Прагляд крыніцы для Сімяон Полацкі

Вы ня маеце дазволу на рэдагаваньне гэтай старонкі з наступнай прычыны:
Ваш IP-адрас у дыяпазоне, які быў заблакаваны на ўсіх вікі-праектах Фонда Вікімедыя.
Блакіроўка была зроблена ‪EPIC‬. Названая прычына: Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Пачатак блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2024
Канец блакіроўкі: 11:48, 2 ліпеня 2025
Ваш бягучы IP-адрас - 206.189.44.186, а заблакаваны дыяпазон - 206.189.32.0/20. Калі ласка, уключайце ўсе гэтыя падрабязнасці ў свае звароты.
Калі вы лічыце, што былі заблакаваны па памылцы, вы можаце знайсці дадатковую інфармацыю і інструкцыі на старонцы Недапушчальнасць выкарыстання адкрытых проксі-сервераў глабальных правіл.
У адваротным выпадку, каб абмеркаваць блакіроўку, калі ласка, звярніцеся з запытам пра перагляд на МетаВікі або адпраўце электроннае паведамленне ў чаргу VRT stewards па адрасе stewards@wikimedia.org, уключаючы ўсе вышэйпералічаныя дэталі.
Вы можаце праглядаць і капіяваць крынічны тэкст гэтай старонкі.
{{Пісьменьнік
|Імя                 = Сімяон Полацкі
|Лацінка             = Simiaon Połacki
|Партрэт             = Samuił Piatroŭski-Sitnianovič (Simiaon Połacki). Самуіл Пятроўскі-Сітняновіч (Сімяон Полацкі) (XIX).jpg
|Памер               = 
|Апісаньне           = Сімяон Полацкі
|Месца нараджэньня   = [[Полацак]]
|Месца сьмерці       = [[Масква]]
|Грамадзянства       = 
|Род дзейнасьці      = паэт, драматург, перакладнік
|Гады актыўнасьці    = 
|Напрамак            = 
|Жанр                = 
|Мова                = 
|Мова2               = 
|Дэбют               = 
|Значныя творы       = 
|Прэміі              = 
|Узнагароды          = 
|Подпіс              = 
|Апісаньне подпісу   = 
|ВікіКрыніца         = 
|ВікіКрыніца пераклады на беларускую = 
|commons             = 
|Палічка             = 
|Камунікат           = 
|Сайт                = 
}}
'''Сімяо́н По́лацкі''' (у сьвеце '''Самуіл Пятроўскі-Сітняновіч'''; 1629, [[Полацак]] — {{Памёр|25|8|1680}}, [[Масква]]) — [[беларус]]кі<ref name="evkl">[[Уладзімер Кароткі|Кароткі Ў.]] Сімяон Полацкі // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 567.</ref><ref>[[Уладзімер Кароткі|Кароткі Ў.]] Сімяон Полацкі // {{Літаратура/ЭГБ|6-1к}} С. 300.</ref> і [[Расейская мова|расейскі]] [[паэт]], [[драматург]], перакладнік, пэдагог, [[філёзаф]]-[[асьветніцтва|асьветнік]], царкоўны і грамадзкі дзяяч. Адзін з пачынальнікаў сылябічнай паэзіі і драматургіі ў [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржаве]] ([[Расея|Расеі]]).

== Біяграфія ==
Паходзіў, як мяркуюць дасьледнікі, з купецкага стану. Сын Гаўрылы, паводле іншых зьвестак — Емяльяна Сітняновіча. Другое прозьвішча — Пятроўскі — атрымаў ад айчыма, заможнага полацкага купца<ref name="dvbh1839">{{Літаратура/Дзесяць вякоў беларускай гісторыі (1997)}}</ref>. У архіўных «росьпісах двароў палачанаў» род Пятроўскіх значыцца побач з Скарынамі і Цяпінскімі.

Пачатковую адукацыю атрымаў у Полацку. Першым ягоным настаўнікам, імаверна, быў вядомы беларускі пэдагог і пісьменьнік Ігнат Іяўлевіч. Навучаўся ў [[Кіева-Магілянскі калегіюм|Кіева-Магілянскім калегіюме]], дзе каля 1650 атрымаў званьне «дыдаскала» (настаўніка). Працягваў адукацыю ў [[Віленская акадэмія|Віленскай акадэміі]] (да 1653). 3ь сярэдзіны 1650-х да 1664 году настаўнічаў у брацкай школе [[Полацкі Богаяўленскі манастыр|Полацкага Богаяўленскага манастыра]]. У той час захоўваў вернасьць Рэчы Паспалітай. Напрыклад, дасьледнікі адшукалі верш-эпітафію Сімяона Полацкага, у якім ён нэгатыўна выказваецца пра маскоўскія войскі<ref>[[Ігар Марзалюк|Марзалюк І.]] Невядомая спадчына Сімяона Полацкага. — Магілёў: Край, 2001. С. 65—71.</ref>.

У [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] (1654—1667) вярнуўся ў Полацак, дзе ў 1656 годзе прыняў манаства пад імём Сімяон. Будучы манахам [[Ордэн базылянаў|ордэна базылянаў]] (нават у маскоўскі пэрыяд жыцьця падпісваў кнігі як «''Сімяон Пятроўскі Сітняновіч гераманах полацкі ордэна Сьвятога Васіля Вялікага''», {{мова-la|Simeonis Piotrowskj Sitnianowicz hieromonachi Polocensis Ordinis Sancti Basilii Magni}}), прапагандаваў ідэю ўзьяднаньня хрысьціянаў пад духоўнай эгідай Папы Рымскага і пад дзяржаўным патранатам маскоўскага гаспадара<ref name="evkl"/>.

Зладзіў у 1656 і 1660 гадох сустрэчы маскоўскага гаспадара [[Аляксей Міхайлавіч|Аляксея Міхайлавіча]], дзе прадэманстраваў свае паэтычныя здольнасьці. У гэты час адбыўся канфлікт з пастаўленым з Масквы ў абыход царкоўных законаў япіскапам Калістам, які загадаў кінуць Сімяона ў астрог і закаваць у кайданы. Імаверна, з гэтай прычыны ў 1664 годзе выехаў у [[Масква|Маскву]]<ref name="dvbh1839"/>. Неўзабаве атрымаў адказнае даручэньне: стварыць «лацінскую» школу для «царскіх людзей» з Прыказа таемных справаў. У 1667 годзе яго прызначылі выхавальнікам і настаўнікам дзяцей Аляксея Міхайлавіча. Найбольшай падтрымкай карыстаўся ў гаспадара [[Фёдар Аляксеевіч|Фёдара Аляксеевіча]] (1676—1682). У 1678 годзе заснаваў незалежную ад патрыяршай цэнзуры Верхнюю друкарню, першай кнігай якой быў «Букварь языка славенска». З ініцыятывы Сімяона Полацкага ў Маскве адкрылася вышэйшая агульнаадукацыйная навучальная ўстанова — Славяна-грэка-лацінская акадэмія. Стаяў ля вытокаў першага ў Расеі тэатра, створанага ў 1672 годзе пры двары Аляксея Міхайлавіча.

Прыхільнік асьветнага абсалютызму, Сімяон Полацкі быў у цэнтры дзяржаўных і рэлігійных праблемаў [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]]. Крытыкаваў старавераў, падтрымліваў рэформы патрыярха [[Нікан]]а. Пазьней выступаў з асуджэньнем Нікана на [[Вялікі сабор|Вялікім саборы]] (1666—1667), дзе быў сакратаром-перакладнікам александрыйскага і антыяхійскага патрыярхаў, а таксама мітрапаліта гаскага Паісія Лігарыда.

Выступаў за пашырэньне асьветніцтва сярод шырокіх пластоў насельніцтва, за адкрыцьцё новых школаў, бібліятэк, за далучэньне «цёмных людзей» да сьвецкай і рэлігійнай літаратуры, музыкі, тэатральнага мастацтва. Выказваў думкі пра тое, што чалавека можа выратаваць «прыгажосьць духоўная (душэўная), а не цялесная»<ref>[http://slounik.org/154536.html Сімяон Полацкі] // {{Літаратура/Культуралёгія: Энцыклапедычны даведнік. Менск: Беларуская Энцыкляпэдыя, 2003|к}}</ref>.

Сваю прыватную бібліятэку завяшчаў Полацкаму Богаяўленскаму, Маскоўскаму Заіконаспаскаму, Кіеўскім Пячэрскаму і Брацкаму манастырам. У Маскве да грамадзянскай і рэлігійнай дзейнасьці Сімяона Полацкага і ягонай творчай спадчыны ставіліся неадназначна. 3 асуджэньнем асобных твораў выступілі вядомыя «грэкафілы» Эпіфані Славінецкі і Яўфімі Чудаўскі. У 1690 годзе [[Расейская праваслаўная царква|Маскоўская царква]] абвясьціла творам Сімяона Полацкага анафэму і забараніла згадваць іх як ерэтычныя<ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 261.</ref>.

== Творчая спадчына ==
[[Файл:Стихотворение в форме звезды.jpg|thumb|right|Сімяон Полацкі. Верш у форме зоркі «Віншаваньне цару [[Аляксей Міхайлавіч|Аляксею Міхайлавічу]] з нагоды нараджэньня царэвіча Сімяона».]]
Апроч роднай [[беларуская мова|беларускай мовы]], добра ведаў [[Лацінская мова|лацінскую]], [[Польская мова|польскую]], [[царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянскую]]. Пісаў на гэтых мовах вершы, прамовы, навуковыя трактаты. У сваёй творчасьці прытрымліваўся пазыцыі талерантнасьці, ухіляўся ад крытыкі каталіцтва і вуніяцтва, імкнуўся да ўзгадненьня іхных дагматычных разыходжаньняў з праваслаўем<ref>[http://slounik.org/120811.html Сімяон Полацкі] // {{Літаратура/Чалавек і грамадзтва: Энцыкляпэдычны даведнік. Менск: Беларуская Энцыкляпэдыя, 1998|к}}</ref>.

Большасьць твораў Сімяона Полацкага не перавыдавалася, творы на польскай і лацінскай мовах дагэтуль ня маюць перакладаў на беларускую<ref>[[Уладзімер Кароткі|Кароткі Ў.]] Сімяон Полацкі // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 567—568.</ref>.

=== Полацкі пэрыяд ===
У полацкі пэрыяд творчасьці пісаў на беларускай, польскай і лацінскай мовах, раньнія вершы («Акафіст», «Канон», 1648) маюць рэлігійна-сакральнае прызначэньне<ref name="evkl"/>. Большасьць польскіх і лацінскіх вершаў Сімяона Полацкага належаць да г. зв. школьнай паэзіі: гэта «перакладыроўка» тагачаснай унівэрсытэцкай навукі і маральнай філязофіі ў сыстэму сылябічнай паэтыкі барокавага кірунку.

У [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] прывітаў маскоўскага гаспадара пры ўзяцьці [[Полацак|Полацку]] дэклямацыяй «Мэтры» (пераніцоўкаю выдадзенага раней твора, адрасавага кіеўскаму мітрапаліту<ref name="dvbh1839"/>), прысьвяціў шэраг віншаваньняў з выпадку ўзяцьця пэўных местаў: «Вершы на шчасьлівы зварот літасьцівага цара з-пад Рыгі», «Віншаваньне з выпадку ўзяцьця Дорпата», «Віншаваньне з выпадку абраньня на польскае каралеўства» і іншыя. Тады ж напісаў шэраг палітычна-сатырычных твораў, у якіх выкрываў захопніцкія войны швэдзкага караля [[Карл X Густаў|Карла X Густава]]: «Кароль швэдзкі шукае сваіх афіцэраў…», «Адчай швэдзкага караля…», а таксама іранічнае «Віншаваньне. .. Амфінагену Крыжаноўскаму, вандруючаму псэўдаяпіскапу».

=== Маскоўскі пэрыяд ===
Аснову літаратурнай спадчыны Сімяона Полацкага складаюць 2 вялікія зборнікі, падрыхтаваныя ў канцы 1670-х гадоў, аднак выдадзеныя пасьмяротна: «Вертаград мнагацьветны» і «Рыфмалягіён, ці Вершаслоў» (1678, выйшаў у 1681). Яшчэ пры жыцьці манаха сучасьнікі ацанілі ягоны першы зборнік як энцыкляпэдыю з хрысьціянскай сымболікі, гісторыі, антычнай міталёгіі, тэалёгіі. У другім зборніку панэгірычнай скіраванасьці зьмяшчаюцца драматычныя творы «Камэдыя прытчы пра блуднага сына…» і «Пра Навухаданосара цара…», якія ставіліся ў прыдворных тэатрах [[Крэмль|Крамля]] і сяла [[Праабражэнскае]].

Паводле тэоляга-арганізацыйных спрэчак [[Вялікі сабор|Вялікага сабору]] напісаў трактат «Жазло праўленьня» (1667). Прапаведніцкую дзейнасьць адлюстраваў у зборніках «Абед душэўны» (1675, выйшаў у 1681) і «Вячэра душэўная» (1676, выйшаў у 1683).

Як перакладнік знаёміў чытача зь вядомымі творамі свайго часу: «Казаньне пра Магамэта», «Тэстамэнт, або Запавет Васіля, цара грэцкага», «Гісторыя пра Варлаама і Ясафа» і іншымі.

== Галерэя ==
<gallery widths="150" heights="150" caption="Іканаграфія Сімяона Полацкага" class="center">
Samuił Piatroŭski-Sitnianovič (Simiaon Połacki). Самуіл Пятроўскі-Сітняновіч (Сімяон Полацкі) (XIX).jpg|Невядомы мастак, XIX ст. паводле даўняга партрэта
Samuił Piatroŭski-Sitnianovič (Simiaon Połacki). Самуіл Пятроўскі-Сітняновіч (Сімяон Полацкі) (1801).jpg|Невядомы мастак, 1801 г.
Samuił Piatroŭski-Sitnianovič (Simiaon Połacki). Самуіл Пятроўскі-Сітняновіч (Сімяон Полацкі) (L. Loire, 1866-1874).jpg|L. Loire, 1866—1874 гг.
Samuił Piatroŭski-Sitnianovič (Simiaon Połacki). Самуіл Пятроўскі-Сітняновіч (Сімяон Полацкі) (1890).jpg|Невядомы мастак, 1890 г.
</gallery>

== Памяць ==
[[Файл:Simiaon Połacki stamp.jpg|міні|Сімяон Полацкі. Марка [[Белпошта|Беларускай пошты]], 1995 г.]]

У 1995 годзе Белпошта выдала марку, прысьвечаную Сімяону Полацкаму. У 2004 годзе ў [[Полацак|Полацку]] паставілі помнік вядомаму манаху (скульптар А. Фінскі).

У 1915 годзе ў [[Санкт-Пецярбург|Петраградзе]] выйшла факсымільнае ўзнаўленьне рукапіснай кнігі Сімяона «Орел российский» (апрацоўка Мікалая Сьмірнова). У 1996-2000 гадох у [[Кёльн]]е апублікавалі 3 тамы тэкстаў рукапісу кнігі «Ветроград многоцветный» (апрацоўка Энтані Хіпсьлі і Лідзеі Сазонавай). У 2013 годзе ў Менску выйшла факсымільнае перавыданьне першай кнігі Сімяона Полацкага — «Посах кіраваньня» (вядома таксама як «Жазло праўленьня») (у суправаджэньні навуковага дасьледаваньня [[Алесь Суша|Алеся Сушы]] і перакладу арыгіналу Алеся Бразгунова).

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|2}}
* {{Літаратура/ЭГБ|6-1}}

{{Пісьменьнікі й паэты Беларусі}}
{{Бібліяінфармацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Полацкі, Сімяон}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1629 годзе]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Полацку]]
[[Катэгорыя:Беларускія літаратары]]
[[Катэгорыя:Расейскія літаратары]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Маскве]]
[[Катэгорыя:Асобы на марках]]
Шаблёны, якія ўжываюцца на гэтай старонцы:
Вярнуцца да старонкі «Сімяон Полацкі».
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Сімяон_Полацкі»