турэмшчыкаў, асаднікаў і разьведчыкаў, паводле нацыянальнасьці больш за 97% — палякі.''
<br />
<…>
<br />
''Сыходзячы з таго, што ўсе яны зьяўляюцца закаранелымі, непапраўнымі ворагамі савецкай улады, НКУС СССР лічыць неабходным:''
<br />
<…>
<br />
''Справы пра ваеннапалонных, якія знаходзяцца ў лягерох — 14 700 чалавек былых польскіх афіцэраў, ураднікаў, памешчыкаў, паліцэйскіх, выведнікаў, жандармаў, [[асаднікі|асаднікаў]] і турэмшчыкаў, а таксама справы пра арыштаваных і тых, хто знаходзіцца ў турмах заходніх абласьцей Украіны і Беларусі, у колькасьці 11 000 чалавек сябраў розных к-р шпіёнскіх і дывэрсійных арганізацыяў, былых [[памешчык]]аў, фабрыкантаў, былых польскіх [[афіцэр]]аў, [[ураднік]]аў і [[перабежчык]]аў — разгледзець у асобным парадку, з выкарыстаньнем да іх найвышэйшай меры пакараньня — [[расстрэл]]у.''<ref name=berianote1940>[https://web.archive.org/web/20070927173339/http://katyn.ru/index.php?go=Pages&in=view&id=6 Запіска НКВД СССР, напісаная не пазьней за 5 сакавіка 1940 пра польскіх ваеннапалонных, падпісаная Л. П. Берыя]</ref><ref name="ВИ">Вопросы истории", 1993, № 1, стр. 7—22</ref>
{{Канец цытаты}}

5 сакавіка было прынятае адпаведнае рашэньне Палітбюро:
{{Пачатак цытаты}}
''Справы <…> разгледзець у асаблівым парадку, з выкарыстаньнем да іх найвышэйшай меры пакараньня — расстрэлу. Разгляд справы правесьці бяз выкліку арыштаваных і без абвінавачаньня (''предъявления обвинения''), пастановы пра заканчэньне сьледства і абвінаваўчага заключэньня. <…> Разгляд справаў і вынясеньне выраку ўскласьці на тройку ў складзе т.т. [[Усевалад Мяркулаў|Мяркулава]], [[Багдан Кабулаў|Кабулава]] і [[Леанід Баштакоў|Баштакова]] (начальнік 1-га спэцаддзелу НКУС СССР)''<ref name="ВИ" /><ref name=protokol13>[https://web.archive.org/web/20210411040938/http://katyn.ru/index.php?go=Pages&in=view&id=26 Выпіска з пратаколу № 13 Паседжаньня Палітбюро ЦК ВКП(б) «Особая папка» ад 5 сакавіка 1940 г. «Вопрос НКВД СССР»]</ref>.
{{Канец цытаты}}

Да канца сакавіка [[НКУС]] скончыў распрацоўку пляну па вывазе польскіх ваеннапалонных зь лягероў і турмаў да месцаў расстрэлаў. Вязьняў з усіх украінскіх турмаў везьлі на расстрэл у [[Кіеў]], [[Харкаў]] і [[Херсон]], зь беларускіх — у [[Менск]].

З пачатку красавіка ваеннапалонных пачалі вывозіць на расстрэл эшалёнамі па 350—400 чалавек. Ахвярам паведамлялі, што іх рыхтуюць да адпраўкі на радзіму.

Маёр [[Адам Сольскі]], накіраваны па этапе з Казельскага лягеру 7 красавіка, занатоўваў у сваім дзёньніку:<blockquote>
''8 красавіка. З 12 гадзін стаім у [[Смаленск]]у на запасным шляху.''

''9 красавіка. Пад’ём у турэмных вагонах і падрыхтоўка на выхад. Нас некуды перавозяць у машынах. Што далей? Ад раньня дзень пачынаецца неяк дзіўна. Перавозка ў боксах «ворана» (страшна). Нас прывезьлі некуды ў лес, падобна да дачнае мясьціны. Пільны вобшук. Цікавіліся маім заручальным пярсьцёнкам, забралі рублі, папругу, сьцізорык, гадзіньнік, які паказваў 6:30…''</blockquote>
На гэтым дзёньнік абрываецца<ref name=solskij>{{Спасылка|аўтар=Адам Сольский|url=http://katyn.codis.ru/solski.htm|загаловак=Дневник|копія=http://web.archive.org/web/20020728050114/http://katyn.codis.ru/solski.htm|дата=24 жніўня 2010|мова=ru}}</small></ref>.

Расстрэлы доўжыліся з пачатку красавіка да сярэдзіны траўня 1940 году. Пасьля сканчэньня ў Маскву даслалі тэлеграму: «Апэрацыя па разгрузцы лягероў завершаная».
[[Файл:1959-03-03 shelep1.png|міні|220пкс|Нататкі [[Аляксандр Шалепін|Аляксандра Шалепіна]], аб справе зьнішчэньня тэчак, якія тычыліся катынскай справы.]]
Паводле зьвестак, пазначаных у цыдулцы старшыні [[КДБ]] Шалепіна (1959), агулам былі расстраляныя 21 857 чалавек<ref name="ВИ" /><ref name=hideit>[https://web.archive.org/web/20120801073606/http://katyn.ru/index.php?go=Pages&in=view&id=42 Записка председателя КГБ при СМ СССР А. Н. Шелепина от 3 марта 1959 г. № 632-Ш с предложением ликвидировать все дела по операции, проведенной органами НКВД в соответствии с постановлением ЦК ВКП(б) от 5 марта 1940 г.]</ref>:

{| align="center" class="wikitable"
|+
! |Месца расстрэлу, паводле зьвестак «Цыдулкі…» Шалепіна
! |Колькасьць чалавек
|-----
| у [[Катынскі лес|Катынскім лесе]] (Смаленская вобласьць)
| 4421
|-----
| у [[Старабельскі лягер|Старабельскім лягеры]] (ля Харкава)
| 3820
|-----
| у [[Асташкаўскі лягер|Асташкаўскім лягеры]] (Калінінская вобласьць)
| 6311
|-----
| у іншых лягерох і турмах Заходняй Украіны і Заходняй Беларусі
| 7305
|-----
| '''Агулам'''
| '''21 857'''
|+
|}

Гэтая акцыя сталася ўдарам па ўсёй польскай інтэлігенцыі, бо сярод расстраляных былі як кадравыя афіцэры, так і афіцэры ваеннага часу — мабілізаваныя адвакаты, журналісты, інжынэры, настаўнікі, лекары і да т. п.,<ref name=churchill /><ref name=semiryaga>Семиряга М. И. [https://web.archive.org/web/20070927173410/http://katyn.ru/index.php?go=Pages&file=print&id=277 Глава «Преступление в Катыни»] из книги ''Тайны сталинской дипломатии 1939—1941'' М.: Высшая школа, 1992 г.</ref> уключна з унівэрсытэцкімі прафэсарамі, якіх толькі ў Казельскім лягеры знаходзілася 20 чалавек<ref name=ejevsky>Леопольд Ежевский [https://web.archive.org/web/20071220134631/http://www.unilib.neva.ru/dl/327/Theme_11/Literature/ejevsky.htm КАТЫНЬ 1940]</ref>.

Адначасна на асабісты загад [[Адольф Гітлер|Гітлера]] аналягічныя акцыі адбываліся і ў нацысцкім «[[Генэрал-губэрнатарства (Трэці райх)|Генэрал-губэрнатарстве]]». З 1 сакавіка да канца траўня там было арыштавана каля 3 тысячаў найбольш выбітных палякаў — навукоўцаў, фабрыкантаў, грамадзкіх дзеячаў і г. д. Усе яны былі {{Не перакладзена|Пальмірскія расстрэлы|расстраляныя ў Пальмірах|d|Q9388656}} пад [[Варшава]]й<ref name=vvalex>В. М. Алексеев. [https://web.archive.org/web/20070628040400/http://www.natahaus.ru/2007/04/22/varshavskogo_getto_bolshe_ne_sushhestvuet.html Варшавского гетто больше не существует.] М., 1998, стр.24</ref>.
Гітлер казаў:
{{Пачатак цытаты}}
«''Безумоўна, варта памятаць, што польская шляхта мусіць зьнікнуць, як бы жорстка гэта ні гучала. Яе неабходна зьнішчыць паўсюдна. (…) Двух паноў, што стаяць побач, ня можа і не павінна быць. Таму ўсе прадстаўнікі польскай інтэлігенцыі належаць да зьнішчэньня.''»<ref>Уильям Ширер. Взлёт и падение Третьего рейха. т.2. М., 1991, стр. 328</ref>
{{Канец цытаты}}

== Выкрыцьцё катынскіх пахаваньняў ==
[[Файл:Katyn massacre 7.jpg|міні|220пкс|Эксгумацыя 1943]]
[[Файл:Katyn massacre 2.jpg|міні|220пкс|Цела маёра Войска Польскага]]
[[Файл:Katyn massacre.jpg|міні|220пкс|Зьвязаныя за сьпінаю рукі ахвяры]]
Месца пахаваньня ў Катыні знайшлі польскія прымусовыя работнікі з {{Не перакладзена|Інжынэрны рухомы склад|інжынэрнага цягніка|d|Q811983}} №2005-М летам 1942 на падставе інфармацыі мясцовых жыхароў. Пасьля пошуку нямецкім уладам паведамілі пра двух выкапаных нябожчыкаў у польскіх вайсковых мундурах. Нацысты спачатку не зацікавіліся гэтым. Эксгумацыйныя працы распачаліся толькі 19 лютага 1943. Да 13 красавіка 1943 знайшлі больш за 400 целаў. У той дзень бэрлінскае радыё паведаміла пра знаходку ў катынскім лесе парэштак 12 000 польскіх афіцэраў.

=== Нямецкае рассьледаваньне ===
Немцы пастараліся выкарыстаць гэты факт у прапагандысцкіх мэтах. 16 красавіка былі запрошаныя прадстаўнікі [[Міжнародны Чырвоны Крыж|Міжнароднага Чырвонага Крыжа (МЧК)]], прадстаўнікі польскага грамадзтва з акупаваных немцамі тэрыторыяў, а таксама польскія афіцэры зь нямецкага палону. Генэрал Сікорскі 17 красавіка зьвярнуўся да МЧК з просьбаю дасьледаваць гэтае пытаньне.

МЧК праз шэсьць дзён паведаміў пра гатоўнасьць заняцца гэтаю справаю, але пры ўмове, што да іх зьвернуцца ўсе зацікаўленыя бакі, у тым ліку [[СССР]]. Гэта дало магчымасьць [[Сталін]]у заблякаваць дасьледваньні пад эгідаю МЧК. Нямецкія ўлады ўтварылі міжнародную камісію ў складзе 12 асобаў зь дзяржаваў, залежных ад [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]], і 1 асобы са [[Швайцарыя|Швайцарыі]]. Камісія знаходзілася ў Катыні ад 28 красавіка да 30 красавіка. Пад нямецкім прымусам, але і з таемнай згоды падпольнага польскага ўраду ў Катынь патрапілі некалькі палякаў (сярод іх пісьменьнікі [[Фэрдынанд Гётэль]] і [[Юзаф Мацкевіч]] (бяз згоды ўраду), [[Ян Эміль Скіўскі]], а таксама др. [[Мар’ян Вадзінскі]], ад касьцёлу кс. Станіслаў Ясінскі, канонік кракаўскай Катэдральнай капітулы). На месцы раскопаў былі таксама саюзныя палонныя афіцэры — ангельцы, амэрыканцы, палякі.

Эксгумацыя праводзілася на васьмі масавых магілах, сярод знойдзеных парэшткаў пашчасьціла пазнаць двух польскіх генэралаў: [[Браніслаў Багатырэвіч|Багатырэвіча]] (беларускі патрыёт) і [[Мечыслаў Смаравінскі|Смаравінскага]], якіх перапахавалі ў асобных магілах. Да 3 чэрвеня 1943 было знойдзена больш 4100 целаў, а др. Мар’ян Вадзінскі 2800 ідэнтыфікаваў. Дакумэнтальна былі зафіксаваныя мэтад забойства, ужываная зброя (сьцьвярджаецца між іншым ужываньне нямецкай зброі калібру 7,65 — што дасюль і ёсьць практычна адзіным контраргумэнтам савецкай прапаганды) і асабістая карэспандэнцыя пры целах, якая абрываецца вясною 1940. Вызначаны і час расстрэлаў — на падставе ўзросту пасаджаных на магілах дрэваў і дасьледваньнях раскладаньня целаў.

З-за сытуацыі на фронце і сьпякотнага лета нямецкія дасьледваньні былі прыпыненыя 3 чэрвеня 1943 — з апошняй, сёмай магілы ня вынята каля 200 парэшткаў целаў. Хутка ваколіцы занялі савецкія войскі.

Дакумэнты дасьледваньняў пад час вайны перахоўваліся ў [[Кракаў|Кракаве]] і згінулі напрыканцы вайны. Нямецкія эксгумацыйныя пратаколы падаюць 4143 эксгумаваныя целы. Яны падпісаныя прадстаўнікамі Чырвонага Крыжу: др. Спэлерс ([[Бэльгія]]), др. Маркаў ([[Баўгарыя]]), др. Трамсэн ([[Данія]]), др. Саксэн ([[Фінляндыя]]), др. Пальмэры ([[Італія]]), др. дэ Бурлэт ([[Галяндыя]]), др. Гаек ([[Чэхія]]), др. Бірке ([[Румынія]]), др. Шубік ([[Славаччына]]), др. Орсус ([[Вугоршчына]]), др. Мілаславіч ([[Харватыя]]). Двое — Гаек і Маркаў — па вайне адклікалі свае подпісы. На падставе працы камісіі быў падрыхтаваны рапарт (выдадзены ў [[Парыж]]ы ў 1955, а ў Польшчы ў 1989), які падаваў лічбу 4243 (на 100 больш нямецкага пратаколу) знойдзеных парэшткаў. Адначасова сьцьвярджалася, што агулам у магілах пахавана каля 11 000 афіцэраў. Гэтая лічба пасьля паўтаралася ў савецкіх зьвестках.

<gallery widths="180" heights="120" class="center">
Katyn massacre 4.jpg|<small> Палонныя брытанскія, бэльгійскія і амэрыканскія афіцэры, якіх нацысты прывезьлі ў Катынь для паказу эксгумацыі</small>
Katyn massacre 8.jpg|<small>Польскія банкноты і пагоны, знойдзеныя ў раскапаных магілах</small>
Bundesarchiv Bild 183-B23992, Katyn, Öffnung der Massengräber, polnische Dienstmarke.jpg|<small>Знойдзеныя ў Катыні: асабісты [[вайсковы жэтон]] і памятны мэдалік [[хрост]]у</small>
</gallery>

=== Савецкае рассьледаваньне ===
Пасьля вызваленьня [[Смаленск]]у ў верасьні 1943 году савецкі бок распачаў уласнае рассьледаваньне<ref name="rassled">[http://ww2pl.info/saveckae-rassledvanne-i-admaўlenne-viny/ Савецкае расследванне і адмаўленьне віны]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Была створаная камісія [[НКУС]]-НКДБ, якая праводзіла першапачатковае сьледзтва, і адмысловая камісія (г. зв. «Камісія Бурдэнкі») па выяўленьні і дасьледаваньні абставінаў расстрэлу нацыстамі ў Катынскім лесе ваеннапалонных польскіх афіцэраў. Мэтай быў доказ нямецкай адказнасьці за расстрэлы.

==== Камісія НКУС-НКДБ ====
З 5 кастрычніка 1943 па 10 студзеня 1944 году супрацоўнікі абедзьвюх камісіяў праводзілі ў Катыні «папярэдняе сьледзтва». Вяліся пошукі не да канца раскапанай магілы №8, падрыхтоўка падробленых дакумэнтаў і ілжэсьведак.

Было дапытана 95 сьведак і праверана 17 заяваў, праведзены экспэртызы магілаў. Было абвешчана, што палонныя польскія афіцэры знаходзіліся ў лягерах ОН-1, ОН-2 і ОН-3 на захадзе ад Смаленску. Да лета 1941 году яны працавалі на дарожных работах і былі захоплены немцамі. Нейкі час немцы працягвалі эксплюатацыю польскіх ваеннапалонных, а ў жніўні-верасьні 1941 году іх расстралялі. Расстрэлы праводзіла нямецкая ўстанова пад назваю «''штаб 537-га будаўнічага батальёну''» на чале з обэр-лейтэнантам Арнэсам і яго супрацоўнікамі — обэр-лейтэнантам Рэкстам, лейтэнантам Хотам. Вясной 1943 году немцы раскапалі магілы, зьнішчылі ўсё, што сьведчыла аб сваіх расстрэлах і падзеях да 1940 году. Савецкіх палонных, што праводзілі раскопкі, расстралялі. У 1990-х пасьля праверкі Галоўнай пракуратуры Расеі справаздачы камісіі сьведкі, якія засталіся ў жывых, заявілі, што ў 1943—1944 гадах давалі паказаньні пад прымусам і ціскам (абвінавачаньне ў супрацоўніцтве з нацыстамі).

==== Камісія Бурдэнкі ====
12 студзеня 1944 году была створана «Адмысловая камісія па выяўленьні і рассьледаваньні абставінаў расстрэлу нямецкімі захопнікамі ў Катынскім лесе (каля Смаленску) ваеннапалонных польскіх афіцэраў». Старшынём камісіі быў прызначаны галоўны хірург Чырвонай Арміі, акадэмік [[Мікалай Бурдэнка|Бурдэнка]]. У склад камісіі ўваходзілі: пісьменьнік [[Аляксей Талстой]], мітрапаліт Мікалай, генэрал А. С. Гундораў, старшыня ВК Савецкіх таварыстваў Чырвонага Крыжа і Чырвонага Паўмесяца прафэсар С. А. Калесьнікаў, наркам асьветы акадэмік В. П. Пацёмкін, генэрал-палкоўнік Я. І. Сьмірноў і старшыня Смаленскага аблвыканкаму Р. А. Мельнікаў. Камісіяй шчыльна апекаваліся кіраўнікі дзяржбясьпекі — Круглоў і Мяркулаў, якія вызначалі кірунак досьледаў.

14 студзеня пачаліся раскопкі. Камісія прысутнічала пры эксгумацыі і апытаньні сьведкаў з 17 па 23 студзеня. Былі знойдзены некалькі прадметаў, якія датаваліся пасьля 1940 году — два запыты з Польшчы, пяць квітанцыяў аб здачы залатых гадзіньнікаў і грошай, папяровы абразок з надпісам «14 красавіка 1941» і недасланая паштоўка Станіслава Кучынскага ад 20 чэрвеня 1941 году (у 1990-х Галоўная ваенная пракуратура РФ прывяла доказы аб фальсыфікацыі дакумэнтаў). Пад час працы камісіі некалькі польскіх магілаў (у тым ліку асобныя магілы генэралаў і не да канца раскапаная немцамі магіла №8) былі зьнішчаны. Некалькі чарапоў былі забраныя Бурдэнкам «для калекцыі», адкапаныя косткі звалены ў адну купу.

22 студзеня 1944 году ў Катынь былі запрошаны замежныя карэспандэнты разам з дачкою амбасадара [[ЗША]]. Бурдэнка асабіста правёў ўскрываньне трох парэшткаў. Аднак целы былі выкапаныя без прысутнасьці журналістаў. Пасьля быў праведзены допыт былога віцэ-бургамістра Смаленску, прафэсара-астранома, Б. В. Базілеўскага. Нябожчыкі мелі зімовую вопратку, хаця паводле савецкай вэрсіі іх расстралялі ў жніўні — верасьні. Пасьля была праведзена прэс-канфэрэнцыя. На пытаньні карэспандэнтаў (колькасьць ваеннапалонных у Смаленскай вобласьці, месца знахожаньня лягероў, і іншае) пэўных адказаў не было. На пытаньне пра зімовую вопратку быў адказ пра зьменлівы клімат. А пасьля адыходу савецкіх войскаў — палякі як працавалі, так і засталіся працаваць па інэрцыі.

Па прэс-канфэрэнцыі час расстрэлу быў зьменены на «верасень — сьнежань». Але ў запісах апытаньнях сьведкаў даты не зьмянілі. 30 студзеня адбылося перазахаваньне парэшткаў ахвяраў у прысутнасьці афіцэраў [[Армія Людовая|Арміі Людовай]].

==== Вынікі ====
Вынікам працы камісіяў стала справаздача, згодна зь якой расстрэлы палякаў зьдзяйсьнялі ў 1941 годзе нямецкія акупацыйныя войскі. Гэтая справаздача лягла ў аснову савецкай вэрсіі падзеяў аж да афіцыйнага прызнаньня адказнасьці [[НКВД]] савецкім бокам у 1990 годзе<ref name="rassled"/>.

==== Арно Дзюрэ ====
У студзені 1946 у Ленінградзе судзілі нямецкага афіцэра [[Арно Дзюрэ]], які «''прызнаўся, што катынскую разьню наладзілі нацысты, і апісаў, як у Катынскім лесе было расстраляна і пакладзена больш за 15—20 тысяч людзей — польскіх афіцэраў і габрэяў''». На адкрытым працэсе над ваеннымі злачынцамі на чале з камэндантам [[Пскоў|Пскова]] Рэмлінгерам нейкі Арно Дзюрэ зрабіў заяву, што ён удзельнічаў у капаньні рова ў Катыні, у які затым, у кастрычніку-лістападзе 1941, СС звозілі трупы палякаў, расейцаў, жыдоў. За гэта Дзюрэ, які асабіста прымаў удзел у расстрэлах у [[Ленінградзкая вобласьць|Ленінградскай вобласьці]], быў асуджаны да 15 гадоў лягероў, тады як астатнія абвінавачаныя на працэсе былі павешаныя<ref>[http://www.hrono.info/proekty/polden/shwed0807.html Честный взгляд на Катынь] Уладзіслаў Швэд</ref>.

Па вяртаньні ў Нямеччыну ў 1954 Дзюрэ адмовіўся ад сваіх паказаньняў і заявіў, што пад час сьледзтва быў прымушаны даваць патрэбныя паказаньні. Яго працэс адбыўся ў час, калі ішла падрыхтоўка да суду ў [[Нюрнбэрг]]у<ref>[http://www.seagullmag.com/article.php?id=2411 «Вальтер ППК», Катынь и фильм Анджея Вайды ]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Міхаіл Лемхін, «Чайка» #10(141) 16 траўня 2009</ref> .

== Сучасныя дасьледваньні ==
У траўні 1987 дзякуючы патрабаваньню [[Войцех Ярузэльскі|Ярузэльскага]], які заявіў, што польскае кіраўніцтва адчувае вялізны ціск з боку грамадзкасьці Польшчы, была створана двухбаковая камісія навукоўцаў СССР і ПНР па гісторыі адносінаў паміж дзьвюма краінамі. Адным з пытаньняў была і Катынская справа. Польскі бок адразу ж распачаў вострую крытыку вэрсіі Бурдэнкі. Але наўпроставая віна СССР даказана ня была. Таму ў сьнежні 1987 у ЦК КПСС была падрыхтавана «запіска чатырох» пра неабходнасьць прызнаньня віны сталінскага рэжыму. Яе падпісанты: сакратары ЦК, сябры Палітбюро А. М. Якаўлеў, В. А. Мядзьведзеў, міністар замежных справаў [[Эдуард Шэварнадзэ]] і міністар абароны маршал С. Л. Сакалоў. Тая запіска ў парадак дня ЦК не была ўключана і не разглядалася<ref name="rassled"/>.

У сярэдзіне 1989 былі выяўленыя дакумэнты, што сьведчылі — справы палякаў разглядаліся на Асобай нарадзе пры НКВД СССР, ды што асобы, якія ўтрымліваліся ў трох лягерох, былі перададзены ў распараджэньне абласнога НКВД і ў статыстычных справаздачах потым ня згадваліся.

21 ліпеня 1989 году гісторык [[Юры Зора]] (сын пракурора [[Мікалай Зора|Мікалая Зоры]], які, лічыцца, быў забіты ці скончыў жыцьцё самагубствам у Нюрнбэргу з-за катынскага пытаньня), параўнаў сьпісы выбываючых зь лягэру ў [[Казельск]]у «''ў распараджэньне ўпраўленьня справамі НКВД Смаленскай вобласьці''» (вясна 1940 г.) з эксгумацыйнымі сьпісамі нямецкай «Белай кнігі» па Катыні. Ён выявіў, што этапаваныя і пахаваныя ў Катыні — тыя самыя асобы. Брацкія магілы і апазнаныя нябожчыкі супадалі са сьпісамі этапаваных. Зора зрабіў даклад начальніку КДБ Кручкову, але той адмовіўся працягваць расьсьледаваньне.

У 1990 падчас наведаньня месца расстрэлу прэзыдэнтам Польшчы [[Войцех Ярузэльскі|Войцехам Ярузэльскім]] у цэнтры заходняга боку мэмарыялу быў узьвіжаны драўляны крыж.

У 1992 прэзыдэнт [[Расейская Фэдэрацыя|Расейскай Фэдэрацыі]] [[Барыс Ельцын]] уручыў прэзыдэнту [[Рэспубліка Польшча|Рэспублікі Польшча]] [[Лех Валэнса|Леху Валэнсу]] копіі дакумэнтаў, што пацьвярджаюць адказнасьць уладаў [[СССР|Савецкага Саюзу]] за рашэньне пра ліквідацыю 25 700 палякаў у 1940 годзе.

У 1999 распачатае будаўніцтва мэмарыялу памяці ахвяраў палітычных рэпрэсіяў у Катыні. 28 ліпеня 2000 году мэмарыял быў адкрыты<ref name="соmpl">{{Спасылка|аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://admin.smolensk.ru/history/katyn/history.htm| загаловак = Гісторыя стварэньня мэмарыялу| фармат = | назва праекту = | выдавец = Мэмарыяльны комплекс "Катынь"| дата = 6 лютага 2009 | мова = ru| камэнтар = }}</ref>.

У 2009 Вайсковая калегія Вярхоўнага суду Расеі прызнала законнымі рашэньні ніжэйшых судовых інстанцыяў пра спыненьне крымінальнае справы аб масавых забойствах афіцэраў польскага войску, абапіраючыся на крымінальны кодэкс Савецкага Саюзу 1926 году, які дзейнічаў на той час. Паводле гэтага кодэксу, крымінальны перасьлед недапушчальны, калі з моманту злачынства мінула 10 гадоў<ref name="svaboda1">{{Спасылка | аўтар = Галіна Абакунчык| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 30 студзеня 2009| url = http://www.svaboda.org/content/Article/1376962.html| загаловак =  На катынскім расстрэле Расея паставіла крыж | фармат = | назва праекту = Палітыка| выдавец = [[Радыё «Свабода»]]| дата = 6 лютага 2009 | мова = | камэнтар = }}</ref>.

26 лістапада 2010 году [[Дзяржаўная Дума Фэдэральнага Сходу Расейскай Фэдэрацыі|Дзяржаўная дума Расеі]] прыняла заяву «''Пра катынскую трагедыю і яе ахвяры''», у якім прызнала, што расстрэл польскіх вайскоўцаў быў ажыцьцёўлены непасрэдна на загад [[Сталін]]а. Дзяржаўная дума выказала глыбокае спачуваньне сваякам і блізкім ахвяраў рэпрэсіяў і заявіла, што неабходна аднавіць сумленныя імёны ахвяраў катынскай трагедыі<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Дзяржаўная дума Расеі прызнала Сталіна вінаватым у катынскай трагедыі|спасылка=http://www.svaboda.by/articleprintview/2231338.html|выдавец=Радыё «Свабода»|дата публікацыі=26 лістапада 2010|дата доступу=31 кастрычніка 2013}}</ref>.

== Новыя месцы забойстваў ==
У 2002 з атачэньня прэзыдэнта Расеі [[Уладзімер Пуцін|Ўладзімера Пуціна]] зьявілася інфармацыя, што знойдзены новыя месцы зьнішчэньня афіцэраў Войска Польскага ў мясцовасьці [[Таўда (горад)|Таўда]] на [[Урал|Ўрале]]. Яшчэ ў 1998 польскія дасьледчыкі мелі інфармацыю ад жывых сьведкаў, якія ўдзельнічалі тамака ў расстрэлах<ref>Поляки просят Ельцина пустить их в Тавду//Известия 13 жніўня 1998</ref>.

У 2010 годзе расейскае [[ФСБ]] тэрмінова распачало пошук сьпісу польскіх афіцэраў і іх родных, што былі забітыя на тэрыторыі [[Беларусь|Беларусі]] вясной 1940 году. [[Уладзімер Пуцін]] хоча перадаць гэты сьпіс [[Дональд Туск|Дональду Туску]] падчас урачыстасьцяў у Катыні 7 красавіка 2010. Гэты сьпіс на сёньня зьяўляецца самай вялікай таямніцай ваенных злачынстваў [[СССР]] у дачыненьні да польскіх ваеннапалонных афіцэраў. Аб яго існаваньні дакладна невядома, але ёсьць імавернасьць, што ён існуе. Напачатку 1990-х быў знойдзены падобны сьпіс ('''3435''' прозьвішчаў) польскіх афіцэраў, што былі рэпрэсаваныя на тэрыторыі Заходняй Украіны. Агулам на далучаных у 1939 годзе да [[СССР]] землях было забіта '''7305''' чалавек, то бок '''3870''', відаць, былі зьнішчаны на землях [[БССР]]. Адно зь меркаваных месцаў расстрэлу — [[Курапаты]]<ref>{{Навіна|аўтар=АП|загаловак=ФСБ шукае «беларускі катынскі сьпіс»|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/36724.html|выдавец=Наша Ніва|дата публікацыі=29 сакавіка 2010|дата доступу=31 кастрычніка 2013}}</ref>.

На сустрэчы з польскімі журналістамі 4 лістапада 2010 году [[Аляксандар Лукашэнка]] паабяцаў разгледзець пытаньне наконт беларускага катынскага сьпісу<ref>{{Навіна|аўтар=[[Антон Тарас]]|загаловак=Лукашэнка абяцае разгледзець пытаньне пра беларускі катынскі спіс|спасылка=http://by.belapan.by/archive/2010/11/05/eu_eu_424189_424192|выдавец=[[БелаПАН]]|дата публікацыі=5 лістапада 2010|дата доступу=31 кастрычніка 2013}}</ref>. Але на прэс-канфэрэнцыі 23 сьнежня 2012 году Лукашэнка заявіў наступнае: «Мы паднялі ўсе архівы, і ня толькі КДБ — усіх дзяржаўных структур. У нас ніводнага паляка на тэрыторыі Беларусі зьнішчана, расстраляна не было»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=А. Лукашэнка аб беларускім катынскім сьпісе: ніводнага паляка ў Беларусі расстраляна не было|спасылка=http://news.belta.by/by/print?id=670446|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=23 сьнежня 2011|дата доступу=31 кастрычніка 2013}}</ref>.

Але беларускі гісторык [[Ігар Кузьняцоў]], які займаецца камуністычнымі рэпрэсіямі, заявіў 16 студзеня 2012 году на паседжаньні круглага стала «Палітычныя рэпрэсіі: гісторыя й сучаснасьць», што беларускі катынскі сьпіс існуе<ref>{{Навіна|аўтар=[[Сяргей Пульша]]|загаловак=Беларускі катынскі сьпіс існуе, заяўляе гісторык Ігар Кузьняцоў|спасылка=http://by.belapan.by/archive/2012/01/16/523039_523058|выдавец=БелаПАН|дата публікацыі=16 студзеня 2012|дата доступу=31 кастрычніка 2013}}</ref>. На яго думку, найверагодней польскіх жаўнераў расстрэльвалі ў [[Трасьцянец (канцлягэр)|Трасьцянцы]]. «Вязьняў грузілі ў вагоны на станцыі [[Менск-Таварны]] і везьлі ў [[Шабаны (Менская вобласьць)|Шабаны]]. Так можна незаўважна перамясьціць вялікую колькасць людзей у польскай форме»<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Сяргей Мікулевіч]].|загаловак=Дакумэнты НКУС абвяргаюць Лукашэнку|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/65784.html|выданьне=[[Наша Ніва]]|тып=[[газэта]]|год=28 сьнежня 2011|нумар=[http://www.kamunikat.org/download.php?item=23545-1.pdf 48 (741)]|старонкі=11|issn=1819-1614}}</ref>. Дарэчы, на тым самым месцы пазьней людзей зьнішчалі нацысты, а цяпер на месцы трасьцянецкіх пахаваньняў — гіганцкі сьметнік…

== Памяць ==

=== У Беларусі ===
У [[Горадня|Горадні]] на вайсковых могілках, што на вуліцы [[Міхаіл Белуш|Белуша]], каля магілаў польскіх жаўнераў усталяваны Катынскі крыж<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кветкі — да Катынскага крыжа ў Горадні|спасылка=http://www.svaboda.by/articleprintview/1812526.html|выдавец=Радыё «Свабода»|дата публікацыі=1 верасьня 2009|дата доступу=31 кастрычніка 2013}}</ref>.

6 ліпеня 2010 канал [[АНТ]] паказаў дакумэнтальны фільм «Катынь. Беларускі сьпіс» з цыклю «Зваротны адлік»<ref>{{Навіна|аўтар=АП|загаловак=АНТ другі раз пакажа дакумэнтальны фільм «Катынь. Беларускі сьпіс»|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/40468.html|выдавец=Наша Ніва|дата публікацыі=1 ліпеня 2010|дата доступу=31 кастрычніка 2013}}</ref>.

==== Беларусы ў Катыні ====
Агульная колькасьць ураджэнцаў Беларусі сярод забітых у Катыні ацэньваецца ў 1226 чалавек<ref>{{Навіна|аўтар=КМ|загаловак=Катынская трагедыя: забітыя 1226 афіцэраў з Беларусі|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/44889.html|выдавец=Наша Ніва|дата публікацыі=21 кастрычніка 2010|дата доступу=31 кастрычніка 2013}}</ref>. Найбольш вядомыя зь іх — генэрал [[Браніслаў Багатырэвіч]] (адзін з двух забітых у Катыні генэралаў, цела ідэнтыфікаванае, пахваны ў асобнай магіле) і дзяяч беларускага адраджэньня [[Францішак Умястоўскі]].

=== У Польшчы ===
<gallery widths="180px" heights="120px" class="center">
Pomnik katynski Lodz.jpg|Катынскі помнік у [[Лодзь|Лодзі]]
Katowice - Pomnik na pl. Andrzeja.JPG|Катынскі помнік у [[Катавіцы|Катавіцах]]
Golgota Wschodu Poznań 1.jpg|Помнік «Усходняя галгофа» ў [[Познань|Познані]]
Katyn Memorial at Zakopane.JPG|Мэмарыял у [[Закапанэ]]
</gallery>

==== Творчасьць ====
У 2007 годзе адбылася прэм’ера фільму «[[Катынь (фільм)|Катынь]]» [[Анджэй Вайда|Анджэя Вайды]].

== Глядзіце таксама ==
* [[Катастрофа Ту-154 пад Смаленскам]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20090227162536/http://katyn.codis.ru/ Сайт Катынь — дакуманты, успаміны, сьведчаньні, фота]
* {{Radzima|4445|аб’ект|Месца загубу грамадзянаў Польшчы, Заходняе Беларусі і Ўкраіны — ахвяраў СССР}}
* [https://nashaniva.com/?c=ar&i=23378 Катынь: Расія ні пры чым] // [[Наша Ніва]]
* [http://nn.by/index.php?c=ar&i=21152 Справа Катыні будзе разгледжана ў ЭС // Наша Ніва]
* [http://nn.by/index.php?c=ar&i=1545 Палякі падаюць на Расею ў суд за расправу ў Катыні // Наша Ніва]
* [http://nn.by/index.php?c=ar&i=9012 Расея ня хоча рэабілітаваць ахвяраў Катыні // Наша Ніва]

{{Рэпрэсіі ў СССР}}

[[Катэгорыя:Катынскі расстрэл| ]]
[[Катэгорыя:Падзеі 1940 году]]
Шаблёны, якія ўжываюцца на гэтай старонцы:
Вярнуцца да старонкі «Катынскі расстрэл».
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Катынскі_расстрэл»