Прагляд крыніцы для Капыльскае гета

Вы ня маеце дазволу на рэдагаваньне гэтай старонкі з наступнай прычыны:

Ваш IP-адрас у дыяпазоне, які быў заблакаваны на ўсіх вікі-праектах Фонда Вікімедыя.

Блакіроўка была зроблена ‪EPIC‬. Названая прычына: Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Пачатак блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2024
Канец блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2025

Ваш бягучы IP-адрас - 206.189.44.186, а заблакаваны дыяпазон - 206.189.32.0/20. Калі ласка, уключайце ўсе гэтыя падрабязнасці ў свае звароты.

Калі вы лічыце, што былі заблакаваны па памылцы, вы можаце знайсці дадатковую інфармацыю і інструкцыі на старонцы Недапушчальнасць выкарыстання адкрытых проксі-сервераў глабальных правіл.

У адваротным выпадку, каб абмеркаваць блакіроўку, калі ласка, звярніцеся з запытам пра перагляд на МетаВікі або адпраўце электроннае паведамленне ў чаргу VRT stewards па адрасе stewards@wikimedia.org, уключаючы ўсе вышэйпералічаныя дэталі.

Вы можаце праглядаць і капіяваць крынічны тэкст гэтай старонкі.

{{Галакоставая падзея
|назва                  = Капыльскае гета
|выява                  = Помнік ахвярам Капыльскага гета.jpg
|памер_выявы            = 300пкс
|подпіс_выявы           = Помнік ахвярам Капыльскага гета
|выява2                 = 
|памер_выявы2           = 
|подпіс_выявы2          = 
|іншыя_назвы            = 
|месцазнаходжаньне      = [[Капыль]], [[Менская вобласьць]]
|каардынаты             = 
|тып                    = закрытае
|дата_падзеі            = 
|дата_зьяўленьня        = канец чэрвеня 1941
|дата_зьнікненьня       = 22 ліпеня 1942
|лягер                  = 
|гета                   = 
|юдэнрат                = Коган і Элькін
|выканаўцы              = 
|удзельнікі             = 
|арганізатары           = 
|месца_зьнішчэньня      = 
|ахвяры                 = 
|ацалелыя               = 
|вязьні                 = 
|сьведкі                = 
|дакумэнты              = 
|помнікі                = 
|заўвагі                = 
|commons                = 
}}
'''Капыльскае гета''' — [[Гета ў пэрыяд Другой сусьветнай вайны|гета]] для [[жыд]]оў мястэчка [[Капыль|Капылю]] і вакольных населеных пунктаў, якое існавала ў пэрыяд між чэрвенем 1941 і 22 ліпеня 1942 року ў часе [[Галакост у Беларусі|перасьледу і зьнішчэньня жыдоў]] у [[Акупацыя Беларусі нацысцкай Нямеччынай|акупаванай Беларусі]].

== Стварэньне гета ==

Паводле перапісу насельніцтва 1939 року ў Капылі пражывала 1435 евреев — 27,96% жыхароў<ref name="vińnica">{{Кніга|аўтар = Г. Р. Винница|імя = |прозьвішча = |частка = |загаловак = Холокост на оккупированной территории Восточной Беларуси в 1941—1945 годах|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = {{Мн.}}|выдавецтва = |год = 2011|том = |старонкі = 281—284|старонак = |сэрыя = |isbn = 978-985-6950-96-7|наклад = }}</ref>.

Капыль быў акупаваны [[Нацысты|нацыстамі]] 29 чэрвеня 1941 року. Адразу ж, ужо ў канцы чэрвеня<ref>{{Спасылка|аўтар = А. Каганович|імя = |прозьвішча = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://mb.s5x.org/homoliber.org/ru/kg/kg020108.html|загаловак = Вопросы и задачи исследования мест принудительного содержания евреев на территории Беларуси в 1941—1944 гг.|фармат = |назва праекту = Homo Liber|выдавец = |дата доступу = 16 ліпеня 2017|мова = ru|копія = |дата копіі = |камэнтар = }}</ref>, жыды Капылю былі сагнаныя акупантамі ў гета<ref name="rujen">{{Спасылка|аўтар = |імя = |прозьвішча = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 10 ліпеня 2009|url = http://rujen.ru/index.php/%D0%9A%D0%BE%D0%BF%D1%8B%D0%BB%D1%8C|загаловак = Копыль|фармат = |назва праекту = Российская еврейская энциклопедия|выдавец = |дата доступу = 16 ліпеня 2017|мова = ru|копія = |дата копіі = |камэнтар = }}</ref>, утворанае ў цэнтры места, у раёне плошчы Леніна і сучасных вуліц Горкага, Пралятарскай, Трактарнай, Партызанскай<ref name="капыльрэг">{{Спасылка|аўтар = Святский Святослав.|імя = Святослав|прозьвішча = Святский|аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://kopyl-region.narod.ru/Dostoprimechatelnosti/Kopyl/kopyl.htm|загаловак = г. Копыль|фармат = |назва праекту = Достопримечательности Копыльщины|выдавец = |дата доступу = 16 ліпеня 2017|мова = ru|копія = |дата копіі = |камэнтар = }}</ref> — так немцы пачалі зьдзяйсьняць першы этап [[Канчатковае вырашэньне жыдоўскага пытаньня|нацысцкай праграмы зьнішчэньня жыдоў]], які заключаўся ў адасабленьні жыдоў ад астатняга насельніцтва. У Капыльскае гета былі таксама сагнаныя жыды зь іншых населеных пунктаў.

Гета было агароджанае плотам з калючага дроту і ахоўвалася нямецкімі жаўнерамі, [[Беларускі калябарацыянізм у Другой сусьветнай вайне|беларускімі]] і [[Летувіскі калябарацыянізм у Другой сусьветнай вайне|летувіскімі]]<ref name="słavapracy">{{Артыкул|аўтар = |загаловак = |арыгінал = |спасылка = |адказны = |аўтар выданьня = |выданьне = Слава працы|тып = газэта|месца = |выдавецтва = |год = 8 траўня 2015|выпуск = |том = |нумар = 34 (10322)|старонкі = 3|isbn = |мова = }}</ref> паліцыянтамі. Абавязкі старосты гета пад прымусам нацыстаў выконвалі Коган і Элькін<ref name="vińnica" />. У геце знаходзілася каля 2000 жыхароў, і на этапе ягонага стварэньня было забіта 26 жыдоў<ref name="rujen" />.

== Умовы пражываньня ==

Дыскрымінацыя жыдоў Капылю праяўлялася ва ўсім — іх абавязвалі насіць на вопратцы зьлева шасьціканцовыя зоркі<ref name="vińnica" /> і нарукаўныя павязкі з шасьцікутнай зоркай<ref name="капыльрэг" />, ім было забаронена пакідаць гета без дазволу.

Пад пагрозай расстрэлу закладнікаў вязьняў гета вымушалі сплочваць «кантрыбуцыю»<ref name="vińnica" />.

Жыдоў прымушалі выконваць цяжкія фізычныя працы<ref name="капыльрэг" /> — пад аховай калябарантаў іх выводзілі на пілаваньне лесу, капаньне акопаў, прыборку сутачак<ref name="vińnica" />. Штодня людзі каналі з голаду і адсутнасьці мэдыцынскай дапамогі.

Усе жыдоўскія дзяўчыны былі згвалтаваныя, шматлікія бязьлеткі былі садысцкім чынам разарваныя акупантамі і паліцыянтамі за ногі<ref name="vińnica" />.

== Зьнішчэньне гета ==
Першае масавае забойства жыдоў адбылося ў раёне цяперашняй СШ № 2, калі былі забітыя 16 чалавек. У далейшым, нягледзячы на папярэджаньні пра падрыхтоўку зьнішчэньня, толькі частка вязьняў пакінула гета<ref name="vińnica" />.

25 сакавіка 1942 року гета было ачэпленае. Тых, каго немцы залічылі да катэгорыі няпрацаздольных (жанчыны, старыя, хворыя мужчыны і дзеці), загналі ў сынагогу, дазволілі рабіну прачытаць малітву, а пасьля часткамі выводзілі на плошчу і расстрэльвалі з кулямётаў. Месца расстрэлу цяпер займае тэрыторыя мескага рынку. Пасьля акупанты прачасалі гета, вышукваючы тых, хто схаваўся. Целы забітых на санях звозілі ў яму, выкапаную на ўкрайку лесу ля вёскі Каменшчыны. У гэты дзень былі забітыя 2500 капыльскіх жыдоў<ref name="vińnica" /> (паводле іншых зьвестак — 1300<ref name="rujen" />).

Канчаткова гета было зьнішчанае 22 ліпеня 1942 року<ref name="vińnica" /><ref name="słavapracy" /> (паводле іншых зьвестак — 23 ліпеня<ref name="rujen" />). Целы забітых зьвезьлі і закапалі ў яме ля вёскі Каменшчыны. У гэты дзень было забіта каля 1000 жыдоў. Агулам у Капылі загінула 3500 жыдоў<ref name="vińnica" /><ref name="daviednik">{{Кніга|аўтар = Адамушко В. И., Бирюкова О. В., Крюк В. П., Кудрякова Г. А.|імя = |прозьвішча = |частка = |загаловак = Справочник о местах принудительного содержания гражданского населения на оккупированной территории Беларуси 1941—1944|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = {{Мн.}}|выдавецтва = Национальный архив Республики Беларусь, Государственный комитет по архивам и делопроизводству Республики Беларусь|год = 2001|том = |старонкі = 158|старонак = |сэрыя = |isbn = 985-6372-19-4|наклад = 2000}}</ref> (паводле іншых зьвестак 2915<ref name="капыльрэг" />).

Частка вязьняў аказалі збройны супраціў зьнішчальнікам гета<ref name="vińnica" />, забіўшы 3 паліцыянтаў. Яшчэ 200 жыдоў, скарыстаўшыся сытуацыяй, здолелі ўцячы<ref name="rujen" />. Сярод дакладна зьбеглых — Янкель Мышкоўскі з жонкай Дворкай і сынам Барысам; Мэйша Намэрка зь сястрой Хіляй; Лотвін з жонкай; Фрыдман з жонкай і сынам Мішай<ref name="vińnica" />. Шматлікія ўратаваныя з гета здолелі дабрацца да партызанаў: напрыклад, Ядзя Барух. Леў Гільчык стварыў з колішніх вязьняў [[Нясьвіскае гета|Нясьвіскага]] і [[Новы Сьвержань|Новасьвержаньскага гетаў]] партызанскі аддзел<ref name="vińnica" />.

== Памяць ==
Абэліск у памяць загінулым жыдом быў усталяваны ў 1965 року на ўсходнім ускрайку Капылю з пазначэньнем ліку забітых — 2965 чалавек<ref name="słavapracy" /><ref>{{Спасылка|аўтар = Сергей Лазовский.|імя = Сергей|прозьвішча = Лазовский|аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 8 траўня 2015|url = http://www.kopyl.by/?p=40411|загаловак = В память об узниках гетто|фармат = |назва праекту = |выдавец = Слава працы|дата доступу = 16 ліпеня 2017|мова = ru|копія = |дата копіі = |камэнтар = }}</ref><ref>{{Спасылка|аўтар = |імя = |прозьвішча = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://jhrgbelarus.org/Heritage_Holocaust.php?pid=&lang=en&city_id=26&type=3|загаловак = Kopyl|фармат = |назва праекту = Holocaust|выдавец = Jewish Heritage Research Group in Belarus|дата доступу = 16 ліпеня 2017|мова = en|копія = |дата копіі = |камэнтар = }}</ref><ref>{{Артыкул|аўтар = |загаловак = |арыгінал = |спасылка = |адказны = |аўтар выданьня = |выданьне = Слава працы|тып = газэта|месца = |выдавецтва = |год = 8 чэрвеня 2015|выпуск = |том = |нумар = 50 (10338)|старонкі = 8|isbn = |мова = }}</ref>, і памятны знак — ля вёскі Каменшчыны.

== Глядзіце таксама ==
* [[Паўстаньні ў жыдоўскіх гета]]
* [[Жыдоўскі супраціў у Другой сусьветнай вайне]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* ''Ицхак Арад''. Уничтожение евреев СССР в годы немецкой оккупации (1941—1944). Сборник документов и материалов, Иерусалим, издательство Яд ва-Шем, 1991, стр. 16. {{ISBN|9653080105}}
* ''Г. Р. Винница.'' Холокост на оккупированной территории Восточной Беларуси в 1941—1945 годах. — Мн., 2011, {{ISBN|978-985-6950-96-7}}
* ''Л. Смиловицкий''. «Катастрофа евреев в Белоруссии, 1941—1944 гг.», Тель-Авив, 2000
* ''Р. А. Черноглазова, Х. Хеер.'' Трагедия евреев Белоруссии в 1941—1944 гг.: сборник материалов и документов Мн.: издательство Э. С. Гальперин, 1997, {{ISBN|985627902X}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.statearchive.ru/ Государственный архив Российской Федерации] (ГАРФ). — фонд 7021, опись 82, дело 8, листы 87-92;

{{Гета на Беларусі}}

[[Катэгорыя:Габрэйскія гета ў Генэральным Камісарыяце Беларусь]]
[[Катэгорыя:Капыль]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1941 годзе]]
[[Катэгорыя:Зьніклі ў 1942 годзе]]

Шаблён, які ўжываецца на гэтай старонцы:

Вярнуцца да старонкі «Капыльскае гета».

Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Капыльскае_гета»