Болан-ҡуңыҙ

Болан-ҡуңыҙ
Ата һәм инә ҡуңыҙ
Фәнни классификация
арауыҡтағы ранг Домен:  Эукариоттар Батшалыҡ:  Хайуандар Суб-батшалыҡ:  Эуметазойҙар Тип/Бүлек:  Ике яҡлы - симметриялы Ярым бүлек:  Беренсел ауыҙлылар Рангаһыҙ:  Ҡау һалыусылар Тип:  Быуынтыҡ аяҡлылар Ярым тип:  Трахеялылар Юғары класс:  Алты аяҡлылар Класс:  Бөжәктәр Подкласс:  Асыҡ яңаҡ һөйәклеләр Инфракласс:  Ҡанатлы бөжәктәр Инфракласс:  [[Neoptera|Яңы ҡанатлы бөжәктәр ru:Новокрылые насекомые]] Отряд:  Ҡаты ҡанатлылар Ярым отряд:  Ҡуңыҙҙар Инфраотряд:  Scarabaeiformia Юғары ғаилә:  Scarabaeoidea Ғаилә:  Болан-ҡуңыҙҙар Ярым ғаилә:  Lucaninae Ырыу:  Жуки-олени Вид:  Болан-ҡуңыҙ
Халыҡ-ара фәнни исеме
Lucanus cervus (Linnaeus, 1758)
Синонимдар
Scarabaeus cervus Linnaeus, 1758 Lucanus capreolus Füessly, 1775 ucanus dorcas Müller, 1776 Lucanus capra Olivier, 1789 Lucanus hircus Herbst, 1790 Lucanus inermis Marsham, 1802 Lucanus grandis Haworth, 1807 Lucanus microcephalus Mulsant, 1842 Lucanus lusitanicus Hope et Westwood, 1845 Lucanus maxillaris Motschulsky, 1845 Lucanus vicinus Hope et Westwood, 1845 Lucanus cornutus Dale, 1893 Lucanus judaicus Planet, 1902 Lucanus validus Möllenk, 1912
Ареал
Европала йәшәү ареалы: хәҙерге ҡыҙыл төҫ менән күрһетелгән, юҡҡа сыҡҡан урыны штрихланған
Викитөркөмдә Систематика Викиһаҡлағыста рәсемдәр NCBI   41109 EOL   2866038

Болан-ҡуңыҙ (лат. Lucanus cervus, рус. Жук-олень) — Lucanus ырыуы тараҡ мыйыҡлылар ғаиләһендәге ҡаты ҡанатлы эре ҡуңыҙ. Европала тереклек итеүсе иң эре ҡуңыҙ булып иҫәпләнә; ата ҡуңыҙҙың уртаса ҙурлығы 70—74 мм, шулай уҡ 86—91 мм ҙурлыҡтағылары ла осорай.

Ата ҡуңыҙҙың өҫкө ҡаҙналары һәм ҡанаттары аҡһыл-ҡоңғорт, инә ҡуңыҙҙыҡы ҡара төҫтә. Инә ҡуңыҙ ағас ҡыуышына, серек ағас төптәренә йәки ағас төбө янындагы тупраҡка эре (2,2 мм-ға ҡәҙәр), оҙонса йомортҡа һала, личинкалары серек үҙагас менән туйына. Личинкалары С һамаҡ, ҡоңғорт башлы, аяҡтары яҡшы үҫкән, кәүҙәһенең арҡа яғы шыма һәм уның осонда характерлы ике һөйәле бар. Личинкалар 5 йыл самаһы үҫә, ҙур личинканың оҙонлоғо 13,5 см-ға етә. Болан ҡуңыҙ урман зонаһының көньяғында һәм урманлы далада, нигеҙҙә имән урманднарында осорай. Июль һәм август айларында ҡуңыҙҙар ҡаты безелдәп имән ағасы баштары тирәһендә осалар, йыш ҡына ағас һуты ағып торған урын өсөн, шулай уҡ инә ҡуңыҙҙар өсөн үҙара һуғышалар.

Башҡортостанда Архангел, Ғафури, Өфө райондарында имән һәм ҡатнаш урмандарҙа йәшәй.

• Татар энциклопедияһы. Ҡазан, 2008 2013 йыл 7 декабрь архивланған.  (тат.)
• Башҡорт энциклопедияһы(недоступная ссылка)

Был энтомология буйынса тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып проектҡа ярҙам итә алаһығыҙ.