Глазго битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

Битте мөхәррирләү ғәмәлен башҡара алмайһығыҙ. Сәбәбе:
IP-адресығыҙ бөтә Викимедиа Фонды викиларында блокланған.
Блок ҡуйыусы: ‪EPIC‬. Сәбәбе: Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Блоктың башланғыс датаһы: 08:48, 2 июль 2024
Блоктың тамамланыу датаһы: 08:48, 2 июль 2025
Ағымдағы IP-адресығыҙ: 206.189.44.186. Блокланған арауыҡ: 206.189.32.0/20
Был мәғлүмәттәрҙе барлыҡ мөрәжәғәттәрегеҙҙә лә күрһәтегеҙ. Әгәр блоклауға яңылыш эләктем тип уйлаһағыҙ, өҫтәмә мәғлүмәтте һәм инструкцияларҙы глобаль асыҡ прокси ҡағиҙәләрендә таба алаһығыҙ.
Юғиһә, блок тураһында фекер алышыу өсөн Мета-викила тикшереү һорауы яҙығыҙ. Һеҙ шулай уҡ стюардтарҙың stewards@wikimedia.org адресындағы VRT сиратына бөтә юғарыла күрһәтелгән мәғлүмәттәр ҡушып электрон хат ебәрә алаһығыҙ.
Һеҙ был биттең сығанаҡ тексын ҡарай һәм күсермәһен ала алаһығыҙ:
{{значения}}
{{НП+
 |статус                  = Ҡала
 |русское название        = Глазго
 |оригинальное название   = {{lang-en|Glasgow}}<br>{{lang-gd|Glaschu}}<br>{{lang-sco|Glesga}}
 |изображение              = Glasgow new montage, 2017.jpg
 |страна                  = Бөйөк Британия
 |герб                    = Glasgow Coat of Arms.png
 |флаг                    = 
 |ширина герба            = 
 |ширина флага            = 
 |lat_dir                 = N|lat_deg = 55|lat_min = 52|lat_sec = 12
 |lon_dir                 = W|lon_deg = 04|lon_min = 16|lon_sec = 12
 |CoordAddon              = type:city(580000)_region:GB
 |вид региона             = Регион
 |регион                  = Шотландия
 |регион в таблице        = Шотландия
 |вид района              = Округ
 |район                   = Глазго-Сити
 |район в таблице         = Глазго-Сити
 |внутреннее деление      = 21 административ округ
 |вид главы               = Лорд-мэр
 |глава                   = Боб Уинтер
 |дата основания          = 
 |первое упоминание       = 
 |прежние имена           = 
 |статус с                = 
 |площадь                 = 175,5 <ref name=infoboxarea>{{cite web|url=http://www.scrol.gov.uk/scrol/analyser/analyser?topicId=1&tableId=UV02&tableName=Population+density&selectedTopicId=&aggregated=false&subject=&tableNumber=&selectedLevelId=&postcode=&areaText=&RADIOLAYER=&actionName=view-results&clearAreas=&stateData1=&stateData2=&stateData3=&stateData4=&debug=&tempData1=&tempData2=&tempData3=&tempData4=&areaId=17&levelId=1|title=Analyser UV02|accessdate=4 August 2007|work=|archiveurl=https://www.webcitation.org/615eflPCw?url=http://www.scrol.gov.uk/scrol/analyser/analyser?topicId=1|archivedate=2011-08-20}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070930155430/http://www.scrol.gov.uk/scrol/analyser/analyser?topicId=1&tableId=UV02&tableName=Population+density&selectedTopicId=&aggregated=false&subject=&tableNumber=&selectedLevelId=&postcode=&areaText=&RADIOLAYER=&actionName=view-results&clearAreas=&stateData1=&stateData2=&stateData3=&stateData4=&debug=&tempData1=&tempData2=&tempData3=&tempData4=&areaId=17&levelId=1 |date=2007-09-30 }}</ref>
 |вид высоты              = 
 |высота центра НП        = 
 |климат                  = 
 |официальный язык        = 
 |официальный язык-ref    = 
 |население               = 621 020<ref name="NIHS">{{книга
 | автор         = 
 | часть         = 
 | ссылка часть  = 
 | заглавие      = Mid-Year Population Estimates Scotland, Mid-2017
 | оригинал      = 
 | ссылка        = https://www.nrscotland.gov.uk/files//statistics/population-estimates/mid-17/mid-year-pop-est-17-publication.pdf
 | викитека      = 
 | ответственный = 
 | издание       = 
 | место         = 
 | издательство  = 
 | год           = 19 April 2018
 | volume        = 
 | pages         = 
 | columns       = 
 | allpages      = 
 | серия         = 
 | isbn          = 
 | doi           = 
 | тираж         = 
 | ref           = 
}}</ref><ref>https://www.nrscotland.gov.uk/files//statistics/population-estimates/mid-17/mid-year-pop-est-17-publication.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180511214824/https://www.nrscotland.gov.uk/files//statistics/population-estimates/mid-17/mid-year-pop-est-17-publication.pdf |date=2018-05-11 }}</ref>
 |год переписи            = 2017
 |плотность               = 
 |агломерация             = 1 817 800<ref name="NIHS"/>
 |национальный состав     = 
 |конфессиональный состав = 
 |этнохороним             = глазголы, глазголылар
 |часовой пояс            = +0
 |DST                     = есть
 |телефонный код          = 0141
 |почтовый индекс         = G1-G80
 |автомобильный код       = SA-SJ
 |вид идентификатора      = 
 |цифровой идентификатор  = 
 |категория в Commons     = Glasgow
 |сайт                    = http://www.glasgow.gov.uk/
 |язык сайта              = en
}}

'''Гла́зго''' ({{lang-en|Glasgow}} {{IPA|[ˈɡlɑːzɡoʊ]}}, {{lang-sco|Glesga}}, {{lang-gd|Glaschu}} {{IPA|[ˈkɫ̪as̪xu]}}) — [[Шотландия]]ның иң ҙур һәм халыҡ һаны буйынса [[Бөйөк Британия]]ла дүртенсе ([[Лондон]], [[Бирмингем]] һәм [[Лидс]]тан һуң) ҡала. Глазго-сити округының административ үҙәге. Шотландияның үҙәк өлөшөнөң көнбайышында, Клайд йылғаһы буйында (тамағынан 32 км алыҫлыҡта) урынлашҡан.

Глазго VI быуат уртаһында нигеҙләнгән, [[Урта быуаттар]]ҙа Шотландияның мөһим дини һәм мәғариф үҙәктәренең береһе тип һаналған. XVIII быуат [[сәнәғәт инҡилабы]] уны Бөйөк Британияның эре сәнәғәт (бигерәктә караптар эшләү өлкәһендә) үҙәктәренең береһенә әйләндерә, ә артабанғы йөҙ йыллыҡта ҡала иҡтисадының сәскә атыуы шундай масштабтар ала, хатта уны ''империяның икенсе ҡалаһы'' (Лондондан һуң) тип иҫәпләнгән. XX быуат аҙағында, 1920—1970-се йылдарҙа кисерелгән көрсөктән һуң (уның эҙемтәләре арҡаһында халыҡ һанының ҡырҡа кәмеүе һәм йәшәү кимәленең түбәнәйеүе булған), Глазго властары тарафынан ҡаланың мәҙәни һәм иҡтисади күтәрелеүенә йүнәлтелгән программаларҙы уңышлы тормошҡа ашырған.

== Тарихы ==
[[Файл:Kelvingrove Art Gallery and Museum statue.jpg|200px|left|thumb|Келвингроув галереяһы фасадында изге Мунго һәйкәле]]

=== Ҡаланы нигеҙләү ===
Клайд йылғаһы үҙәнендә [[неолит]] осоронда уҡ тәүге торамаларҙың килеп сығыуын археологик ҡаҙыныуҙар дәлилләй. Һуңыраҡ хәҙерге Глазго биләмәләренә кельт ҡәбиләләре килеп урынлаша. 142—144 йылдарҙа Британияны баҫып алған [[Боронғо Рим|римлылар]] төньяҡ ҡәбиләләр яуҙарынан бриттарҙы ҡурсалау маҡсатында [[Шотландия]]ның бер ярынан икенсе яр буйына ҡәҙәр һаҡланыу нығытмаһын («Антонин валы») төҙөй<ref>[http://www.glasgow.gov.uk/en/AboutGlasgow/History/Earliest+Beginnings.htm About Glasgow − Birth of a City] {{Webarchive|url=https://archive.is/20120804185050/www.glasgow.gov.uk/en/AboutGlasgow/History/Earliest+Beginnings.htm |date=2012-08-04 }}</ref>. Валдың ҡалдыҡтары Глазгоның ситендә һаманда һаҡланып ҡалған<ref>[http://www.athenapub.com/britsite/hillfoot.htm Sections of the Antonine Wall at Hillfoot Cemetery] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090221084804/http://www.athenapub.com/britsite/hillfoot.htm |date=2009-02-21 }}</ref>.

Ҡаланы нигеҙләүсе тип христиан миссионеры изге Мунго иҫәпләнә. Риү��йәткә ярашлы, 543 йылда ул Молендинар йылғаһы буйында монастыргә нигеҙ һала, хәҙерге ваҡытта был урында изге Мунго ғибҙәтханаһы урынлашҡан. Был риүәйәт яҡынса 1185 йылда Фернестан килгән монах-ариограф Жослен тарафынан яҙып алынған һәм башҡа бер ниндәй сығанаҡ менән дөрөҫләнмәй, әммә йола буйынса изге Мунго һәм уның әсәһе Тенева Глазгоның ҡурсалаусыһы тип иҫәпләнә, ә Мунгоның һүрәте ҡала гербында төшөрөлгән<ref>[http://heritage.scotsman.com/topics.cfm?tid=1485&id=1318112006&bad=58629 Heritage.scotsman.com − St Mungo and his mysterious deeds]</ref>.

==== Геральдикаһы ====
[[Герб]] ҡалаға 1866 йылдың 25 октябрендә Шотландияның геральдик хеҙмәт башлығы лорд-лайон тарафынан бирелгән. Унда төшөрөлгән символдар алдараҡ Глазгоның мисәттәрендә ҡулланылған һәм изге Мунго тормошона тура бәйле тип иҫәпләнгән дүрт мөғжизәне һүрәтләй:

:: ''Here is the bird that never flew'' / Был ҡош, ул бер тапҡырҙа осмаған
:: ''Here is the tree that never grew'' / Был ағас, ул үҫмәгән
:: ''Here is the bell that never rang'' / Был ҡыңғырау, ул сыңламаған
:: ''Here is the fish that never swam'' / Был балыҡ, ул йөҙмәгән
<!--
Беренсе мөғжизә — әберсә турғайын терелтеү это воскрешение [[Зарянка|малиновки]] после того, как соученики Мунго убили любимую птицу своего наставника св. [[Сёрф из Калросса|Сёрфа]] и обвинили будущего святого в её гибели. Второе чудо, хотя и не связанное с изображённым на гербе [[дуб]]ом, произошло, когда в церкви [[Калросс]]а был утрачен огонь, а св. Мунго чудесным образом зажёг ветку [[орешник]]а. Третье чудо — [[колокол]], который, как гласит легенда, был подарком святому от [[папа Римский|папы Римского]]. И, наконец, история четвёртого чуда связана с преданием о королеве Лангеорете. Когда её супруг, король Риддерах, заподозрил жену в неверности, то, узнав, что королева подарила своему возлюбленному рыцарю [[Кольцо (украшение)|золотое кольцо]], выкрал подарок и бросил его в волны Клайда. Затем он потребовал, чтобы Лангеорета принесла кольцо. Однако св. Мунго, духовник её любовника, узнал об их связи на исповеди и подсказал рыцарю, как выполнить приказ короля. По наущению св. Мунго, тот поймал в реке [[лосось|лосося]], во рту которого лежало кольцо, и таким образом спас честь королевы<ref name="motto">[http://www.theglasgowstory.com/image.php?inum=TGSA05045 The Glasgow Story − Glasgow Coat of Arms]</ref><ref>[http://www.seeglasgow.com/seeglasgow/about-glasgow/coat-of-arms Scotland with style − Coat of Arms] {{Wayback|url=http://www.seeglasgow.com/seeglasgow/about-glasgow/coat-of-arms |date=20070707212535 }}</ref>.
[[Файл:Glasgow coat of arms 2.jpg|200px|left|thumb|Герб Глазго на стене здания]]
Изображения этих символов — вместе или по отдельности — можно неоднократно увидеть на улицах Глазго. Они украшают здания, памятники, мосты, фонтаны и фонарные столбы, а также присутствуют на гербе [[университет Глазго|университета Глазго]]<ref>[http://www.scotland-guide.co.uk/ALL_AREAS_IN_SCOTLAND/Glasgow/City/St_Mungo_and_the_Glasgow_coat_of_arms/St_Mungo_Articles.htm Scotland Guide − St Mungo and the Glasgow coat of arms]</ref>.

Считается, что девиз города — ''Пусть Глазго процветает'' ({{lang-en|Let Glasgow Flourish}}) — это укороченная фраза из [[проповедь|проповеди]] св. Мунго. Её полная версия звучит так: ''Господи, пусть Глазго процветает во имя слова Божия и во славу Его'' ({{lang-en|Lord, Let Glasgow flourish by the preaching of the word and the praising of thy name}})<ref name="motto"/>.

==== Этимология ====
Во времена завоевания Британии римлянами поселение на месте Глазго именовалось ''Cathures''. Считается, что современное название Глазго имеет [[Бриттские языки|бриттские]] корни и, восходя к [[Кумбрийский язык|кумбрийскому языку]], означает «зелёная лощина» (от слияния слов ''glas'' и ''cau''). Первые вариации этого названия были довольно разнообразны — самые старые источники упоминают ''Glaschu'', на печатях [[1180 год]]а город фигурирует как ''Glesgu'', затем как ''Glasgeu'' (в документе [[1297 год]]а) и ''Glaschow'' (в хартии [[1419 год]]а)<ref>[https://listserv.heanet.ie/cgi-bin/wa?A2=ind0008&L=OLD-IRISH-L&P=12613 Glasgow Etymology letter]</ref><ref>[http://www.gcal.ac.uk/radicalglasgow/chapters/the_name.html#GlasgowGreen Glasgow Caledonian University − Glasgow, the name] {{Wayback|url=http://www.gcal.ac.uk/radicalglasgow/chapters/the_name.html |date=20070928000322 }}</ref>. Менее обоснованная, но более популярная версия, изложенная Жосленом из Фернесса, утверждает, что название городу дал сам св. Мунго, назвав основанную им общину ''Glesgu'', то есть «возлюбленная семья». Ранее бытовало мнение, что на месте Глазго существовало поселение под названием ''Deschu'', которое из-за ошибки средневекового переписчика превратилось в ''Glaschu''<ref>[http://www.fordham.edu/halsall/basis/Jocelyn-LifeofKentigern.html Jocelyn, a monk of Furness: The Life of Kentigern (Mungo)]</ref>.
[[Файл:St. Mungos Cathedral 1.jpg|200px|thumb|Собор св. Мунго]]

=== Средневековье ===
К концу [[XII век]]а Глазго стал важным религиозным центром региона, а его население составляло полторы тысячи человек<ref name="establishment">[http://www.glasgow.gov.uk/en/AboutGlasgow/History/The+Middle+Ages.htm About Glasgow — The establishment of the City]</ref>. В [[1136 год]]у в присутствии короля [[Давид I|Давида I]] состоялось освящение кафедрального собора, возведённого на месте церкви св. Мунго. После пожара собор был заново отстроен и освящён в [[1197 год]]у, а в последующие два столетия реконструирован<ref>[http://www.glasgowcathedral.org.uk/ Glasgowcathedral.org.uk]</ref>. Между [[1175]] и [[1178 год]]ами король [[Вильгельм I Лев]] даровал епархии Глазго статус города с самоуправлением<ref name="earlytimes">[http://www.theglasgowstory.com/storya.php The Glasgow Story — Early times to 1560]</ref>. Право вести торговлю способствовало развитию города, в особенности после того, как приблизительно с [[1190 год]]а в его пределах начала проводиться ежегодная летняя ярмарка, привлекающая в Глазго торговцев и ремесленников<ref>[http://www.rcag.org.uk/Archives/H6.htm Archdiocese of Glasgow — History] {{Wayback|url=http://www.rcag.org.uk/Archives/H6.htm |date=20070623215354 }}</ref>. Традиция проводить ярмарку в конце июля сохраняется до сих пор<ref>[http://www.glasgowguide.co.uk/info-faq.html#When_are_the_public_holidays_in_Glasgow_ Glasgow Guide — Glasgow Fair]</ref>. В [[1451 год]]у [[булла|буллой]] папы [[Николай V (папа римский)|Николая V]] был основан [[университет Глазго]], что обеспечило городу статус не только религиозного, но и образовательного центра<ref>[http://www.archives.gla.ac.uk/about/publish/histcon.pdf The History & Constitution of the University of Glasgow] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060327001623/http://www.archives.gla.ac.uk/about/publish/histcon.pdf |date=2006-03-27 }}</ref>. В [[1492 год]]у [[епархия]] Глазго получила права [[архиепископство|архиепископства]]<ref name="establishment"/>. Несмотря на это, экономика Глазго во времена [[Средневековье|Средневековья]] была развита гораздо слабее по сравнению с городами на восточном побережье Шотландии, географическое положение которых облегчало торговые сношения со странами [[Европа|Европы]]. Торговля велась преимущественно с близлежащими городами и островами<ref name="earlytimes"/>.

=== Глазго в XVI—XVIII веках ===
В [[1560 год]]у решением [[Парламент Шотландии|Парламента]] страна отринула [[католичество]] и приняла [[протестантство]], точнее его [[пресвитерианство|пресвитерианскую ветвь]]. В целом, движение [[Реформация в Шотландии|Реформации]] оказало большое влияние на Глазго, где была сильна церковная власть, и способствовало её ослаблению. В [[1611 год]]у [[Яков I (король Англии)|Яков I]] даровал Глазго статус королевского города, что означало непосредственное подчинение города короне. В ноябре [[1638 год]]а — вскоре после принятия [[Национальный ковенант|Национального ковенанта]] — в кафедральном соборе Глазго была собрана [[генеральная ассамблея (пресвитерианство)|генеральная ассамблея]], выступившая против политики короля [[Карл I (король Англии)|Карла I]] по изменению правил пресвитерианского богослужения. В результате в Шотландии произошли вооружённые конфликты — сначала [[епископские войны]], а затем, в [[1644]]—[[1647 год]]ах, [[Гражданская война в Шотландии|гражданская война]] между [[ковенантеры|ковенантерами]] и [[роялисты|роялистами]]. К счастью, эти конфликты практически не затронули город ввиду его незначительного в те времена политического статуса<ref name="raise">[http://www.theglasgowstory.com/storyb.php The Glasgow Story — Rising Burgh]</ref>. В [[1650 год]]у, вскоре после поражения шотландцев в [[битва при Данбаре|битве при Данбаре]], в Глазго останавливался [[Оливер Кромвель]]<ref name="trader">[http://www.glasgow.gov.uk/en/AboutGlasgow/History/16th+and+17th+Centuries.htm About Glasgow − Rise of the merchant trader]</ref>.
[[Файл:Map of Glasgow in 1776.jpg|200px|thumb|Карта Глазго ([[1776]])]]
На протяжении [[XVI век]]а Глазго по-прежнему оставался небольшим провинциальным городом. Расположение на берегу реки по причине её мелководья не способствовало развитию торговли. В [[1557 год]]у вклад Глазго в сумму [[налог]]ов, взимаемых с городов Шотландии, составлял всего 2 % (что было очень мало по сравнению с 25 % вкладом [[Эдинбург]]а). Жители города занимались в основном различными [[ремесло|ремёслами]] — ткачеством, дублением кож, производством мебели, гончарством и пр. Подъём экономики начался после объединения Англии и Шотландии под властью короля [[Яков I (король Англии)|Якова I]] в [[1603 год]]у<ref name="raise"/>. Бурному развитию не помешали ни эпидемия [[чума|чумы]] [[1647 год]]а, ни пожары [[1652]] и [[1677 год]]ов (во время первого выгорела почти треть города)<ref>[http://www.glasgowguide.co.uk/info-timeline.html Glasgow Guide — Historical Timeline]</ref>. К середине [[XVII век]]а Глазго вытеснил [[Перт (Шотландия)|Перт]] с четвёртого места по объёму торговли в стране, а в [[1670 год]]у, обогнав [[Данди]] и [[Абердин]], уступал лишь столице Шотландии.

Экономическому росту способствовало множество факторов. [[Внешняя торговля]] начала развиваться после того, как в [[1668 год]]у в деревне Ньюарк (современное название — [[Порт-Глазго]]), где устье реки было шире, по инициативе городского совета был построен [[порт]] для обслуживания нужд купцов Глазго. С [[1674 год]]а, с прибытием в порт первого груза [[табак]]а, началась трансатлантическая торговля<ref name="trader"/>. В колонии в свою очередь отправлялись корабли с [[уголь|углём]], [[ткань|тканями]] и другими товарами. В тот же период начался рост индустрии:

* [[1667 год]] — открылись [[мыло]]варни и сахаро-рафинадная фабрика.
* [[1680]]—[[1730 год]]ы — было налажено [[бумага|бумажное]], [[стекло|стекольное]] и [[кирпич]]ное производство.
* [[1711 год]] — в [[Гринок]]е начала функционировать первая [[верфь]], обслуживающая Глазго и близлежащие города.
* [[1736 год]] — открылись фабрики по производству прессованного табака, ткацкая и металлургическая фабрики.
* [[1740 год]] — заработали красильные мастерские.

Менялся и облик города. После опустошительных пожаров власти запретили использование древесины при строительстве, поэтому с тех пор дома возводились только из камня и по единому образцу<ref name="bbc"/>. В [[1636 год]]у было построено здание муниципалитета, в [[1649]] и [[1661 год]]ах открыты соответственно госпиталь Хатчесона и библиотека при университете Глазго. Первая городская газета — ''Glasgow Courant'' — начала печататься с [[1715 год]]а. [[Даниэль Дефо]], побывавший в Глазго в [[1723 год]]у, оставил описание города в книге «Путешествие по всему острову Великобритания»<ref>[http://www.undiscoveredscotland.co.uk/usebooks/defoe-scotland/letter12-2.html A tour thro' the whole island of Great Britain by Daniel Defoe], letter XII</ref>:
{{начало цитаты}}
Вне всякого сомнения, Глазго — прекрасный город. Главные улицы хороши и просторны, а застроены лучше, чем где бы то ни было. Все здания — каменные и обычно сочетаются друг с другом как высотой, так и обликом фасадов. Нижние этажи их обычно опираются на квадратные дорические колонны, а не на круглые столбы, что добавляет как прочности, так и красоты зданиям. Своды между ними ведут в лавки. Одним словом, это чистейший, красивейший и лучше всего устроенный город Британии, за исключением Лондона.
{{конец цитаты}}
К концу [[XVIII век]]а наиболее процветающими отраслями стали [[металлургия]], импорт табака (до 47 миллионов фунтов в год)<ref name="bbc"/> и текстильная промышленность (в особенности Глазго славился тонким [[батист]]ом)<ref name="raise"/>. За полвека с [[1755 год]]а население возросло втрое, составив к [[1801 год]]у 77 тысяч человек. Из провинциального города Глазго стал индустриальным центром региона, а к началу [[XIX век]]а — самым быстрорастущим городом [[Великобритания|Великобритании]]<ref name="bbc"/>.
[[Файл:Templeton2.jpg|200px|thumb|Ковровая фабрика Темплтона ([[1892]])]]

=== Глазго в XIX веке ===
В начале [[XIX век]]а население продолжало быстрыми темпами увеличиваться, преимущественно за счёт [[ирландия|ирландских]] эмигрантов и переселенцев с севера страны. Почти треть из них оседала в деревнях в окрестностях Глазго и была занята в текстильной промышленности. Остальные, заполонив городские трущобы, нанимались чернорабочими на фабрики и фермы. Следствием притока эмигрантов стали перенаселение и антисанитария в бедных кварталах, что приводило к частым эпидемиям [[натуральная оспа|оспы]], сыпного [[тиф]]а и [[холера|холеры]]<ref name="industry"/>. Первые попытки справиться с эпидемиями были предприняты в [[1840-е]] годы, когда по инициативе муниципалитета улицы начали очищаться от нечистот и других рассадников инфекции. Затем в [[1859 год]]у была запущена новая система водоснабжения из озера [[Лох-Катрин]]; в [[1866 год]]у, хотя и недостаточно эффективно, заработала программа по расчищению трущоб, условия жизни в которых в то время были признаны худшими в Европе<ref name="second">[http://www.theglasgowstory.com/storyd.php The Glasgow Story − Second City of The Empire]</ref>.

[[Файл:Glasgow map 1878.png|200px|left|thumb|Карта Глазго ([[1878]])]]

[[Парламент]] в [[1832 год]]у принял акт о реформе [[избирательная система|избирательной системы]] (благодаря чему [[электорат]] Шотландии увеличился в 14 раз)<ref name="chronology">[http://www.alba.org.uk/timeline/1832to1918.html Chronology of Scottish Politics] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080118152418/http://www.alba.org.uk/timeline/1832to1918.html |date=2008-01-18 }}</ref> и предоставил места в [[палата общин|палате общин]] городам, которые выросли во время индустриализации. Таким образом, от Глазго впервые было избрано два члена парламента. Условия труда на предприятиях города, тем не менее, остались неизменными, и рабочее движение ещё не раз заявляло о себе. Так, в [[1837 год]]у, в ответ на попытку фабрикантов урезать заработную плату, бастовали прядильщики [[хлопок|хлопка]], в [[1848 год]]у прошли массовые демонстрации безработных под [[чартизм|чартистскими]] лозунгами<ref name="industry"/><ref name="chronology"/><ref name="radical">[http://www.gcal.ac.uk/radicalglasgow/chapters/index.html Radical Glasgow] {{Wayback|url=http://www.gcal.ac.uk/radicalglasgow/chapters/index.html |date=20070928000306 }}</ref>.

[[Файл:Glasgow-George-Square.jpg|200px|thumb|Здание Городских палат на Джордж-сквер (около [[1900]])]]
Все эти события контрастировали с непрерывным ростом города и подъёмом экономики — в середине [[XIX век]]а Глазго называли ''вторым городом Империи'' (после Лондона). Лидирующую позицию по-прежнему занимали тяжёлая и текстильная промышленности, быстро набирало силу судостроение (к [[1864 год]]у на Клайде функционировало более 20 верфей). С развитием железнодорожного сообщения, в особенности после открытия линии между Глазго и Эдинбургом в [[1842 год]]у, город стал главным поставщиком [[локомотив]]ов в стране. Случались и кризисы — в [[1860-е|1860-х]] из-за [[Гражданская война в США|гражданской войны в США]] сократились поставки хлопка, и тысячи рабочих оказались на улице. На следующее десятилетие пришёлся пик экономического бума (перемены коснулись и рабочего класса — была повышена заработная плата и улучшены условия труда), но затем в [[1878 год]]у, после краха Банка Глазго, произошёл резкий спад, что в наибольшей степени коснулось судостроения<ref name="second"/>.

=== Глазго в XX — начале XXI века ===
Рост населения в начале [[XX век]]а был обусловлен присоединением к Глазго соседних небольших городов ([[Гован]], Партик и др.). В [[1920 год]]у Глазго, где проживало более миллиона человек, являлся вторым самым густонаселённым городом Великобритании, вновь уступая первое место Лондону. В июле [[1914 год]]а король [[Георг V]] в рамках поездки по индустриальным центрам страны побывал в Глазго и, в том числе, посетил [[верфь]] Гована, где наблюдал за строительством [[Дредноут (класс кораблей)|дредноута]] «[[HMS Valiant (1914)|Вэлиент]]». Спустя месяц [[Великобритания в Первой мировой войны|Великобритания вступила]] в [[Первая мировая война|Первую мировую войну]]. Хотя в городе были сильны антивоенные настроения<ref name="radical"/> (так, [[9 августа]] 1914 года в парке Глазго-Грин прошла пятитысячная антивоенная демонстрация), более 200 тыс. мужчин Глазго ушли на фронт, а сам город стал одним из главных поставщиков боеприпасов и другой военной продукции на нужды британской армии.
[[Файл:HMS Valiant-1.jpg|200px|left|thumb|«[[HMS Valiant (1914)|Вэлиент]]»]]
После окончания войны вновь набрало силу рабочее движение, получившее название «[[Красный Клайсайд]]». [[31 января]] [[1919 год]]а более 60 тыс. рабочих, в основном занятых в [[судостроение|судостроении]], объявили забастовку и вышли на митинг, требуя сокращения трудового дня. [[Полиция]] пыталась разогнать демонстрантов, но встретила активное сопротивление. События этого дня получили название [[Битва на Джордж-сквер]] или ''Кровавая пятница''<ref>[http://gdl.cdlr.strath.ac.uk/redclyde/redclyeve14.htm Red Clydeside − The battle of George Square]</ref>. Беспорядки прекратились только [[10 февраля]], когда протестующим было обещано незначительное сокращение рабочего дня. Тогда же в Глазго впервые был зачитан [[акт о бунтах]], согласно которому полиции разрешалось применять [[оружие]] для подавления митингов<ref name="nomean">[http://www.theglasgowstory.com/storye.php The Glasgow Story — No Mean City]</ref>.

Конец [[1920-е|1920-х годов]] был ознаменован резким спадом экономики, хотя кризис в судостроении несколько компенсировался тем фактом, что Глазго по-прежнему оставался лидером в мировом производстве локомотивов. Существовали серьёзные проблемы и в социальной сфере. Так, к [[1933 год]]у, когда [[Великая депрессия]] в Глазго пребывала на пике, около 30 % горожан потеряли работу. Из-за дефицита жилья бедные кварталы, в основном населённые эмигрантами, были переполнены. Такое положение побудило муниципалитет Глазго запустить программу по дополнительной застройке города, в результате чего с [[1926]] по [[1938 год]] его площадь выросла более чем вдвое<ref name="nomean"/><ref>[http://www.glasgow.gov.uk/en/AboutGlasgow/History/Industrial+Decline.htm About Glasgow — Industrial decline]</ref>.

Ситуация несколько изменилась к лучшему в конце [[1930-е|1930-х годов]], когда в Глазго была проведена [[Британская имперская выставка 1938 года|Британская имперская выставка]] ([[1938]]). На открытии присутствовали король [[Георг VI]] и королева [[Боуз-Лайон, Елизавета|Елизавета]], а всего за полгода её посетило 12 миллионов человек<ref>[http://www.english-heritage.org.uk/server/show/ConWebDoc.8751 English Heritage — Blue Plaque for Scottish Architect Thomas Smith Tait]</ref>. Менялись и настроения горожан — массовое увлечение [[Кинематограф|кино]] привело к тому, что в [[1939 год]]у в Глазго функционировало 114 [[кинотеатр]]ов. Во время [[Вторая мировая война|Второй мировой войны]] предприятия Глазго вновь работали на нужды фронта. К счастью, город и его жители практически не пострадали от [[авиация|авиационных]] налётов противника. В середине [[1950-е|1950-х]] муниципалитет города под давлением принятого парламентом закона о жилищном строительстве запустил программу, нацеленную на уничтожение городских трущоб — всего было снесено около 32 тыс. домов, признанных непригодными для проживания. В связи с массовым переселением горожан на окраины Глазго и в окрестные города была улучшена транспортная система города<ref name="nomean"/><ref name="modern">[http://www.theglasgowstory.com/storyf.php The Glasgow Story — Modern Times]</ref>.
[[Файл:Glasgow Science Centre.jpg|200px|thumb|Глазго-тауэр (второе по высоте строение Шотландии) и здание Центра науки Глазго]]
Тем не менее, Глазго переживал кризис. С середины [[XX век]]а началось резкое сокращение численности населения, которая за полвека уменьшилась почти вдвое. Период упадка затянулся на три десятилетия. Только в [[1980-е|1980-х годах]] началось возрождение Глазго, набравшее силу в [[1990-е|1990-х]]. Муниципальные власти начали прилагать активные усилия по улучшению уровня жизни, развитию экономики и повышению культурного уровня города, и в итоге развёрнутые ими программы увенчались успехом. В [[1990 год]]у Глазго был удостоен статуса [[Культурная столица Европы|Культурной столицы Европы]], в [[1999 год]]у стал [[Британский город архитектуры и дизайна|Британским городом архитектуры и дизайна]], а в [[2003 год]]у — [[Спортивная столица Европы|Спортивной столицей Европы]]. В Глазго открывались новые музеи и концертные площадки; начали проходить ежегодные тематические фестивали. Наиболее значительные события<ref name="modern"/><ref>[http://www.glasgow.gov.uk/en/AboutGlasgow/History/Cultural+Renaissance.htm About Glasgow − Cultural renaissance]</ref><ref>[http://www.glasgow.gov.uk/en/AboutGlasgow/History/Regeneration.htm About Glasgow − Regeneration − Into the new Millennium]</ref>:
[[Файл:SECC panorama.jpg|200px|left|thumb|Здание SECC]]
* [[1983 год]] — открытие галереи [[Собрание Баррела|собрания Баррела]];
* [[1985 год]] — открытие Шотландского выставочного и конференц-центра (SECC);
* [[1990 год]] — открытие Королевского концертного зала;
* [[1994 год]] — основание фестиваля [[Celtic Connections]];
* [[1996 год]] — основание [[фестиваль West End|фестиваля West End]], открытие [[Галерея современного искусства|Галереи современного искусства]] (GoMA);
* [[2001 год]] — открытие [[Центр науки Глазго|Центра науки Глазго]].
Позитивные перемены коснулись и экономики города — началось активное развитие секторов [[сфера услуг|сферы услуг]], резко упал уровень безработицы, а уровень [[ВВП]] относительно других городов Великобритании стал уступать лишь Лондону и Эдинбургу. В настоящее время Глазго считается самым процветающим и динамично развивающимся в экономическом отношении городом Шотландии<ref>[http://www.scottish-enterprise.com/sedotcom_home/about_se/local_enterprise_companies/glasgow/glasgow-geographicprofile.htm Scottish Enterprise — Glasgow geographic profile] {{Wayback|url=http://www.scottish-enterprise.com/sedotcom_home/about_se/local_enterprise_companies/glasgow/glasgow-geographicprofile.htm |date=20070822122927 }}</ref>.

[[18 сентября]] [[2014 год]]а во время [[Референдум о независимости Шотландии (2014)|референдума о независимости Шотландии]] жители Глазго, в отличие от Шотландии в целом, проголосовали за независимость. За высказалось 53,49 % проголосовавших, против — 46,51 %. Явка была самой низкой в Шотландии и составила 75 %<ref>[http://www.bbc.com/news/politics/councils/S12000046 Glasgow — BBC News<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>
 -->

== Физик-географик ҡылыҡһырламаһы ==

=== Географик урынлашыуы ===
Глазго [[Бөйөк Британия]]ның төньяҡ-көнбайышында, Урта Шотландия уйһыулығының үҙәк өлөшөндә Клайд йылғаһы буйында (тамағынан 32 км алыҫлыҡта) урынлашҡан. Диңгеҙ кимәленән бейеклектәр 70—200 м аралыҡта тирбәлә.

== Климаты ==
Ҙур миҡдарлы яуым-төшөм менән океаник климатҡа эйә. Миҙгел ара тирбәлеүҙәр ҙур түгел — 10 °C саҡ ҡына юғарыраҡ. Йәй һалҡын, еүеш һәм ямғырлы, ҡыш йомшаҡ, шулай уҡ башлыса болотло.

{{Климат города
|Город_род=Глазго (1981-2010)
|Источник=[http://pogoda.ru.net/climate2/03134.htm «Погода и климат»]
| Янв_ср=4.1          | Янв_ср_осад=150
| Фев_ср=4.3          | Фев_ср_осад=99
| Мар_ср=5.7          | Мар_ср_осад=112
| Апр_ср=7.7          | Апр_ср_осад=68
| Май_ср=10.6         | Май_ср_осад=67
| Июн_ср=13.2         | Июн_ср_осад=73
| Июл_ср=15.0         | Июл_ср_осад=80
| Авг_ср=14.6         | Авг_ср_осад=107
| Сен_ср=12.4         | Сен_ср_осад=119
| Окт_ср=9.3          | Окт_ср_осад=145
| Ноя_ср=6.4          | Ноя_ср_осад=127
| Дек_ср=3.9          | Дек_ср_осад=127
| Год_ср=8.9          | Год_ср_осад=1273
| Янв_ср_мин=1.8     | Янв_ср_макс=6.5
| Фев_ср_мин=1.8     | Фев_ср_макс=7.0
| Мар_ср_мин=2.8      | Мар_ср_макс=8.8
| Апр_ср_мин=4.2      | Апр_ср_макс=11.8
| Май_ср_мин=6.6      | Май_ср_макс=15.1
| Июн_ср_мин=9.4      | Июн_ср_макс=17.4
| Июл_ср_мин=11.4      | Июл_ср_макс=19.2
| Авг_ср_мин=10.9      | Авг_ср_макс=18.9
| Сен_ср_мин=9.0      | Сен_ср_макс=16.2
| Окт_ср_мин=6.4      | Окт_ср_макс=12.6
| Ноя_ср_мин=3.7      | Ноя_ср_макс=9.2
| Дек_ср_мин=1.4      | Дек_ср_макс=6.5
| Год_ср_мин=5.8      | Год_ср_макс=12.4
| Янв_а_макс=13.5      | Янв_а_мин=-16.0
| Фев_а_макс=14.3      | Фев_а_мин=-13.0
| Мар_а_макс=20.1      | Мар_а_мин=-8.0
| Апр_а_макс=23.8      | Апр_а_мин=-5.0 
| Май_а_макс=27.0      | Май_а_мин=-4.0 
| Июн_а_макс=31.6      | Июн_а_мин=0.0
| Июл_а_макс=30.1      | Июл_а_мин=4.0
| Авг_а_макс=30.0      | Авг_а_мин=1.5 
| Сен_а_макс=26.1      | Сен_а_мин=-3.0
| Окт_а_макс=21.0      | Окт_а_мин=-6.8
| Ноя_а_макс=16.2      | Ноя_а_мин=-10.0
| Дек_а_макс=14.6      | Дек_а_мин=-19.9
| Год_а_макс=31.6      | Год_а_мин=-19.9
|}}

=== Флораһы ===
Ҡалала үҫемлектәр донъяһы бихисап яһалма ултыртылған ағастар һәм ҡыуаҡтар, аллеялар, парктар (Глазгола улар яҡынса 70) менәнт күрһәтелгән. Башлыса был яр буйы һәм уртаса бүлкәттең флораһы — [[ҡарағай]]ҙар һәм [[ҡарағас]]тар. Ҡурсаулыҡтарҙың береһендә таш күмер дәүере сигиллярияларының ташҡа әүерелгән һаҡланып ҡалған<ref>[http://scienceandapologetics.org/tutorial/8.5.3.html Экология каменноугольных лесов] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927233440/http://scienceandapologetics.org/tutorial/8.5.3.html |date=2007-09-27 }}</ref>.

== Халҡы ==
2001 йылғы йән иҫәбен алыу мәғлүмәттәренә ярашлы, ир-егеттәр Глазго халҡының 47,07 %, ә ҡатын-ҡыҙҙар 52,93 % тәшкил итә. Бәлиғ булып никахҡа инмәгән кешеләрҙең өлөщө уртаса Шотландия буйынса күрһәткестән күпкә юғарыраҡ һәм 40,98 % тәшкил итә. [[Гэл теле]]н белгән кешеләрҙең проценты — 0,94 %<ref name="www.glasgow.gov.uk">{{cite web|url=http://www.glasgow.gov.uk/NR/rdonlyres/E3BE21DA-4D84-4CC4-9C02-2E526FDD9169/0/populationaug07.pdf|title=2007 Population Estimates|accessdate=16 January 2008|format=PDF|archiveurl=https://www.webcitation.org/611nGa2lw?url=http://www.glasgow.gov.uk/NR/rdonlyres/E3BE21DA-4D84-4CC4-9C02-2E526FDD9169/0/populationaug07.pdf|archivedate=2011-08-18}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080227084144/http://www.glasgow.gov.uk/NR/rdonlyres/E3BE21DA-4D84-4CC4-9C02-2E526FDD9169/0/populationaug07.pdf |date=2008-02-27 }}</ref>.

=== Демографик мәғлүмәттәр ===
{| border="0" cellpadding="3" cellspacing="1" align="center" style="margin-left:1em; background:#bbbbbb; font-size:90%"
|colspan="16" bgcolor="#ffffff" align="center"|'''[[1755 йыл]]дан [[2001 йыл]]ға тиклемге осорҙа Глазго халыҡ һанының үҙгәреүе'''<ref>[http://www.demographia.com/db-glasgow.htm Demographia.com]</ref>
|-
|bgcolor="#eff3f4" align="center"|[[1755]]
|bgcolor="#eff3f4" align="center"|[[1780]]
|bgcolor="#eff3f4" align="center"|[[1801]]
|bgcolor="#eff3f4" align="center"|[[1821]]
|bgcolor="#eff3f4" align="center"|[[1891]]
|bgcolor="#eff3f4" align="center"|[[1911]]
|bgcolor="#eff3f4" align="center"|[[1921]]
|bgcolor="#eff3f4" align="center"|[[1931]]
|bgcolor="#eff3f4" align="center"|[[1939]]
|bgcolor="#eff3f4" align="center"|[[1951]]
|bgcolor="#eff3f4" align="center"|[[1961]]
|bgcolor="#eff3f4" align="center"|[[1971]]
|bgcolor="#eff3f4" align="center"|[[1981]]
|bgcolor="#eff3f4" align="center"|[[1991]]
|bgcolor="#eff3f4" align="center"|[[2001]]
|bgcolor="#eff3f4" align="center"|[[2017]]
|-
|bgcolor="#ffffff" align="center"|23 500<ref name="bbc">[http://www.bbc.co.uk/history/british/civil_war_revolution/scotland_glasgow_01.shtml BBC − History − 18th-century Glasgow]</ref>
|bgcolor="#ffffff" align="center"|42 000<ref name="bbc"/>
|bgcolor="#ffffff" align="center"|77 000<ref name="bbc"/>
|bgcolor="#ffffff" align="center"|147 000<ref name="industry">[http://www.theglasgowstory.com/storyc.php The Glasgow Story − Industrial Revolution]</ref>
|bgcolor="#ffffff" align="center"|783 000
|bgcolor="#ffffff" align=";center"|784 000
|bgcolor="#ffffff" align="center"|1 034 000
|bgcolor="#ffffff" align="center"|1 088 000
|bgcolor="#ffffff" align="center"|1 088 000
|bgcolor="#ffffff" align="center"|1 079 000
|bgcolor="#ffffff" align="center"|1 055 000
|bgcolor="#ffffff" align="center"|897 000
|bgcolor="#ffffff" align="center"|881 000
|bgcolor="#ffffff" align="center"|681 000
|bgcolor="#ffffff" align="center"|629 501<ref name="www.glasgow.gov.uk"/>
|bgcolor="#ffffff" align="center"|621 020
|}

=== Этник составы ===
Йән иҫәбен алыу мәғлүмәттәренә ярашлы ҡала халҡының ҙур өлөшөн шотландтар (89,62 %) тәшкил итеүенә ҡарамаҫтан, Глазгоны Шотландияның иң күп милләтле ҡалаһы тип атарға мөмкин. Ҡалала ҙур ғына [[Пакистан]] диаспораһы бар (Шотландия пакистанлыларының яртыһы — 2,7 % йәғни 15 мең кешенән күберәк). Бынан башҡа Глазгола 4,11 % инглиздәр, 1,59 % ирландтар, 1,07 % континенталь Европанан килгәндәр, 0,72 % [[Һиндостан]] диаспораһы ((Шотландия һиндостанлыларының сиреге), 0,67 % ҡытайҙар, 0,31 % ҡара тәнлеләр, 0,17 % валлийҙар, 0,04 % [[Бангладеш]] диаспораһы, һәм шулай уҡ башҡа милләттәрҙең тағы ла аҙыраҡ һанлы төркөмдәре<ref name="www.glasgow.gov.uk"/><ref>[http://www.cre.gov.uk/diversity/map/scotland/glasgow.html Commission for Racial Equality − Ethnicity profiles − Glasgow] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070714154221/http://www.cre.gov.uk/diversity/map/scotland/glasgow.html |date=2007-07-14 }}</ref>.

=== Дине ===
Йәниҫәп барышында алынған һораунамәгә ярашлы Глазгола дини инаныуҙар артабанғыса бүленә. Өстән ике өлөшө үҙҙәрен [[христианлыҡ|христиан]] тип иҫәпләй, дөйөм һандан 31,5 % — Шотландия сиркәүе диндарҙары, ә 29,2 % — [[католицизм|католиктар]]. Халыҡтың сиректән саҡ ҡына аҙы — [[атеизм|атеистар]] (22,7 %). Башҡа конфессия вәкилдәренең өлөштәре ҙур түгел — 3,1 % [[мосолман]], 0,4 % [[сикхизм|сикх]], 0,2 % [[буддизм|буддист]], 0,2 % [[иудаизм|йәһүд]] һәм 0,2 % [[индуизм|индуист]]. Ҡала халҡының 7,8 % диндәре тураһында һорауға яуап бирергә ҡыйынһынған<ref>[http://www.scotland.gov.uk/Publications/2005/11/08142443/24477 Faith Communities and Local Government in Glasgow] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110430111503/http://www.scotland.gov.uk/Publications/2005/11/08142443/24477 |date=2011-04-30 }}</ref>.

Глазгола 4 христиан кафедраль собоҙар (изге Мунго соборы, изге Эндрю соборы, изге Мария соборы һәм изге Лука соборы), 13 [[мәсет]]<ref>[http://gumsa.quantumretrieval.co.uk/site/content/view/25/33/ Glasgow Mosques] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071012182904/http://gumsa.quantumretrieval.co.uk/site/content/view/25/33/ |date=2007-10-12 }}</ref> (улар араһында — Шотландияла иң ҙуры), 7 [[синагога]] бар. Бынан башҡа индуизм ғибәҙәтханаһы бар, ә 2007 йылдп сикхилар өсөн ғибәҙәтхана төҙөлгән<ref>[http://www.glasgowarchitecture.co.uk/gurdwara_glasgow.htm Glasgowarchitecture.co.uk — Scottish Sikh Temple] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070815184630/http://www.glasgowarchitecture.co.uk/gurdwara_glasgow.htm |date=2007-08-15 }}</ref>.

=== Диалекты ===
Глазго һәм яҡын тирәләге ҡалаларҙың халҡы араһында инглиз-шотланд теле нигеҙендәге диалект (''Glasgow Patter'') таралған. Уның айырмалыҡтары булып төбәк һүҙҙәренең күплеге, шулай уҡ ижектәрҙе һәм өндәрҙе алмаштырыу йәки «йотоу» күҙәтелә. Мәҫәлән, ''th'' һүҙ башында {{IPA|/h/}} тип әйтелә, ''t'' хәрефе йыш ҡына {{IPA|/r/}} менән алмаштырыла, {{IPA|/ʌu/}} лифтонгы {{IPA|/k/}} алдынан {{IPA|/o/}} алмаштырыла һәм башҡалар.<ref>[http://www.scots-online.org/grammar/glasgow.htm Glasgow Scots] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210227110346/http://www.scots-online.org/grammar/glasgow.htm |date=2021-02-27 }}</ref>

== Административ бүленеше ==
[[Файл:Glasgow-wards.gif|300px|thumb|Глазгоның 21 округы]]
Глазго 21 административ округтан тора, уларҙың һәр береһенән ҡала советының 3 йәки 4 ағзаһы һайлана<ref>[http://www.glasgow.gov.uk/en/AboutGlasgow/Factsheets/Wards/ Glasgow City Council − Wards] {{Webarchive|url=https://archive.is/20120805113619/www.glasgow.gov.uk/en/AboutGlasgow/Factsheets/Wards/ |date=2012-08-05 }}</ref>.
{| border="0"
|valign="top"|
{| border="0"
|align="right"| 1.||Linn
|-
|align="right"| 2.||Newlands / Auldburn
|-
|align="right"| 3.||Greater Pollok
|-
|align="right"| 4.||Craigton
|-
|align="right"| 5.||Govan
|-
|align="right"| 6.||Pollokshields
|-
|align="right"| 7.||Langside
|}
|valign="top"|
{| border="0"
|align="right"| 8.||Southside Central
|-
|align="right"| 9.||Calton
|-
|align="right"| 10.||Anderston / City
|-
|align="right"| 11.||Hillhead
|-
|align="right"| 12.||Partick West
|-
|align="right"| 13.||Garscadden / Scotstounhill
|-
|align="right"| 14.||Drumchapel / Anniesland
|}
|valign="top"|
{| border="0"
|align="right"| 15.||Maryhill / Kelvin
|-
|align="right"| 16.||Canal
|-
|align="right"| 17.||Springburn
|-
|align="right"| 18.||East Centre
|-
|align="right"| 19.||Shettleston
|-
|align="right"| 20.||Baillieston
|-
|align="right"| 21.||North East
|}
|}

== Сәйәсәте ==
Ҡала менән идаралыҡ Глазгоның Муниципаль советы ҡарамағында тора. Совет ултырыштары ҡала үҙәгендә Джордж-скверҙа урынлашҡан Ҡала палаталарының бинаһында уҙғарыла<ref>[http://www.glasgow.gov.uk/en/YourCouncil/Council_Committees/Council/ Glasgow City Council − Council] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040519215614/http://www.glasgow.gov.uk/en/YourCouncil/Council_Committees/Council/ |date=2004-05-19 }}</ref>.
[[Файл:Glasgow City Chambers Council Chamber.jpg|200px|thumb|Ҡала палаталарының залы, бында Глазго муниципаль совет ағзаларының ултырыштары уҙа]]
Шотландия парламентына Глазгонан 17 ағза (дөйөм иҫәптең 23 %), ә Бөйөк Британия парламентына — 9 ағза һайлана<ref>При выборах в Парламент Шотландии избирательный округ Глазго включает в себя, помимо агломерации города, область Ратерглен (в составе Южного Ланаркшира). // [http://www.glasgow.gov.uk/en/YourCouncil/Elections_Voting/Elections/Electoralframework.htm Glasgow City Council − Elections Framework] {{Webarchive|url=https://archive.is/20120802015559/www.glasgow.gov.uk/en/YourCouncil/Elections_Voting/Elections/Electoralframework.htm |date=2012-08-02 }}</ref>.

== Иҡтисады ==
XX быуатта киҫкен иҡтисади төшкөнлөктө кисереп, ҡала тора-бара элекке позицияларына ҡайта. Хәҙер Глазго, [[Эдинбург]] менән берлектә, йәнә төбәк иҡтисадының этәргесе тип иҫәпләнә (был ике ҡаланың [[ЭТП]]-ның суммаһы дөйөм Шотландия күрһәткесенең 67 % тәшкил итә<ref>[http://thescotsman.scotsman.com/business.cfm?id=380512007 Scotsman.com − Edinburgh and Glasgow must join forces to enter Europe’s super league]</ref>)<ref>[http://www.scotland.gov.uk/News/Releases/2004/10/26101843 Scottish Executive — Two cities are «twin engines» of economy] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140714145618/http://www.scotland.gov.uk/News/Releases/2004/10/26101843 |date=2014-07-14 }}</ref>. Ҡала биргән эш урындарының һаны 1993 йылда 309 меңдән 2006 йылда 419 меңгә тиклем артҡан, һәм һуңғы 25 йыл эсендә иң юғары кимәлгә барып еткән<ref>[http://www.glasgow.gov.uk/NR/rdonlyres/8D293567-16B9-4C2C-A4CB-E8D5D0339060/0/June06AbsoluteFinalEdition.pdf Glasgow City Council — Economic Monitor Review June 2006] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071007081612/http://www.glasgow.gov.uk/NR/rdonlyres/8D293567-16B9-4C2C-A4CB-E8D5D0339060/0/June06AbsoluteFinalEdition.pdf |date=2007-10-07 }}</ref><ref>[http://www.glasgow.gov.uk/en/Business/City+Plan/Foreword/Key+Facts/ Glasgow City Council — Development Strategy — Key Facts] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071011102721/http://www.glasgow.gov.uk/en/Business/City+Plan/Foreword/Key+Facts/ |date=2007-10-11 }}</ref>. Ҡаланың иҡтисади үҫеш темпы йыл һайын 4,4 % тәшкил итә, был Ьөйөк Британияла икенсе күрһәткес ([[Лондон]]дан һуң) — тик 2005 йылда ғына 17 меңдән ашыу яңы эш урындары булдырылған, ә Глазго иҡтисадына шәхси инвестициялар индереү 2006 йылда 4,2 миллиард фунт стерлингҡа барып еткән<ref name="flourish">[http://www.scotland.org/about/innovation-and-creativity/features/business/glasgow-flourish.html Scotland.org − Let Glasgow Flourish]</ref>. Бынан тыш эшһеҙлек кимәленең етеҙ кәмеүе билдәләнгән (һуңғы 9 йыл эсендә 45 %-ҡа)<ref name="scot">[http://news.scotsman.com/scotland.cfm?id=233922005 Scotsman.com − Edinburgh UK’s second most prosperous city]</ref>. Ҡала [[ЭТП]]-ы 2006 йылда 12,8 миллиард фунтов стерлингы тәшкил иткән<ref>[http://www.scottish-enterprise.com/publications/glasgow_annual_report_2005_06.pdf Scottish Enterprise — Glasgow Annual report 2005/06] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160306212844/http://www.scottish-enterprise.com/publications/glasgow_annual_report_2005_06.pdf |date=2016-03-06 }}</ref>, шул уҡ ваҡытта халыҡтың йән башына ТЭП күрһәткесе (£21 905) буйынса [[Европа]] ҡалалары араһында Глазго 11-се урынды биләй<ref name="scot"/>.

Һуңғы 20 йыл эсендә Глазгола иҡтисадты ҙур диверсикаициялау булды: сәнәғәттең традицион тармаҡтары (караптар яһау һәм ауыр машиналар эшләү) төп урынды хеҙмәтләндереү өлкәһенә (финанс секторының үҫешен, коммуникациялар, һаулыҡ һаҡлау, ваҡ сауҙа итеү һәм башҡаларҙы үҙ эсен ала) биргән<ref>[http://www.scotland.org/about/glasgow-and-surrounding-areas/index.html Scotland.org — Glasgow and Surrounding Areas]</ref>. Ҡала иҡтисадының мөһим урынын туризм биләй — Бөйөк Британияла популярлыҡ буйынса Глазго өсөнсө ҡала булып тора (Лондон һәм Эдинбургтан һуң) һәм йыл һайын яҡынса 4 миллион туристарҙы ҡабул итә<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/2375339.stm BBC News — Boosts continue from culture win]</ref>.

Глазгола бер нисә эре компанияларҙың штаб-фатирҙары урынлашҡан, улар араһында Scottish Power энергетика компанияһы бар.

== Райондары ==
{{Панорама|Eastern_Glasgow_From_Queens_Park.jpg|1350px|Глазго панорамаһы}}
 
=== Үҙәк ===
Клайд йылғаһының төньяҡ ярындағы, көнсығыштан Хай-стрит (ҡаланың иң боронғо урамы), көньяҡта йылға һәм төньяҡ менән көнбайышта М8 магистрале менән сикләнгән ҡала киңлеге Глазгоның үҙәге булып тора. Изге Мунго соборы (Хай-стриттың төньяғында) һәм Глазго-кросс майҙаны (Хай-стриттың көньяғында) араһындағы өлкә ҡаланың тарихи үҙәге булып тора.
[[Файл:Tolbooth Steeple.jpg|200px|left|thumb|Толбут сәғәт башняһы]]
Джордж-сквер Глазгоның йөрәге булып тора, уның бер яҡ ситендә муниципалитет ултырыштары уҙғарыу урыны — Ҡала палаталары урынлашҡан. Төп йәйәүлеләр урамдары — Бьюкенен-стрит (Buchanan Street), Аргайл-стрит (Argyle Street) һәм Сокихолл-стрит (Sauchiehall Street). Ҡаланың үҙәгендә төп иҫтәлекле урындар, театрҙар, музейҙар һәм галереялар ғына түгел, ә бихисап ресторандар, кафелар һәм сауҙа үҙәктәре лә тупланған, был ошо ҡала өлөшөн шопинг һәм күңел асыу өсөн уңайлы урынға әйләндерә<ref>[http://guide.visitscotland.com/vs/guide/5,en,SCH1/objectId,RGN373vs,curr,GBP,season,at1,selectedEntry,home/home.html Visitscotland.com − Glasgow City Centre] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070910130341/http://guide.visitscotland.com/vs/guide/5,en,SCH1/objectId,RGN373vs,curr,GBP,season,at1,selectedEntry,home/home.html |date=2007-09-10 }}</ref>.

==== Мерчант-Сити ====
Ҡала үҙәгенең көнсығыш секторында урынлашҡан Мерчант-Ситила (Сауҙа ҡалаһы) XVIII—XIX быуаттарҙа тәмәке, шәкәр һәм башҡа тауарҙар менән сауҙа итеүҙә аҡса эшләгән бай коммерсанттар төпләнгән. Иҡтисади көрсөк осоронда күп биналар төшөнкөлөккә бирелгән, әммә 1980-се йылдарҙа районды тергеҙеү буйынса проект ебәрелә һәм хәҙер реставрацияланған неоклассик йорттарҙы һәм элекке сауҙа складтарын ҡиммәтле магазиндар, ресторандар һәм кафелар биләй. Кварталдың төп биш урамы киҫешкән урын — Глазго-кросс — Мерчант-Ситиҙың үҙәге булып тора, ә майҙан үҙәгендә Толбут сәғәт башняһы урынлашҡан<ref>[http://www.glasgowmerchantcity.net/ Glasgow’s Merchant City]</ref><ref>[http://www.scotland.org.uk/guide/Glasgow_Merchant_City Glasgow Merchant City Sightseeing Guide]</ref>.

==== Эшлекле район ====
[[Файл:Glasgow Squinty Bridge.jpg|200px|thumb|IFSD районында ''Clyde Arc'' күпере]]
Глазго үҙәгенең көнбайыш секторында ҡааның финанс учреждениелары тупланған квартал урынлашҡан. Бөйөк Британияның иң ҙур эшлекле үҙәктәрене береһе булараҡ (Лондон һәм Эдинбургтан һуң) рәсми рәүештә Халыҡ-ара финанс операциялары районы (IFSD) исемен йөрөтә, әммә уны ғәҙәттә «квадрат километры» йәки «Клайд Уолл-стриты» тип атайҙар<ref name="flourish"/>. Кварталды үҫтереү буйынса проекттың бюджеты 2001 йылда старт ала<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/scotland/3282643.stm Glasgow launches «square kilometre»] BBC News</ref>. Квартал сиктәрендә төрлө финанс төркөмдәренең вәкилектәре урынлашҡан (шул иҫәптән Бөйөк Британия территорияһындағы ун алдынғы страховкалау компанияларынан һигеҙенең штаб-фатирҙары урынлашҡан): Abbey, Aviva, Barclays, Direct Line, HBOS, JP Morgan, Lloyds TSB, Morgan Stanley, National Australia Group, Royal Bank of Scotland һәм башҡалар. 2005 йылда IFSD Бөйөк Британияла регенерация буйынса иң уңышлы коммерция проекты тип таныла<ref>[http://www.glasgow.gov.uk/en/Residents/Environment/Rivers/RiverClyde/Projects/Broomielaw/IFSD/ Glasgow City Council − International financial services district] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090709005126/http://www.glasgow.gov.uk/en/Residents/Environment/Rivers/RiverClyde/Projects/Broomielaw/IFSD/ |date=2009-07-09 }}</ref><ref>[http://www.ifsdglasgow.co.uk/ IFSD Glasgow] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070904071228/http://www.ifsdglasgow.co.uk/ |date=2007-09-04 }}</ref>.
[[Файл:North Byres Road.jpg|200px|thumb|Байрс-роуд]]

=== Вест-Энд ===
Был ҡаланың иң шаулы һәм космополитик өлөшө, бында модалы кафелар, барҙар, ҡиммәтле магазиндар, клубтар, ресторандар һәм ҡунаҡханалар тупланған<ref>[http://www.seeglasgow.com/index.asp?pgid=3716 West End by Annie Good] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071014054718/http://www.seeglasgow.com/index.asp?pgid=3716 |date=2007-10-14 }}</ref>. Төп урамы — Байрс-роуд. Вест-Энд сиктәрендә Глазго университеты (уның төп иҫтәекле урыны), Келвингроув паркы, BBC Scotland телекомпанияһының штаб-фатиры, Шотландия күргәҙмә һәм конференц-үҙәге, Келвин-холл спорт аренаһы һәм бер нисә музейҙар — Келвингроув художестволы галереяһы һәм музейы, Хантерҙың художестволы галереяһы<ref>[http://www.glasgowarchitecture.co.uk/museum_of_transport_glasgow.htm Glasgow Architecture — Museum of Transport Glasgow] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110412104556/http://www.glasgowarchitecture.co.uk/museum_of_transport_glasgow.php |date=2011-04-12 }}</ref>. Вест-Эндта ҡала студенттарының күбеһе йәшәй<ref>[http://www.glasgowwestend.co.uk/about/ Glasgow — Guide to The West End]</ref>. Йыл һайын июндә уның территорияһы Глазгоның иң ҙур фестивален — West End фестивален уҙғарыу урынына әүрелә<ref name="westend"/>.

=== Ист-Энд ===
[[Файл:Wfm glasgow necropolis.jpg|200px|thumb|Глазго некрополе]]
Трон-стилл сәғәт башняһы һәм Изге Мунго соборы — Ист-Эндтың — ҡаланың иң боронғо өлөшөнөң төп ориентирҙары булып тора<ref>[http://guide.visitscotland.com/vs/guide/5,en,SCH1/objectId,RGN374vs,curr,GBP,season,at1,selectedEntry,home/home.html Visitscotland.com − Glasgow East End] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070703071824/http://guide.visitscotland.com/vs/guide/5,en,SCH1/objectId,RGN374vs,curr,GBP,season,at1,selectedEntry,home/home.html |date=2007-07-03 }}</ref>. Собор янындағы убала ҡала зыяраты урынлашҡан, ул 1831 йылдан күренекле ҡала кешеләренең ерләнеү урыны булып тора. Зыяраттың үҙәгендә шотланд дини реформаторы Джон Нокс һәйкәле урынлашҡан, ә ҡайһы бер ҡәбер өҫтөндәге ҡоролмалар билдәле архитекторҙар Чарльз Ренни Макинтош һәм Александр Томсон проекттары буйынса эшләнгән. Ист-Эндтың башҡа иҫтәлекле урындары — Прованд поместьеһы, Баррас баҙары, ''The Barrowlands'' дансингы, иң элекке Глазго-Грин ҡала паркы (бында XII быуаттан алып йыл һайын йәрминкә уҙғарыла) һәм Селтик-парк футбол стадионы<ref>[http://www.glasgowwestend.co.uk/out/outdoors/brigtoncross.html Ian R. Mitchell — Walking in Glasgow’s East End]</ref>.

=== Ҡаланың көньяғы ===
Торлаҡ кварталдарынан тыш, ҡаланың көньяғында бер нисә ҙур [[гольф]]-клубтары, Хэмпден Парк футбол стадиондары һәм эре парктар (шул иҫәптән Куинз-парк, Беллахьюстон-парк һәм Поллок-парк) урынлашҡан<ref>[http://guide.visitscotland.com/vs/guide/5,en,SCH1/objectId,RGN375vs,curr,GBP,season,at1,selectedEntry,home/home.html Visitscotland.com − Glasgow South Side] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070910201029/http://guide.visitscotland.com/vs/guide/5,en,SCH1/objectId,RGN375vs,curr,GBP,season,at1,selectedEntry,home/home.html |date=2007-09-10 }}</ref>.

=== Ҡаланың төньяғы ===
Ҡала халҡының иң ярлы ҡатламдары йәшәгән Глазгоның төньяҡ кварталдары — социаль нисбәттә Шотландияның иң проблемалы урыны булып тора. Статистика буйынса, бында иң күп һанда тулы булмаған ғаиләләр тупланған, ҡала буйынса иң юғары эшһеҙлек һәм үҙ-үҙенә ҡул һалыуҙар кимәле<ref>[http://www.glasgow.gov.uk/NR/rdonlyres/FADF1CAA-7712-4ED0-A31F-CA32494E6A75/0/GCC_p1213.pdf Glasgow City Council — Helping hands] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080229060538/http://www.glasgow.gov.uk/NR/rdonlyres/FADF1CAA-7712-4ED0-A31F-CA32494E6A75/0/GCC_p1213.pdf |date=2008-02-29 }}</ref>. Һаулыҡ һаҡлау өлкәһендәлә критик ситуация барлыҡҡа килгән — наркотиктарҙы дозанан артыҡ ҡулланыуҙан үлемдәр төньяҡ Глазгола Шотландия буйынса уртаса күрһәткестән биш тапҡыр юғарыраҡ. Яман шеш һәм йөрөк ауырыуҙарынан үлем осраҡтары шулай уҡ юғары<ref>[http://library.nhsgg.org.uk/mediaAssets/CHP%20North%20Glasgow/North%20Glasgow%20CHCP%20Newsletter%20August%202006.doc&ei=NZrGRu_uDZSkwgG7iLyGAQ&usg=AFQjCNF12J__K6LwtkDbMsCJ34zTeiDt5Q&sig2=96zcZP3KgV5JkbVZEU5o8g North Glasgow CHCP newsletter]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Хәҙерге ваҡытта властар тарафынан төньяҡ Глаголағы хәлде яҡшыртыу өсөн бер нисә программа ҡабул ителгән. Төп маҡсаттары — яңы эш урындарын булдырыу, тормош кимәлен күтәреү, урындағы эшҡыуарҙарға ярҙам күрһәтеү һәм башҡалар<ref>[http://www.glasgownorth.org/PDFs/Strategic%20Plan%202003-2008.pdf Glasgownorth.org — Strategic Plan 2003—2008] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071007215208/http://www.glasgownorth.org/PDFs/Strategic%20Plan%202003-2008.pdf |date=2007-10-07 }}</ref>.

== Архитектура ==
Изге Мунго кафедраль соборынан тыш, Глазгоның урта быуат архитектураһы һаҡланмаған тиерлек. Элек ҡаланы уратҡан бихисап сиркәү биналарынан хәҙер тик XV быуатҡа ҡараған Прованд поместьеһы һаҡланып ҡалған. [[Эдинбург]]тан айырмалы рәүештә хәҙерге Глазгола XIX быуаттан иртәрәк төҙөлгән биналарҙы бик һирәк осратырға мөмкин. Улар араһынан иң билдәлеләре — 1529 йылдан алып һаҡланған Трон-театрҙың сәғәт башняһы, Толбут башняһы һәм архитектор Роберт Адам тарафынан 1791-1794 йылдарҙа төҙөлгән Сауҙа йорто (Трейдс-холл)<ref>[http://www.scotland-guide.co.uk/ALL_AREAS_IN_SCOTLAND/Glasgow/City/Architecture/Architecture_Articles.htm Scotland Guide — Architecture of Glasgow]</ref>.
[[Файл:Ca D'Oro Building 2.jpg|200px|thumb|Ca’d’Oro бинаһы]]
Ҡаланың архитектура мираҫының ҙур өлөшө XIX быуатҡа һәм XX быуат башына ҡарай, был осорҙа Глазго ''Империяның икенсе ҡалаһы'' тип иҫәпләнгән. Был осорҙағы йорттар төрлө стилдә төҙөлгән. Венеция стилендә Глазгоның ҡала палаталары (1888), Гарднерҙарҙың элекке складтары (1856), Темплтондың балаҫ фабрикаһы (1892),  Ca’d’Oro бинаһы (1872) төҙөлгән. Неоклассик стилдә Каледония сиркәүе (1857) һәм Хәҙерге заман сәнғәте галереяһы (был бина ҡасандыр тәмәке магнаты Уильям Каннингемдеке булған һәм 1778 йылда төҙөлгән, әммә XIX быуатта ул үҙгәртеп ҡорола) төҙөлгән. Неоготик стиленең һыҙаттары Изге Мария (1873), Изге Эндрю (1817) һәм Изге Лука (1877) кафедраль соборҙарының тышҡы йөҙөндә күренә<ref>[http://www.rampantscotland.com/glasgow/glasgow_index.htm Rampantscotland.com — Glasgow Photo Library]</ref><ref>[http://www.scotcities.com/warehouses.htm Victorian Architecture − Glasgow Guide to Commercial Buildings] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090217175135/http://www.scotcities.com/warehouses.htm |date=2009-02-17 }}</ref>.

Глазгола иң мөһим хәҙерге заман архитектура проектарына Король концерт залы бинаһын (1990), Глазго фән үҙәге бинаһын (2001), Шотландия күргәҙмә һәм конференц-үҙәк комплексын (1983 йылдан 2007 йылға тиклем), ''Buchanan Galleries'' (1999) һәм ''St Enoch Centre'' (1989) сауҙа үҙәктәрен индерер кәрәк.

Ҡала йөҙөнөң формалашыуына иң ҙур йоғонто яһаған архитекторҙар:
[[Файл:Mackintosh, House for an Art Lover, competition entry.jpg|200px|thumb|Чарльз Ренни Макинтош. Сәнғәт һөйөүселәр йортоноң эскизы]]
* [[Томсон Александр (архитектор)|Александр Томсон]] — неоклассик стилдә унлаған йортҡа проект төҙөй<ref>[http://www.greekthomson.com/Thomson%20Buildings.htm Buildings of Greek Thomson]</ref>.

=== Күперҙәр ===
Глазгоны икегә бүлгән йылға аша төрлө типтағы (аҫылмалы, вант, аркалы һәм башҡа) ике тиҫтә күперҙәр ҡала күренешенә өҫтәмә матурлыҡ бирә. Улар араһында йәйәүлеләр өсөн дә, автомобиль һәм тимер юл күперҙәре бар. Һаҡланғандарҙан иң боронғоһо — Саус-Портленд-стрит күпере, изге Эндрю күпере һәм Виктория-бридж — XIX быуаттың уртаһында төҙөлгәндәр<ref>[http://www.glasgow.gov.uk/en/Residents/Parks_Outdoors/HeritageTrails/ClydeBridges/ Glasgow City Council — Clyde Bridges] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070919204347/http://www.glasgow.gov.uk/en/Residents/Parks_Outdoors/HeritageTrails/ClydeBridges/ |date=2007-09-19 }}</ref>. Иң һоҡландырғыстарының береһе — ''Clyde Arc'' арка күпере (2006 йылда төҙөлгән), йылғаны мөйөш яһап үткәнгә урындағы халыҡ уны «Кәкре күпер» ({{lang-en|Squinty Bridge}}) тип йөрөтә<ref>[http://www.geo.ed.ac.uk/scotgaz/features/featurefirst16836.html Overview of Clyde Arc] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070815123034/http://www.geo.ed.ac.uk/scotgaz/features/featurefirst16836.html |date=2007-08-15 }}</ref>.

=== Парктар ===
Ҡала биләмәләрендә урынлашҡан 70 парктар араһынан артабанғыларҙы билдәләп үтергә кәрәк<ref>[http://www.glasgow.gov.uk/en/Residents/Parks_Outdoors/Parks_gardens/ Glasgow City Council — Parks & Gardens] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121120005657/http://www.glasgow.gov.uk/en/Residents/Parks_Outdoors/Parks_gardens/ |date=2012-11-20 }}</ref>:
* ''Келвингроув паркы ''— викториан стилендәге парктың классик образдарының береһе — 1852 йылда Джозеф Пакстон проекты буйынса һалынған һәм шунан алып ҡала халҡының иң популяр ял итеү урыны булып тора. Уның территорияһында Келвингроув художестволы галереяһы һәм музейы, [[теннис]] корттары, [[крокет]] һәм үләндә боулинг уйындары өсөн майҙансыҡтар, балалар уйын майҙансыҡтары урынлашҡан.
* ''Куинз-парк'' — королева [[Мария Стюарт]] хөрмәтенә аталған һәм 1857 йылда асылған (проекттың авторы йәнә Джозеф Пакстон була). Келвингроув һымаҡ, Куинз-паркы ял итеү өсөн төрлө мөмкинлектәр тәҡдим итә (уның биләмәләрендә спорт майҙансыҡтары, кафе һәм барҙар, пикник өсөн майҙансыҡтар һәм башҡалар бар).
* ''Глазго-Грин'' — Глазгоның иң боронғо ҡала паркы, уның инеше XV быуат уртаһынан башлана, был ваҡытта епископ Тёрнбулл сиркәү ерҙәренең бер өлөшөн — Глазго-Гринды йәмғиәт ҡулланылышына тапшыра — хәҙерге заманда ул төрлө мәҙәни саралар (волынкала уйнаусыларҙың халыҡ-ара фестиваленән алып йыл һайын үткәрелгән фейерверктар байрамына тиклем) уҙғарыу өсөн яратҡан урын булып тора. Парк ситкәрендә Халыҡ һарайы, Темплтондың балаҫ фабрикаһы һәм футбол үҙәге урынлашҡан.
* ''Глазгоның ботаника баҡсалары'' 400 меңгә тиклем кешеләрҙе ҡабул итә, улар 1817 йылда асыла һәм тропик орхидея, бегония һәм ағас рәүешле көкөртмәле коллекциялары менән танылған. Баҡсаларҙың төп иҫтәлекле урыны — Киббл һарайы, эсендә мәрмәр скульптуралы XIX быуатта төҙөлгән нәфис быяла оранжерея.
[[Файл:Inside of Kibble Palace 2.jpg|200px|thumb|Киббл һарайының эсендә]]

== Мәҙәниәт ==
1990 йылда Европаның Мәҙәни баш ҡалаһы тип иғлан ителгән ҡаланың мәҙәни тормошо күп төрлө<ref>[http://www.eccm-cultural-capitals.org/documents/20_Years_Cultural_Capitals_EN.pdf 20 Years Cultural Capitals] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070822102418/http://www.eccm-cultural-capitals.org/documents/20_Years_Cultural_Capitals_EN.pdf |date=2007-08-22 }}</ref>. Глазгола сәнғәткә бәйле булған милли ойошмаларҙың күбеһе, шул иҫәптән Шотландия операһы, Шотландия балеты, Шотландияның милли театры, Шотландия король милли оркестры, Хәрби-һауа көстәренең Шотландия симфоник оркестры һәм Шотландияның милли йәштәр театры урынлашҡан. 1999 йылда Глазго шағир-лауреатын раҫлау традицияһы барлыҡҡа килә, 2005 йылдан был маҡтаулы исемде шағирә Лиз Локхед йөрөтә<ref>[http://www.glasgow.gov.uk/en/News/Archives/2005/February/poetlaureate.htm Glasgow City Council — Glasgow’s new Poet Laureate named] {{Webarchive|url=https://archive.is/20120805120753/www.glasgow.gov.uk/en/News/Archives/2005/February/poetlaureate.htm |date=2012-08-05 }}</ref>.

=== Театрҙар ===
Глазгоның театрҙарында башҡарыу сәнғәтенең барлыҡ спектры күрһәтелгән. Король театрының репертуарын классик пьесаларҙы, опера һәм балет спектаклдәрен сәхнәләштереү тәшкил итә. 1904 йылда нигеҙләнгән һәм үҙ диуарҙарында [[Сара Бернар]]ҙы ҡаршылаған «Павильон» театр-варьетеһы сәхнәһендә мюзиклдар һәм төрлө тамашалар ҡуйыла. Бынан тыш ул Шотландияның берҙән-бер шәхси театры булып тора. XX быуат башында шулай уҡ Кингс-театр асылған, ул Бродвей традицияларын дауам итеүсе вест-энд мюзиклдарын сәхнәләштереүҙә махсуслашҡан. Глазгоның башҡа күренекле майҙансыҡтары араһында Трон-театр, Ситизенс-театр һәм бер нисә бәләкәй театрҙар бар, улар хәҙерге заман һәм эксперименталь драма сәнғәтенә йүнәлтелгән<ref>[http://www.glasgow-guesthouse.net/theater.htm Nights out in Glasgow] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070806123700/http://www.glasgow-guesthouse.net/theater.htm |date=2007-08-06 }}</ref><ref>[http://www.glasgowguide.co.uk/places-theatres.html Glasgow Guide — Glasgow Theatres] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070823063623/http://www.glasgowguide.co.uk/places-theatres.html |date=2007-08-23 }}</ref>.

=== Музейҙар һәм галереялар ===
[[Файл:KelvingroveArtGalleryFrontElevation.jpg|200px|thumb|Келвингроув художестволы галереяһы һәм музейы]]
Һынлы сәнғәт әҫәрҙәренең һәм башҡа сәнғәт объектарының иң ҙур коллекцияһы ''Келвингроув художестволы галереяһы һәм музейы''нда күрһәтелгән, ул Шотландияның иң күп халыҡ йөрөгән музейҙарҙың береһе булып тора. Уның экспонаттары араһында [[Рембрандт]], [[Рубенс]], [[Тициан]], [[Ван Гог]], [[Клод Моне]], [[Пикассо]], [[Сальвадор Дали]] картиналары бар<ref>[http://www.glasgowmuseums.com/venue/page.cfm?venueid=4&itemid=19 Glasgow Museums — Kelvingrove Art Gallery and Museum] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070817112118/http://www.glasgowmuseums.com/venue/page.cfm?venueid=4&itemid=19 |date=2007-08-17 }}</ref>. Уларҙан ''Баррел коллекцияһы'' ҡалышмай. 1944 йылда эшҡыуар һәм филантроп Уильям Баррел ҡалаға яҡынса 9 мең экспонат бүләк итә, улар төрлө илдәрҙең һәм дәүерҙәрҙең сәнғәтен күрһәтә — был [[Боронғо Ҡытай]], [[Боронғо Мысыр|Мысыр]], [[Боронғо Греция|Греция]] һәм [[Боронғо Рим|Рим]] оҫталарының эштәре, импрессионистарҙың (шул иҫәптән [[Эдгар Дега|Дега]] һәм [[Сезанн]]дың) картиналары, скульптура, урта быуат һәм мосолман сәнғәте әйберҙәре, ҡорал һәм доспехтар коллекцияһы, гобелендар һәм витраждар<ref>[http://www.glasgowmuseums.com/venue/index.cfm?venueid=1 Glasgow Museums − Burrell Collection] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100606041749/http://www.glasgowmuseums.com/venue/index.cfm?venueid=1 |date=2010-06-06 }}</ref>. Глазгоның башҡа музейҙары һәм галереялары:
* Хәҙерге заман сәнғәте галереяһы (экспонаттары араһында — [[Уорхол]] һәм [[Дэвид Хокни|Хокни]] эштәре)
[[Файл:Glasgow Gallery of Modern Art 2.jpg|200px|thumb|Хәҙерге заман сәнғәте галереяһы (GoMA)<ref>[http://www.glasgowmuseums.com/venue/index.cfm?venueid=3 Glasgow Museums — GoMA]</ref>]]
* Хантер художестволы галереяһы
* Маклеллан галереялары
* Халыҡ һарайы
* Поллок поместьеһы
* Изге Мунго дини тормош һәм сәнғәт музейы
* Шотландия ауыл тормошо милли музейы
* Шотландия футбол музейы
* Шотландия мәктәп музейы.

=== Клубтар, концерт залдары һәм кинотеатрҙар ===
[[Файл:Wfm barrowland ballroom.jpg|200px|thumb|The Barrowlands дансингы]]
Ҡаланың музыкаль сәхнәһе — Бөйөк Британияла иң зауыҡлыларының береһе. Ҙур майҙансыҡтары араһында, Король концерт залы һәм Шотландия күргәҙмә һәм конференц-үҙәгенән тыш, әһәмиәтлеге буйынса икенсе булған британ рок-майҙансығын — Ист-Эндтағы The Barrowlands дансингын билдәләп үтер кәрәк<ref>[http://findarticles.com/p/articles/mi_qn4158/is_20050504/ai_n14610095 The Independent — The Ten Best: Rock music venues] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080127104246/http://findarticles.com/p/articles/mi_qn4158/is_20050504/ai_n14610095 |date=2008-01-27 }}</ref>, уның сәхнәһендә күп кенә популяр төркөмдәр (The Cure, The Smiths, Megadeth, Metallica һәм башҡалар) сығыш яһаған. King Tut's Wah Wah Hut клубындағы тере концерттарҙы айырым атап үтер кәрәк, бында 1993 йылда Oasis төркөмө сығыш яһағандан һуң Creation Records компанияһы менән контракт төҙөй<ref>[http://www.kingtuts.co.uk/history.html King Tut’s Wah Wah Hut — History] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090131102242/http://www.kingtuts.co.uk/history.html |date=2009-01-31 }}</ref>. Глазгоның төнгө клубтары, илдең башҡа ҙур ҡалаларында кеүек, бик күп төрлө музыкаль жанрҙарға йүнәлгән. Уларҙан иң популяры: The Arches, Blanket, Campus, Cathouse, Cube, Garage, Tiger Tiger, The Tunnel һәм башҡалар<ref>[http://www.seeglasgow.com/index.asp?pgid=1907 Scotland with style − Glasgow Music & Club Scene] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071007124632/http://www.seeglasgow.com/index.asp?pgid=1907 |date=2007-10-07 }}</ref><ref>[http://www.glasgow-guesthouse.net/nights_clubs.htm Nights out in Glasgow] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927162859/http://www.glasgow-guesthouse.net/nights_clubs.htm |date=2007-09-27 }}</ref>. Глазго — Belle & Sebastian, Glasvegas, Franz Ferdinand, The Fratellis, Mogwai, Primal Scream,Simple Minds, Texas, Travis, Camera Obscura, Chvrches музыкаль төркөмдәренең тыуған ере.

Глазгола 10-дан артыҡ кинотеатрҙар эшләй, улар араһында 2001 йылда асылған һәм донъяла иң бейек кинотеатр булараҡ Гиннесс рекордтар китабына индерелгән 18 заллы  ''Cineworld'' бар<ref>[http://www.scottishcinemas.org.uk/glasgow/ Scotland’s Cinemas — Glasgow Cinemas]</ref>.

=== Фестивалдәр ===
[[Файл:West End Festival 12.jpg|200px|thumb|West End фестивалендә барабансыларҙың парады]]
Ҡаланың фестиваль тормошо — Шотландияла иң бай булып тора. Әммә фестиваль айы август булған [[Эдинбург]]тан айырмалы рәүештә, Глазгола фестивалдәр йыл әйләнәһенә уҙғарыла. Уларҙан иң әһәмиәтлеһе — West End фестивале, ул 1996 йылдан башлап июндә үткәрелә. Был йылдың иң ҙур фестиваль ваҡиғаһы булып тора, бында урам театрҙары сығыштары, музыка һәм бейеү саралары, карнавал атлауҙар, парадтар һәм башҡалар инә<ref name="westend">[http://www.westendfestival.co.uk/ West End Festival] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060109084021/http://www.westendfestival.co.uk/ |date=2006-01-09 }}</ref>.

=== Киң мәғлүмәт саралары ===
Глазгола ҡала һәм төбәк киң мәғлүмәт сараларының офистары урынлашҡан<ref>[http://www.glasgow.gov.uk/en/AboutGlasgow/Touristattractions/ctyofmediaandinformation.htm Glasgow City Council — City of Media and Information] {{Webarchive|url=https://archive.is/20120731034210/www.glasgow.gov.uk/en/AboutGlasgow/Touristattractions/ctyofmediaandinformation.htm |date=2012-07-31 }}</ref>. Айырым атап үткәндә:
* Scottish Television һәм BBC Scotland ([[BBC]] филиалы) телекомпанияларының һәм BBC Radio Scotland радиостанцияһының штаб-фатирҙары;
* Шотландия биләмәләрендә таратылған гәзиттәрҙең — Daily Record, Evening Times, Sunday Mail һәм The Herald офистары;
* Бөйөк Британияның [[The Sun]], [[Daily Mail]], [[The Times]] һәм [[The Sunday Times]] гәзиттәренең төбәк мөхәрририәттәре;
* The Digger, The Glaswegian, The Glasgow East News һәм башҡа ҡала гәзиттәренең мөхәрририәттәре.

=== Китапханалар ===
[[Файл:Mitchell library.jpg|200px|thumb|Митчелл китапханаһы]]
Ҡалала 37 асыҡ китапхана бар. Улар араһында Европаның иң ҙур белешмә китапханаһы — Митчелл китапханаһы (1877 йылда табак магнаты Стивен Митчелл васыяты буйынса нигеҙләнгән), уның фондына 1,3 миллион китап һәм 35 мең карта, шулай уҡ фотографиялар, микрофильмдар һәм гәзит архивтары инә.

== Мәғариф ==
[[Файл:University of Glasgow view.jpg|200px|thumb|Глазго университеты]]
Глазгола 184 башланғыс мәктәп һәм 29 урта мәктәп<ref>[http://www.glasgow.gov.uk/NR/rdonlyres/BA2D5C69-5E59-49E4-BA72-DCB7BA23C020/0/12education.pdf Glasgow City Council − Education] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120415055907/http://www.glasgow.gov.uk/NR/rdonlyres/BA2D5C69-5E59-49E4-BA72-DCB7BA23C020/0/12education.pdf |date=2012-04-15 }}</ref>, урыҫ мәктәбе<ref>[http://www.rcshaven.org.uk RCS Haven]</ref>, һәм шулай уҡ махсус белемгә мохтажлы балалар уҡыған 34 мәктәп бар<ref>[http://www.glasgow.gov.uk/en/YourCouncil/ServiceDepartments/EducationServices/ Glasgow City Council − Education Services] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121101063435/http://www.glasgow.gov.uk/en/YourCouncil/ServiceDepartments/EducationServices/ |date=2012-11-01 }}</ref>. Бер нисә мәктәптәрҙә уҡытыу [[гэл теле]]ндә алып барыла<ref>[http://www.glasgow.gov.uk/en/Residents/GoingtoSchool/GaelicEducation/ Glasgow City Council − Gaelic Education] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121101055225/http://www.glasgow.gov.uk/en/Residents/GoingtoSchool/GaelicEducation/ |date=2012-11-01 }}</ref>.

Ҡаланың юғары уҡыу йорттары:
* Глазго университеты — 1451 йылда асылып, нигеҙләнеү датаһы буйынса Шотландияла (Сент-Эндрюс университетынан һуң) икенсе булып тора. Университеттың туғыҙ факультетында 23 меңдән ашыу студент белем ала<ref name="hesa">[http://www.hesa.ac.uk/holisdocs/pubinfo/student/institution0506.htm Higher Education Statistics Agency]</ref>.
* Стратклайд университеты — 1796 йылда нигеҙләнгән, уның биш факультетында 25 меңдән ашыу студент уҡый<ref name="hesa"/>.
* Каледония университеты — 1875 йылда колледж булараҡ асыла, университет статусын 1993 йылда ала, уның өс факультетында 17 меңдән ашыу студент белем ала<ref name="hesa"/>.

Университеттарҙан тыш ҡалала бер нисә колледж һәм академия бар — Шотландия музыка һәм драма король академияһы, Сәнғәт мәктәбе, Диңгеҙ колледжы, Коммерция колледжы һәм башҡалар. Студенттарҙың һаны буйынса — 168 мең кеше — Глазго Шотландияла беренсе һәм [[Бөйөк Британия]]ла ([[Лондон]]дан һуң) икенсе урындарҙы биләй<ref>[http://www.scottish-enterprise.com/sedotcom_home/about_se/local_enterprise_companies/glasgow/glasgow-geographicprofile.htm?siblingtoggle=1 Scottish Enterprise − Geographic profile] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070527083600/http://www.scottish-enterprise.com/sedotcom_home/about_se/local_enterprise_companies/glasgow/glasgow-geographicprofile.htm?siblingtoggle=1 |date=2007-05-27 }}</ref>.

== Спорт ==
[[Файл:Celtic park 3.jpg|200px|thumb|Селтик-парк стадионы]]

=== Футбол ===
Глазго — Шотландияның иң көслө футбол клубтарының — «[[Селтик]]» һәм «[[Рейнджерс (футбол клубы)|Рейнджерс]]»тең, шулай уҡ «Партик Тисл» һәм «Куинз Парк» командаларының ватаны. Уларҙан тыш Глазгола 6 клуб булған — «Клайд» (хәҙер [[Кимбернолд]]та) һәм йәшәүҙән туҡтаған «Терд Ланарк», «Камбасленг», «Порт Глазго Атлетик», «Коулейрс» һәм «Клайдсдэйл» командалары. Глазгоның өс футбол стадионы — «Селтик парк» (һыйыҙырышлығы — 60832 кеше), «Хэмпден Парк» (52670 кеше) һәм «Айброкс» (51082 кеше) һыйыҙырышлығы буйынса Шотландияның футбол стадиондары араһында тәүге урындарҙы биләйҙәр. Глазго донъяла тәүге халыҡ-ара футбол матчының уҙғарыу урыны булып иҫәпләнә. Был матчта 1872 йылдың 30 ноябрендә Англия һәм Шотландия йыйылма командалары осраша, уйын 0:0 тигеҙ иҫәбе менән тамамлана<ref>[http://www.englandfootballonline.com/Seas1872-00/1872-73/M0001Sco1872.html England Football Online] {{ref-en}}</ref>.

=== Башҡа спорт төрҙәре ===
Ҡаланың Glasgow Warriors профессиональ [[регби]] командаһы [[Шотландия]], [[Ирландия]] һәм [[Уэльс]]тың башҡа командалары кеүек Кельт лигаһында сығыш яһай. Шулай уҡ 1997 йылда Glasgow Hawks һәүәҫкәр регби командаһы ойошторола<ref>[http://glasgowhawks.com/?app=cms&page=history Glasgowhawks.com − History of Anniesland Rugby]</ref>. Ҡаланың беҙән-бер [[баскетбол]] командаһы Scottish Rocks тип атала һәм Британия баскетбол лигаһында сығыш яһай<ref>http://www.scottishrocks.co.uk/content.asp?ContentID=20 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070804050708/http://www.scottishrocks.co.uk/content.asp?ContentID=20 |date=2007-08-04 }}</ref>. Бынан тыш 1984 йылда Глазгола Glasgow Lions тигән тәүге [[америка футболы]] һәүәҫкәр командаһы барлыҡҡа килә, шулай итеп был спорт төрөнөң Шотландиялағы тамырҙары ошонда башлана<ref>[http://www.britballnow.co.uk/History/Britball%20Teams/GlasgowLions.htm Glasgow Lions] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080610041233/http://www.britballnow.co.uk/History/Britball%20Teams/GlasgowLions.htm |date=2008-06-10 }}</ref>. [[Шинти]] уйыны буйынса ла бер нисә команда бар<ref>[http://www.scottishsport.co.uk/othersports/shinty.htm Scottish Sport − Shinty] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171010105806/http://www.scottishsport.co.uk/othersports/shinty.htm |date=2017-10-10 }}</ref>. Ҡаланың төп спорт ареналары (футболдан тыш) — Келвин-холл һәм Скотстундағы стадион, бында 2003 йылда Бадминтон милли академияһы асыла. Шул уҡ 2003 йылда Глазго Европаның спорт баш ҡалаһы тип атала.

=== Содружество уйындары ===
[[Файл:Glasgow2014.jpg|120px|left|thumb|Уйындар үткәреүгә заявканың логотибы]]
2014 йылғы Содружество уйындарын үҙендә ҡабул итеү хоҡуғы 2007 йылдың 9 ноябрендә Глазгоға бирелә (икенсе дәғүәсеһе — [[Нигерия]]ның [[Абуджа]] ҡалаһы була). Шулай итеп Шотландия өсөнсө тапҡыр Содружество уйындарын үткәргән (1970 һәм 1986 йылдарҙа уйындар [[Эдинбург]]та уҙғарыла)<ref>[http://www.commonwealthgames.com/ www.commonwealthgames.com<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080723215731/http://www.commonwealthgames.com/ |date=2008-07-23 }}</ref>. Уйындар программаһына 17 спорт төрө керә: [[бадминтон]], [[бокс]], [[спорт көрәше]], үләндә [[боулинг]], [[велоспорт]], һыу спорты төрҙәре, [[гимнастика]], [[дзюдо]], [[еңел атлетика]], [[өҫтәл теннисы]], [[нетбол]] (ҡатын-ҡыҙҙар араһында), [[регби]] (ир-егеттәр араһында), [[сквош]], [[атыу спорты|атыу]], [[триатлон]], [[ауыр атлетика]], [[үләндә хоккей]]<ref>[http://www.glasgow2014.com/ Home<!-- Заголовок добавлен ботом -->] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141108125222/http://www.glasgow2014.com/ |date=2014-11-08 }}</ref>.

== Транспорты ==

=== Автомобиль транспорты ===
[[Файл:Wfm m8 motorway.jpg|200px|thumb|М8 магистрале]]
Глазго Бөйөк Британияның иң эре транспорт төйөндәренең береһе булып тора. Илдең башҡа төбәктәре менән ҡаланы артабанғы юлдар бәйләй<ref>[http://maps.google.com/maps?f=q&hl=ru&geocode=&q=Glasgow+&ie=UTF8&ll=55.86568,-4.257202&spn=0.267012,0.6427&z=11&iwloc=addr&om=1 Карта на Google Maps]</ref>:
* '''A8/М8''' — төп магистраль, Шотландияны көнбайыш ярынан көнсығыш яр буйына тиклеи киҫеп үтә һәм Глазго менән [[Эдинбург]]ты тоташтыра;
* '''A82''' — [[Дамбартон]] аша [[Лох-Ломонд]]ҡа һәм юғарыраҡ Шотландияның төньяҡ-көнбайышына йүнәлә;
* '''A80/M80''' — төньяҡ-көнсығышҡа [[Стерлинг (ҡала)|Стерлинг]] ҡалаһына ҡәҙәр бара;
* '''A74/M74''' — Глазгоны Шотландияның көньяҡ өлкәләре һәм [[Англия]]ның төньяҡ өлкәләре менән тоташтыра;
* '''A77/M77''' — көньяҡ-көнбайышҡа [[Килмарнок]] аша [[Эр (ҡала)|Эр]] ҡалаһына тиклем бара.
Глазго сиктәрендә юл селтәренең үҫешкән булыуына ҡарамаҫтан, автомобилгә эйә булмаған һәм башлыса йәмәғәт транспорты менән файҙаланған ҡала халҡының өлөшө уртаса Шотландия буйынса күрһәткестән (ғаиләләрҙең 34 %) күпкә юғарыраҡ (ғаиләләрҙең 56 %)<ref name="trans"/>.

=== Ҡала транспорты ===
[[Файл:First Glasgow bus SF07 FDP.jpg|200px|thumb|Глазго урамдарында автобус]]
Йәмәғәт транспортының координацияһы һәм үҫеше өсөн Strathclyde Partnership for Transport (SPT) дәүләт ойошмаһы яуаплы<ref>[http://www.spt.co.uk Strathclyde Partnership for Transport]</ref>.

Ҡалала яҡынса 40 автобус компаниялары эшләй, шул уҡ ваҡытта First Group компанияһына пассажирҙар ташыуҙың 70 % тиклеме тура килә<ref name="trans"/>. XX быуат уртаһына ҡәҙәр Глазго буйлап бихисап ике ҡатлы трамвайҙар йөрөгән<ref>[http://dewi.ca/trains/glasgow/trams.html Glasgow Trams<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref> и троллейбусов<ref>[http://dewi.ca/trains/glasgow/etbs.html Glasgow Trolleybuses<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>, ләкин ҡала халҡы транспорттың башҡа төрҙәренә өҫтөнлөк биргән һайын был селтәргә көсөргәнеш шул тиклем кәмей, хатта уны юҡ итергә тигән ҡарар ҡабул ителә. Глазго урамдары буйлап һуңғы трамвай 1962 йылдың 4 сентябрендә үтә, ә һуңғы троллейбус — 1967 йылдың майында<ref>[http://www.theglasgowstory.com/image.php?inum=TGSA05048 The Glasgow Story − Trolleybuses]</ref>.
[[Файл:Glasgow Underground.jpg|200px|thumb|Метрополитен станцияһы]]
1990-сы йылдар башында еңел рельслы транспорт линияһын асып ебәрергә маташалар, әммә проект билдәһеҙ сәбәптәр менән властар тарафынан инҡар ителә<ref>[http://lrta.info/Facts/facts111.html Light Rail Transit Association] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110720111051/http://lrta.info/Facts/facts111.html |date=2011-07-20 }}</ref>.

Глазго метрополитены линияһы — нигеҙләү датаһы буйынса донъяла өсөнсө ([[Лондон метрополитены|Лондон]] һәм [[Будапешт]] метрополитендарынан һуң) — 1896 йылда асыла һәм 15 станциялы әйләнәнән тора. 1970-се йылдар аҙағында линия тулыһынса модернизациялана. Глазго метрополитенының пассажирҙар йөрөшө йылына 13 миллиондан ашыу пассажир тәшкил итә. Рәсми булмаған ҡушаматы — ''The Clockwork Orange'' («Заводной әфлисун»)<ref>[http://www.spt.co.uk/subway/facts.html SPT Subway − Facts and figures] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071229231523/http://www.spt.co.uk/subway/facts.html |date=2007-12-29 }}</ref>.

=== Тимер юл транспорты ===
[[Файл:AM Glasgow Central.JPG|200px|left|thumb|Глазго-сентрал вокзалы]]
Глазго тимер юлдары Transport Scotland милли транспорт агентлығы ҡарамағында тора. Төп станциялары — Глазго-сентрал (көньяҡ йүнәлеш) һәм Куин-стрит (төньяҡ һәм төньяҡ-көнсығыш йүнәлештәр) вокзалдары<ref name="trans"/>. Глазго-сентрал (1999 һәм 2005 йылдарҙағы милли тимер юл бүләктәренә лайыҡ булыусы)<ref>[http://www.scotland.com/train-stations/glasgow-central/ Scotland.com — Glasgow Central]</ref> Шотландияның иң йәнле вокзалы булып тора, бында йыл һайын 29 миллиондан ашыу кеше хеҙмәтләндерелә<ref name="orr">[http://www.rail-reg.gov.uk/upload/xls/station_usage_2005-06.xls Office of Rail Regulation — Station usage] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130122100934/http://www.rail-reg.gov.uk/upload/xls/station_usage_2005-06.xls |date=2013-01-22 }}</ref>. Куин-стрит вокзалы ташыу күләме буйынса күпкә ҡалыша, бында йылына яҡынса 4 миллион кеше хеҙмәтләндерелә<ref name="orr"/>.

=== Һыу транспорты ===
Элегерәк Глазгола бер нисә паром үткәүелдәре эшләй, ләкин күперҙәр һәм Клайд йылғаһы аҫтынан һалынған тоннель уларҙы тулыһынса тиерлек ҡыҫырыҡлап сығарҙы. Тик бер генә паром үткәүеле — ''Renfrew-Yoker ferry'' һаҡланған, ул Шотландияла иң боронғо булып тора һәм Глазгоны йылғаның ҡаршы ярында урынлашҡан Ренфру ҡалаһы менән тоташтыра. Клайд буйлап йылға трамвайҙары (2001 йылдан йылға трамвайҙары йөрөй башлағандан алып был хеҙмәт менән 200 меңдән ашыу кеше файҙаланған)<ref name="trans">[http://www.glasgow.gov.uk/NR/rdonlyres/6617BB58-CDC9-457D-B9B4-2C7C63BF0769/0/transport.pdf Glasgow City Council — Transport] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120415055625/http://www.glasgow.gov.uk/NR/rdonlyres/6617BB58-CDC9-457D-B9B4-2C7C63BF0769/0/transport.pdf |date=2012-04-15 }}</ref>, шулай уҡ ''Waverley'' экскурсия пароходы йөрөй. ''Waverley'' — ҡулланышта булған донъяла иң һуңғы диңгеҙгиҙәр тәгәрмәсле пароход<ref>[http://www.waverleyexcursions.co.uk/waverley.htm Waverley Excursions] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090817181830/http://www.waverleyexcursions.co.uk/waverley.htm |date=2009-08-17 }}</ref>. 2007 йылдың июнендә 
гидросамолёттар хеҙмәте ебәрелә, ул Глазгоны Аргайл-энд-Бьют округы менән тоташтыра<ref>[http://www.visitbritain.com/corporate/presscentre/presscentrebritain/britaincalling/June2007/Attractions/seaplane.aspx Visit Britain — New seaplane service from Glasgow]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>.

=== Һауа транспорты ===
[[Файл:Glasgow International Airport Terminal.jpg|200px|thumb|Глазго халыҡ-ара аэропорты]]
Глазгоны 2 халыҡ-ара аэропорт хеҙмәтләндерә:
* Глазго халыҡ-ара аэропорты (GLA) — ҡаланан көнбайышҡа табан 13 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Шотландияның иң ҙур халыҡ-ара аэропорты булып тора, бында 80-дән ашыу йүнәлеш буйынса осоштарҙы хеҙмәтләндерелә. Пассажирҙар ташыу күләме айына миллиондан ашыу кеше тәшкил итә<ref>[http://www.glasgowairport.com/portal/site/default/menuitem.2143fc0a55bfc8f73bcdea10c02865a0/ Glasgowairport.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070624081657/http://www.glasgowairport.com/portal/site/default/menuitem.2143fc0a55bfc8f73bcdea10c02865a0/ |date=2007-06-24 }}</ref> һәм өҙлөкһөҙ арта бара<ref>[http://www.spt.co.uk/garl/garl-background.html SPT — Glasgow Airport Rail Link] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060623000756/http://www.spt.co.uk/garl/garl-background.html |date=2006-06-23 }}</ref>.
* Прествик аэропорты (PIK) — ҡаланан көньяҡ-көнбайышҡа табан 46 км алыҫлыҡта [[Прествик]] тирәһендә урынлашҡан. Обслуживает вылеты по 27 йүнәлеш буйынса осоштарҙы хеҙмәтләндерә<ref>[http://www.gpia.co.uk/HolidayFlights/default.asp Glasgow Prestwick Airport] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070707164914/http://www.gpia.co.uk/HolidayFlights/default.asp |date=2007-07-07 }}</ref> һәм авиаташыу күләме буйынса Шотландияла өсөнсө урынды биләй<ref>[http://www.glasgowguide.co.uk/info-airports_prestwick.html Glasgow Guide — Glasgow Prestwick International Airport] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070816044002/http://www.glasgowguide.co.uk/info-airports_prestwick.html |date=2007-08-16 }}</ref>.

== Туғанлашҡан ҡалалар ==
Глазго артабанғы ҡалалар менән туғанлашҡан<ref>{{cite web |url=http://www.glasgow.gov.uk/index.aspx?articleid=2978 |title=Glasgow City Council&nbsp;— Twin Cities&nbsp;— Glasgow City Council |publisher=Glasgow.gov.uk |date=2013-10-25 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150402131641/http://www.glasgow.gov.uk/index.aspx?articleid=2978 |archivedate=2015-04-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150402131641/http://www.glasgow.gov.uk/index.aspx?articleid=2978 |date=2015-04-02 }}</ref>:
{| class="wikitable" "text-align:left;font-size:100%;"|
|-
! style="background: #811541; color: #FFFFFF" !  |
! style="background: #811541; color: #FFFFFF" height="17" width="120" | Ил
! style="background: #810001; color: #FFFFFF" !  |
! style="background: #810001; color: #FFFFFF" !  width="100" | Ҡала
! style="background: #811541; color: #FFFFFF" !  |
! style="background: #811541; color: #FFFFFF" !  width="130" | Өлкә
! style="background: #811541; color: #FFFFFF" !  width="40" | Дата
|-
 ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" !  | {{Флаг|Германия}}
|! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | [[Германия]]
 ! style="background: #FFFFCF; color: #000000" !  | [[Файл:DEU Nürnberg COA (klein).svg|25px]]
|! style="background: #FFFFCF; color: #000000" ! | '''[[Нюрнберг]]'''
 ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" !  | [[Файл:Flag of Bavaria (lozengy).svg|25px|]]
|! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ''[[Бавария]]''
|! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | 1985
|-
 ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" !  | {{Флаг|Россия}}
|! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | [[Рәсәй]]
 ! style="background: #FFFFCF; color: #000000" !  | [[Файл:Coat of Arms of Rostov-on-Don.svg|25px|]]
|! style="background: #FFFFCF; color: #000000" ! | '''[[Дондағы Ростов]]'''
 ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" !  | [[Файл:Flag of Rostov Oblast.svg|border|25px]]
|! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ''[[Ростов өлкәһе]]''
|! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | 1986
|-
 ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" !  | {{Флаг|Китай}}
|! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | [[ҠХР]]
 ! style="background: #FFFFCF; color: #000000" !  |
|! style="background: #FFFFCF; color: #000000" ! | '''[[Далянь]]'''
 ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" !  |
|! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ''[[Ляонин]]''
|! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | 1997
|-
 ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" !  | {{Флаг|Куба}}
|! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | [[Куба]]
 ! style="background: #FFFFCF; color: #000000" !  | [[Файл:Escudo de la Habana.svg|25px|]]
|! style="background: #FFFFCF; color: #000000" ! | '''[[Гавана]]'''
 ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" !  | [[Файл:Flag of City of Havana.svg|25px|]]
|! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ''[[Гавана]]''
|! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | 2002
|-
 ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" !  | {{Флаг|Италия}}
|! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | [[Италия]]
 ! style="background: #FFFFCF; color: #000000" !  | [[Файл:Torino stemma (bassa risoluzione).png|25px|]]
|! style="background: #FFFFCF; color: #000000" ! | '''[[Турин]]'''
 ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" !  | [[Файл:Piemonte.svg|25px|]]
|! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ''[[Пьемонт]]''
|! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | 2003
|-
 ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" !  | {{Флаг|Пакистан}}
|! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | [[Пакистан]]
 ! style="background: #FFFFCF; color: #000000" !  | 
|! style="background: #FFFFCF; color: #000000" ! | '''[[Лахор]]'''
 ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" !  | 
|! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ''[[Пенджаб (Пакистан)|Пенджаб]]''
|! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | 2006
|-
 ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" !  | {{Флаг|Франция}}
|! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | [[Франция]]
 ! style="background: #FFFFCF; color: #000000" !  | [[Файл:Blason Marseille.svg|25px]]
|! style="background: #FFFFCF; color: #000000" ! | '''[[Марсель]]'''
 ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" !  | [[Файл:Provence-Alpes-Côte-d'Azur flag.svg|25px]]
|! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ''[[Прованс — Альп — Лазурный Берег]]''
|! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | 2006
|-
 ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" !  | {{Флаг|Государство Палестина}}
|! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | [[Фәләстин Дәүләте]]
 ! style="background: #FFFFCF; color: #000000" !  | 
|! style="background: #FFFFCF; color: #000000" ! | '''[[Вифлеем]]'''
 ! style="background: #FFFFEF; color: #000000" !  |
|! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | ''[[Вифлеем (провинция)|Вифлеем]]''
|! style="background: #FFFFEF; color: #000000" ! | 2007
|}

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|3}}

== Һылтанмалар ==
{{Навигация}}
* [http://www.theglasgowstory.com/ The Glasgow Story]{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20070810161903/http://www.seeglasgow.com/ Glasgow − Scotland with style]{{ref-en}}
* Undiscoveredscotland.co.uk сайтында [http://www.undiscoveredscotland.co.uk/glasgow/glasgow/index.html Глазго]{{ref-en}}
* [https://ru.wikivoyage.org/wiki/Глазго Глазго буйынса сәйәхәтнамә]
* [http://www.glasgowwestend.co.uk Glasgow West End Guide] {{ref-en}}
* [http://www.geo.ed.ac.uk/scotgaz/towns/townhistory338.html Historical perspective for Glasgow]{{ref-en}}
* [http://www.geo.ed.ac.uk/scotgaz/towns/towndetails338.html Details of Glasgow] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090221055242/http://www.geo.ed.ac.uk/scotgaz/towns/towndetails338.html |date=2009-02-21 }}{{ref-en}}
* [http://www.futureglasgow.co.uk/ Future Glasgow]{{ref-en}}
* [http://www.glasgowsculpture.com/ Glasgow Sculpture] {{ref-en}}
* [http://www.glasgowarchitecture.co.uk/ Glasgow Architecture]{{ref-en}}
* [http://www.glasgowmuseums.com/ Glasgow Museums] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170504130647/http://www.glasgowmuseums.com/ |date=2017-05-04 }}{{ref-en}}
* [http://www.hiddenglasgow.com/ Hidden Glasgow]{{ref-en}}
* [http://www.glasgowguide.co.uk/ Glasgow Guide] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070809180157/http://www.glasgowguide.co.uk/ |date=2007-08-09 }}{{ref-en}}
* http://www.inglasgow.com/ {{ref-en}}
* http://www.myglasgow.org/ {{ref-en}}
* [http://gdl.cdlr.strath.ac.uk/ Glasgow Digital Library]{{ref-en}}
* [http://www.mitchelllibrary.org/virtualmitchell/index.php Глазгоның тарихи фотографиялары]
* Flickr.com сайтында [http://www.flickr.com/search/?q=Glasgow&w=all Глазгоның фотографиялары]

{{Муниципальные образования Великобритании со статусом сити}}

[[Категория:Глазго| ]]
Был биттә ҡулланылған ҡалыптар:
Глазго битенә ҡайтыу.
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Глазго» битенән алынған