Тәҡдир битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

Битте мөхәррирләү ғәмәлен башҡара алмайһығыҙ. Сәбәбе:

IP-адресығыҙ бөтә Викимедиа Фонды викиларында блокланған.

Блок ҡуйыусы: ‪EPIC‬. Сәбәбе: Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Блоктың башланғыс датаһы: 08:48, 2 июль 2024
Блоктың тамамланыу датаһы: 08:48, 2 июль 2025

Ағымдағы IP-адресығыҙ: 206.189.44.186. Блокланған арауыҡ: 206.189.32.0/20

Был мәғлүмәттәрҙе барлыҡ мөрәжәғәттәрегеҙҙә лә күрһәтегеҙ. Әгәр блоклауға яңылыш эләктем тип уйлаһағыҙ, өҫтәмә мәғлүмәтте һәм инструкцияларҙы глобаль асыҡ прокси ҡағиҙәләрендә таба алаһығыҙ.

Юғиһә, блок тураһында фекер алышыу өсөн Мета-викила тикшереү һорауы яҙығыҙ. Һеҙ шулай уҡ стюардтарҙың stewards@wikimedia.org адресындағы VRT сиратына бөтә юғарыла күрһәтелгән мәғлүмәттәр ҡушып электрон хат ебәрә алаһығыҙ.

Һеҙ был биттең сығанаҡ тексын ҡарай һәм күсермәһен ала алаһығыҙ:

{{Ук}}'''Тәҡдир''' йәки '''яҙмыш''' ({{Lang-la|praedestinatio}} йәки {{Lang-la2|praedeterminatio}}; {{lang-ru|Предопределение}}) — [[Аллаһ|Аллаһы Тәғәлә]] булған һәм буласаҡ нәмәләрҙең ваҡытын, урынын билдәләгән; донъяла бөтә нәмә лә Аллаһтың теләге, тәҡдире буйынса булған һәм буласаҡ тигән [[дин]]и инаныс.

== Монотеизмда ==
Диндә — кешенең ғүмерен, уның ҡотҡарылыуы йәки Аллаһ ихтыяры менән мәңгелектә хөкөм итеүҙе алдан билдәләү. Алдан билдәләү идеяһы [[Монотеизм|монотеистик диндәрҙә айырым әһәмиәткә эйә]], сөнки күпселек монотеистар күҙлегенән ҡарағанда, бар булғандың барыһы ла Аллаһтың ихтыяры менән билдәләнә (шул иҫәптән яуызлыҡ та).

Әммә бөтә монотеистар ҙа бындай позицияны уртаҡлашмай. Ошоға оҡшаш төшөнсәләр: алдан күреү, яҙмыш, Аллаһ яҙғаны — бер яҡтан; үҙбилдәләнеш, ихтыяр, кеше азатлығы — икенсе яҡтан. Тәҡдир йәки яҙмыш — Аллаһтың абсолют ихтыярын кеше азатлығы менән ҡапма-ҡаршы ҡуйыуҙы үҙ эсенә алған төп дини төшөнсәләрҙең береһе.

Кеше үҙенә яҙылған яҙмышты Аллаһы Тәғәлә тарафынан бирелгән ихтыяры буйынса һайлай. Ни генә ҡылһаҡ та, ул Аллаһ ризалығы менән, уның ҡеүәтләүе буйынса тормошҡа аша. Тыумыш, енес, ғүмер оҙонлоғо, ата-әсәй һайланыла алмай. Шуға былар өсөн яуап бирелмәй, ә был тормошта кешенең үҙ ихтыяры, теләге менән эшләгән яҡшы һәм насар ғәмәлдәр өсөн яуап тотола.

== Христианлыҡта тәҡдир ==

=== [[Библия]]ла тәҡдир ===

=== Протестантизмда, католиклыҡта һәм православиела тәҡдир ===

== [[Ислам]]да тәҡдир ==
Исламда яҙмыш мәсьәләһенә ҡағылышлы бер нисә ҡараш бар.

1) Тулы тәҡдир. Мәҫәлән, [[жәбәриҙәр]] бөтә ғәмәлдәребеҙ, шул иҫәптән гонаһтарыбыҙ ҙа Аллаһ тарафынан алдан билдәләнгән, тип раҫлай.

{{Коран/Цитата
|  Аллаһ менән Пәйғәмбәр бер эшкә хөкөм сығарғандан һуң, мөьмин ир менән мөьминә ҡатын-ҡыҙ үҙ ихтыярҙары менән ул хөкөмдө боҙоп, үҙҙәре ғәмәл ҡылырға тейеш түгел. Аллаһҡа һәм Пәйғәмбәргә ҡаршы ғәмәл ҡылғандар, мотлаҡ, аҙашҡан булыр. |33|36
|тәржемә=башҡортса}}

{{Коран/Цитата
|  Уларҙы тура юлдан алып барыу һиңә йөкмәтелмәгән, әммә Алла теләгәнен тура юлдан алып бара. Һеҙ малығыҙҙан нимә генә сарыф итһәгеҙ ҙә, ул — үҙегеҙ өсөн, һеҙ уны фәҡәт Алла йөҙөнә йүнәлеүҙән генә сарыф ҡылаһығыҙ. Үҙ изгелегегеҙ менән нимә генә сарыф итһәгеҙ ҙә, ул һеҙгә теүәл ҡайтарылыр һәм һеҙ ҡыйырһытылмаҫһығыҙ |2|272
|тәржемә=башҡортса}}

2) Ихтыяр ирке. Мәҫәлән, [[мөғтәзилиҙәр]]ҙә кеше бөтә нәмәне һайларға ирекле һәм Аллаһтан бойондороҡһоҙ тип һанала.

3) Үрҙә һанап үтелгәндәр араһында урталыҡ. Мәҫәлән, [[шиғый-ун икеселәр]] был йәһәттән кешегә алтын урталыҡ хас тип ышаналар, һәм улар быға түбәндәге дәлилдәрҙе килтерә:

{{Коран/Цитата
| Әгәр Раббың теләһә, Ер йөҙөндәге кешеләрҙең барыһы ла бөтөнләйе менән иман килтерер ине. Әллә һин кешеләрҙе көсләп иман килтертмәксе булаһыңмы?|10|99
|тәржемә=башҡортса}}

Кешегә һайлау бирелә: иманлы булырғамы, юҡмы, үлтерергәме, хәйер бирергәме, юҡмы, әммә был Аллаһтан тулыһынса бойондороҡһоҙ булыуҙы аңлатмай. Әгәр барыһы ла алдан билдәләнгән икән, [[пәйғәмбәрҙәр]]ҙе кешеләргә ебәреү бөтөнләй маҡсатҡа ярашлы булмаҫ ине.

Гонаһтарҙың Аллаһ тарафынан билдәләнгәнлегенә килгәндә, бындай инаныуҙар [[ислам]]дан сығара, был хаҡта [[Ҡөрьән]]дә аят бар:

{{Коран/Цитата
|- Уға тиңдәш тотҡан кешеләр: «Әгәр ҙә Аллаһ теләһә, беҙ ҙә, һәм беҙҙең аталарыбыҙ ҙа, Уға тиңдәш тотмаҫ инек, һәм һис бер нәмәне тыймаған булыр инек»,— тип әйтерҙәр. Беҙҙең ғәйрәтебеҙҙе татып ҡарағанға саҡлы уларға тиклем булғандар ҙа шулай алданы. Әйт: «Һеҙҙең ниндәй ҙә булһа белемегеҙ бармы? Күрһәтегеҙ уны беҙгә. Һеҙ бит фараздарға ғына эйәрәһегеҙ, һәм һеҙ тик ялғанды ғына уйлайһығыҙ!»|6|148
|тәржемә=башҡортса}}

== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
{{Колонки}}
* [[Ҡадәр һәм ҡаза]]
* [[Жәбәриҙәр]]
* [[Ҡадәриҙәр]]
* [[Жәғәфәри мәҙһәб|Жәғәфәриҙәр]]
* [[Фатализм]]
* [[Зәйдиҙәр]]
{{Колонки|конец}}

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Әҙәбиәт ==
; урыҫ телендә

* Божественного [[Аврелий Августин|Аврелия Августина]], епископа Гиппонского, О предопределении святых первая книга к Просперу и Иларию. М.: Путь, 2000.
* [[Кальвин, Жан|Кальвин Ж.]] «Наставления в христианской вере», СПб, 1997.
* Мананников И. «Предопределение», Католическая энциклопедия. Том 3, Издательство Францисканцев 2007 г.
* [[Макграт, Алистер|Макграт А.]] Богословская мысль Реформации, Одесса, 1994.

; башҡа телдәрҙә

* {{нп3|Джордж, Тимоти|George T.||Timothy George}} The Theology of the Reformers, Nashville, Tenn., 1988.
* Farrelly J. Predestination, Grace, and Free Will, Westminster, 1964.
* Friehoff C. Die Pradestintionslehre bei Thomas von Aquino und Calvin. Freiburg, 1926,

== Һылтанмалар ==
* [http://azbyka.ru/dictionary/15/predvidenie_i_predopredelenie-all.shtml Предвидение и предопределение]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110506054314/http://azbyka.ru/dictionary/15/predvidenie_i_predopredelenie-all.shtml |date=2011-05-06 }} Православная энциклопедия «Азбука веры»
* [https://web.archive.org/web/20081216013533/http://www.al-iman.ru/Blog/?p=63 Что такое предопределение с точки зрения Ислама]
* [https://web.archive.org/web/20120208193941/http://nsu.ru/classics/bibliotheca/wolfson_8.pdf Предопределение и свобода воли в Исламе (калам)] русский перевод Главы VIII из книги ''Wolfson H. A.'' [http://nsu.ru/classics/bibliotheca/wolfson_content.pdf The Philosophy of the Kalam]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120208204550/http://nsu.ru/classics/bibliotheca/wolfson_content.pdf |date=2012-02-08 }}. [[Harvard University Press]], 1976. 810 p.
* [http://gottschalk.inrebus.com/ The Gottschalk Homepage]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070928125634/http://gottschalk.inrebus.com/ |date=2007-09-28 }} — Англоязычный сайт, посвященный учению о предопределении [[Готшальк из Орбе|Готшалька из Орбэ]]. На сайте доступны латинские труды Готшалька, а также подробная библиография
* [http://reformed.org.ua/2/72/Augustine Августин, О предопределении святых — на русском и английском]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110827022029/http://reformed.org.ua/2/72/Augustine |date=2011-08-27 }}

{{Дин}}
{{әҙерләмә}}
{{Тышҡы һытанмалар}}
[[Категория:Дини тәғлимәт]]
[[Категория:Дини терминдар]]

Был биттә ҡулланылған ҡалыптар:

Тәҡдир битенә ҡайтыу.

«https://ba.wikipedia.org/wiki/Тәҡдир» битенән алынған