Прагляд крыніцы для Востраўскае пагадненьне

Вы ня маеце дазволу на рэдагаваньне гэтай старонкі з наступнай прычыны:
Ваш IP-адрас у дыяпазоне, які быў заблакаваны на ўсіх вікі-праектах Фонда Вікімедыя.
Блакіроўка была зроблена ‪EPIC‬. Названая прычына: Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Пачатак блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2024
Канец блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2025
Ваш бягучы IP-адрас - 206.189.44.186, а заблакаваны дыяпазон - 206.189.32.0/20. Калі ласка, уключайце ўсе гэтыя падрабязнасці ў свае звароты.
Калі вы лічыце, што былі заблакаваны па памылцы, вы можаце знайсці дадатковую інфармацыю і інструкцыі на старонцы Недапушчальнасць выкарыстання адкрытых проксі-сервераў глабальных правіл.
У адваротным выпадку, каб абмеркаваць блакіроўку, калі ласка, звярніцеся з запытам пра перагляд на МетаВікі або адпраўце электроннае паведамленне ў чаргу VRT stewards па адрасе stewards@wikimedia.org, уключаючы ўсе вышэйпералічаныя дэталі.
Вы можаце праглядаць і капіяваць крынічны тэкст гэтай старонкі.
{{Дамова
|назва                = Востраўскае пагадненьне
|поўная назва         = 
|выява                = Map of the Grand Duchy of Lithuania (pink) and the Crown of the Kingdom of Poland (red) in 1386 - 1434.png
|шырыня выявы         = 300 пкс
|подпіс выявы         = Каралеўства Польскае і Вялікае Княства Літоўскае ў 1386—1434 гадах
|тып                  = [[мірная дамова]]
|дата падрыхтоўкі     =
|дата падпісаньня     = 4 жніўня 1392
|месца падпісаньня    = Востраў каля [[Ліда|Ліды]], [[Вялікае Княства Літоўскае]]
|замацаваная пячаткай =
|набыла моц           =
|умовы                = Перадача Вітаўту пасады Вялікага князя літоўскага
|тэрмін дзеяньня      = пажыцьцёвы
|страціла моц         = {{Дата пачатку|27|10|1430}}
|падпісаная           = [[Вітаўт]]<br/>[[Ягайла]]
|бакі                 = 
|месца захаваньня     =
|статус               = Нядзейнае
|мова                 =
|мовы                 =
|сайт                 =
|wikisource           =
}}
'''Во́страўскае пагадне́ньне''' ({{мова-pl|Ugoda w Ostrowie}}) — дамова паміж Каралём Польшчы [[Ягайла]]м і князем гарадзенскім і троцкім [[Вітаўт]]ам, падпісаная ў 1392 годзе ў маёнтку Востраў непадалёк ад [[Ліда|Ліды]]. Паводле пагадненьня Вітаўт атрымліваў у карыстаньне землі [[Троцкае княства|Троцкага княства]], а таксама станавіўся вялікім князем літоўскім, рускім і жамойцкім, але прызнаваў сябе [[васал]]ам караля Ягайлы. Пагадненьне адзначыла канчатак [[Грамадзянская вайна ў Вялікім Княстве Літоўскім 1389—1392 гадоў|Грамадзянскай вайны ў Літве]].

== Перадумовы ==
{{Асноўны артыкул|Грамадзянская вайна ў Вялікім Княстве Літоўскім 1389—1392 гадоў}}

У канцы 1380-х гадоў разгарэўся і выліўся ў адкрыты канфлікт паміж [[Горадня|Гарадзенскім]] князем [[Вітаўт]]ам і князем [[Скіргайла Альгердавіч|Скіргайлам]] (братам [[Ягайла|Ягайлы]]) і намесьнікам апошняга. Скіргайла валодаў [[Трокі|Трокамі]], вотчынай [[Кейстут]]а і Вітаўта, якую Ягайла пасьля [[Грамадзянская вайна ў Вялікім Княстве Літоўскім 1381—1384 гадоў|першай вайны]] абяцаў вярнуць уладальніку. Шматлікія літоўскія баяры былі незадаволеныя ростам польскага ўплыву ў іх краіне<ref>Jakštas, Juozas. «Lithuania to World War I». In Albertas Gerutis. Lithuania: 700 Years. translated by Algirdas Budreckis (6th ed.). New York: Manyland Books, 1984. p. 60.</ref>. На ўмовах перадачы [[Тэўтонскі Ордэн|тэўтонцам]] [[Жамойць|Жамойці]] Вітаўт заручыўся падтрымкай Ордэну. Сумесныя атрады правялі шэраг вайскоўцаў кампаній у Літве, самая буйная зь якіх адбылася ў пачатку 1390 году, калі Вітаўт амаль пяць тыдняў абложваў [[Вільня|Вільню]]<ref>Turnbull, Stephen. Crusader Castles of the Teutonic Knights, Vol. 2: The Stone Castles of Latvia and Estonia, 1185—1560. Osprey Publishing. pp. 53-54.</ref>. Тэўтонцы разбурылі Крывы замак, які ўжо ніколі ня быў адбудаваны, а таксама зьнішчылі амаль усе збудаваньні за межамі гарадзкой сьцяны, аднак, горад узяць не атрымалася. Неўзабаве стала ясна, што ніводзін з бакоў ня мае відавочнай перавагі, а пастаянныя вайсковыя паходы толькі руйнуюць літоўскую зямлю. Тым часам, польская шляхта пачала выяўляць незадаволенасьць тым, што Кароль Уладзіслаў Ягайла надае залішне шмат увагі літоўскім справам, а таксама таму, што дагэтуль не была выканана ўмова [[Крэўская унія|Крэўскай уніі]] — поўнае хрышчэньне Літвы ў каталіцкую веру<ref name="Kiaupa135"/>. Паміж Ягайлам і Вітаўтам пачаліся перамовы.

== Перамовы і пагадненьне ==

=== Перамовы ===
Яшчэ ўвесну 1392 году Ягайла паслаў да Вітаўта свайго прадстаўніка [[біскуп]]а [[плоцк]]ага [[Генрых Мазавецкі|Генрыха Мазавецкага]] для абмеркаваньня ўмоў міру. Ягайла прапанаваў саступіць Вітаўту тытул [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|Вялікага князя літоўскага]], калі той прызнае яго вярхоўным кіраўніком Літвы<ref name="ref11">''Koncius J. B''. Vytautas the Great, Grand Duke of Lithuania. — Miami: Franklin Press, 1964. — pp. 21-23.</ref>. Вітаўт прыняў прапанову Ягайлы не адразу, верагодна гэта адбылося з-за таго, што шматлікія яго [[сваякі]] і набліжаныя знаходзіліся ў Ордэне ў якасьці закладнікаў. Пасьля таго, як дамова ўпотай была дасягнута, Вітаўт запрасіў тэўтонскіх рыцараў на сьвята ў сваю рэзыдэнцыю — замак Рыттэрсвэрдер, які знаходзіўся на высьпе на [[Нёман|Нёмне]]<ref name="ref11"/>. Большасьць нічога не падазраваўшых гасьцей Вітаўта былі ўзятыя ў палон, пасьля чаго літоўскі князь спаліў гэты замак, а таксама Мэттэнбург, Нойгартэн (каля [[Горадня|Горадні]]) і іншыя драўляныя замкі, збудаваныя рыцарамі падчас паходу на Вільню<ref name="Ivinskis307">''Ivinskis Z''. Lietuvos istorija iki Vytauto Didžiojo mirties. — Rome: Lietuviu; kataliku; mokslo akademija, 1978. — pp. 307—308.</ref>. Падчас гэтай кампаніі ў палон да Ордэну патрапіў брат Вітаўта [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жыгімонт]], які знаходзіўся пры двары Вялікага магістра аж да падпісаньня [[Салінскі дагавор|Салінскай дамовы]] у 1398 годзе<ref>''Maroszek J''. [https://web.archive.org/web/20080910225908/http://www.informacjaeuropejska.pl/pliki/MLE_IV_EN.pdf Evidence of a stormy history]. ''My Little Europe'' (Cross-border Centre for Civil Education and Information in Bia?ystok). — 4: 32.</ref>.

=== Падпісаньне дамовы ===
4 ліпеня 1392 году адбылася сустрэча Ягайлы і Вітаўта ў маёнтку Востраў каля [[Ліда|Ліды]]. Там і пачаліся афіцыйныя перамовы, вынікам якіх стала пагадненьне, якое фармальна завяршыла вайну. Вітаўт быў прызнаны Вялікім князем літоўскім, яму была вернута ягоная вотчына — [[Троцкае княства]]. Скіргайла атрымаў у валоданьне [[Кіеўскае княства]], дзе і сканаў празь 5 год<ref name="Stone">''Stone D. Z''. [http://books.google.com/books?id=LFgB_l4SdHAC&pg=PA10&as_brr=3&ei=5LRER8btCYGc6wK1zfTxBg&sig=VnMEUSy3UKvY7mW00UBj8kcmJEU The Polish-Lithuanian State, 1386—1795]. — Seattle: University of Washington Press, 2001. — p. 18. — {{ISBN|0-295-98093-1}}.</ref>. Вітаўт, які зараз насіў тытул «''Вярхоўны князь літоўскі''» фармальна прызнаў Ягайлу сваім сюзэрэнам. Таксама Вітаўт паабяцаў, што пасьля ягонай сьмерці зямлі Вялікага Княства стануць уласнасьцю караля Польшчы.

== Наступствы ==
Востраўска пагадненьне было ратыфікавана ў шэрагу дамоў, складзеных паміж Польшчай і Літвой, а таксама шэрагу дакумэнтаў, падпісаных жонкай Вітаўта [[Ганна Сьвятаслаўна|Ганнай]] і жонкай Ягайлы [[Ядвіга Анжуйская|Ядзьвігай]]. Пагадненьне спрыяла ўмацаваньню цэнтралізаванай улады ў літоўскай дзяржаве<ref name="Gudavičius">''Gudavičius E.''. Lietuvos istorija. Nuo seniausiu; laiku; iki 1569 metu;. — Vilnius: Lietuvos ras(ytoju; sa;jungos leidykla, 1999. — pp. 173—174. {{ISBN|9986-39-112-1}}.</ref>.
Вітаўт апынуўся залежным ад Ягайлы толькі фармальна. Больш таго, па запэўненьні некаторых дасьледнікаў, Ягайла сам быў у залежнасьці ад Вітаўта — больш здольнага і папулярнага кіраўніка<ref name="Барбашев">''Барбашев'' А. И. Витовт и его политика до Грюнвальдской битвы (1410 г.). Санкт-Петербург: Типография Н. Н. Скороходова, 1885. С. 10.</ref>. Неўзабаве Вітаўт зрынуў некаторых братоў Ягайлы (сваіх стрыечных братоў) зь іх княжаньняў: [[Скіргайла]] пазбавіўся Трокаў і Вільні (наўзамен пасьля атрымаў [[Кіеўскае княства|княжаньне ў Кіеве]]), [[Сьвідрыгайла Альгердавіч|Сьвідрыгайла]] быў выгнаны зь [[Віцебск]]у, [[Карыбут Альгердавіч|Карыбут]] — з [[Ноўгарад-Северскі|Ноўгарада-Северскага]], [[Уладзімер Альгердавіч|Уладзімер]] — з [[Кіеў|Кіеву]]. Пазбавіліся валадарстваў і іншыя князі-[[Гедзімінавічы]]: [[Падольле|падольскі]] князь [[Фёдар Карыятавіч]] і [[Фёдар Любартавіч]].

Пагадненьне адзначыла канчатак амаль паўвекавой [[Вайна за галіцка-валынскую спадчыну|вайны за галіцка-валынскую спадчыну]], у якой з 1340 па 1392 год [[Польскае каралеўства (1025—1385)|Каралеўства Польскае]] і [[Вялікае Княства Літоўскае]] змагаліся спачатку адзін з адным, даказваючы правамоцнасьць сваіх дамаганьняў на Галіцкі пасад, а затым, пасьля [[Крэўская унія|Крэўскай уніі 1385 году]], сумесна супраць валынскага князя [[Фёдар Любартавіч|Фёдара Любартавіча]]. У 1387 годзе Ягайла адабраў у Фёдара [[Луцк]], а ў 1390 годзе — [[Уладзімер (Украіна)|Уладзімер]]. Па ўмовах дамовы ў Востраве [[Галічына]], [[Груд]] і [[Белз]] адыходзілі да Польшчы, а [[Валынь]], [[Луцак]] і [[Уладзімер (Украіна)|Уладзімер]] — да Літвы. [[Галіцка-Валынскае княства]] перастала існаваць.

У 1398 годзе на зборы шляхты літоўскай і рускай князі і [[баяры]] абвясьцілі Вітаўта самастойным кіраўніком дзяржавы. Аднак параза ў [[Бітва на Ворскле|бітве на Ворскле]] ад татараў хана Тымура Кутлуга ў 1399 годзе, дзе Вітаўт ледзь не патануў і страціў амаль усё войска, паслабіла ягоныя пазыцыі<ref name="Stone"/>. Акрамя таго, пачаліся паўстаньні ў [[Смаленскае княства|Смаленскам княстве]], а таксама ў [[Наўгародзкая рэспубліка|Наўгародзкай]] і [[Пскоўская рэспубліка|Пскоўскай]] рэспубліках<ref name="Ivinskis319">''Ivinskis Z''. Lietuvos istorija iki Vytauto Didžiojo mirties. — Rome: Lietuviu; kataliku; mokslo akademija, 1978. — pp. 319.</ref>. У гэтых умовах Вітаўт быў змушаны пацьвердзіць вярхоўную ўладу Ягайлы, пайдучы на складзеньне [[Віленска-Радамская унія|Віленска-Радамскай уніі]]<ref name="Kiaupa135">''Kiaupa Z., Kiaupiene. J., Kunevičius A''. The History of Lithuania Before 1795 (English ed.). — Vilnius: Lithuanian Institute of History, 2000. — pp. 135—137. — {{ISBN|9986-810-13-2}}.</ref>.

Тым ня менш, Вітаўт працягваў палітыку па ўзмацненьню дзяржавы. Ён замяняў князёў на месцах сваімі намесьнікамі, дамогся посьпехаў на ўсходзе: межы Вялікага Княства Літоўскага дайшлі да вярхоўяў [[Ака|Акі]] і да [[Мажайск]]у, ён адабраў у татараў Паўднёвую [[Падолія|Падолію]], склаў саюзы з [[Вялікае Княства Цьвярское|цьвярскім]], [[Вялікае Княства Разанскае|разанскім]] і [[пронск]]ім князямі. Зяць Вітаўта [[Васіль I Дзьмітрыевіч]] па завяшчаньні, складзенаму ў 1423 годзе, пакінуў яго рэгентам{{Заўвага|'''Рэ́генцтва''' ({{мова-la|regens}}, «той, хто кіруе») — часовае ажыцьцяўленьне паўнамоцтваў кіраўніка дзяржавы калегіяльна (рада рэгентаў) ці аднаасобна (рэгент) пры малых гадах, хваробе, адсутнасьці манарха.}} пры малалетнім Вялікім Князю Маскоўскім [[Васіль II Цёмны|Васілю II]]<ref>Зимин А. А. [https://web.archive.org/web/20080213125357/http://annals.xlegio.ru/rus/zimin/zim1_01.htm ВіцязьВитязь на распутье: феодальная война в России XV в.] — Москва: Мысль, 1991. — С. 30. — 286 с — {{ISBN|5-244-00518-9}}.</ref>.

Умацаваньню аўтарытэту Вітаўта спрыяла перамога ў [[Грунвальдзкая бітва|Грунвальдзкай бітве]] і вяртаньне Жамойці па ўмовах [[Торунскі мір 1411 году|Торуньскага міру]] 1411 году. Палітыка Вітаўта была ацэненая па заслугах эўрапейскімі кіраўнікамі на зьезьдзе ў [[Луцк]]у ў студзені 1429 году<ref name="Барбашев2">''Барбашев А. И''. Очерки литовско-русской истории XV века. Витовт. Последние двадцать лет княжения (1410—1430). — Санкт-Петербург: Типография Н. Н. Скороходова, 1891. — С. 239—261. — 341 с.</ref>. Імпэратар [[Жыгімонт Люксембурскі]] прапанаваў Вітаўту прыняць каралеўскую карону, на што ён адказаў згодай. Перамовы ішлі таемна, бо палякі былі катэгарычна супраць узмацненьня Вітаўта. Нават Ягайла быў згодзен на каранаваньне, заявіўшы, што пасьля сьмерці Вітаўта карона пяройдзе да аднаго зь ягоных сыноў, бо ў Вітаўта не было спадчыньнікаў мужчынскай стаці<ref name="Барбашев2"/>. Незадоўга да каранаваньня, 27 кастрычніка 1430 году Вітаўт нечакана сканаў у Троках<ref name="Барбашев2"/>.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* ''Барбашев А. И.'' [http://www.archive.org/download/Barbashev_A_I/Barbashev_A_I_Vitovt_i_ego_politika_do_Grunvaljdenskoj_bitvy_1885.pdf Витовт и его политика до Грюнвальденской битвы (1410 г.)] — СПб.: Типография Н. Н. Скороходова, 1885.
* ''Koncius J. B.'' Vytautas the Great: Grand Duke of Lithuania. — Vol. 1. — Maiami: Franklin Press, 1964. — 211 p.

[[Катэгорыя:Галіцка-Валынскае княства]]
[[Катэгорыя:Падзеі 1392 году]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Вялікага Княства Літоўскага]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Польшчы]]
[[Катэгорыя:Міжнародныя пагадненьні XIV стагодзьдзя]]
[[Катэгорыя:Міжнародныя пагадненьні Вялікага Княства Літоўскага]]
[[Катэгорыя:Міжнародныя пагадненьні Польшчы]]
Шаблён, які ўжываецца на гэтай старонцы:
Вярнуцца да старонкі «Востраўскае пагадненьне».
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Востраўскае_пагадненьне»