Cangüdən

Cangüdən (ing. bodyguard, ing. body — bədən və ing. guard — müfahizə) — Mühafizə olunan şəxsə və ya şəxsi təhlükəsizlik xidmətləri göstərən bir şəxsə birbaşa təhlükəsizlik təmin edən ixtisaslı təhlükəsizlik işçisi ^[1]. Bir şəxsi və ya şəxsləri qoruyan əməliyyat dəstəyi və ya hökumət agentidir - sosial, zəngin və ya siyasi baxımdan əhəmiyyətli - təhlükələrdən: ümumiyyətlə oğurluqdan, təcavüzdən, qarətdən, adam öldürmədən, hücumdan, məxfi məlumatların itirilməsindən, təhdidlərdən və ya digər cinayətlərdən qoruyan şəxs.

Şəxsi mühafizə şirkət rəhbərləri, əsas menecerlər və şəxslər, onların ailələri üçün fiziki müdafiəni təmin edir. Bu qoruma növü çox yüksək dərəcədə təhlükəsizlik təmin edir. Qorunan şəxs fəaliyyətinin xüsusiyyətlərindən asılı olaraq qorunma üsulunu seçə bilər. Şəxsi qoruma üçün müxtəlif variantlardan istifadə edilə bilər:

• Şəxsi cangüdən (sxem 2 + 1). Üç cangüdən bu sxemə görə qurulur: ikisi işləyir, biri ehtiyatda.
• Şəxsi cangüdən (sxem 1 + 1). İki cangüdən seçilir: biri - şəxsə bağlı, ikincisi müşayiət üçün.
• Şəxsi cangüdən (sxem 1 + qrup). Şəxsə bağlı bir cangüdən seçilir. Təhlükə yarandıqda mobil qrup qoşulur.
• Cangüdən - Sürücü.
• Uşaqlar üçün cangüdən.
• Biznes - eskort (iş müşayiəti). 3-4 cangüdən seçilir. Təhlükə yarandıqda mobil qrup qoşulur.

Bir cangüdənin işi bir neçə amildən asılıdır. Birincisi, bu cangüdənin yaxın komanda müdafiəsində rolundan asılıdır. Cangüdən sürücü kimi faliyyət göstərə, cangüdən müştərini yaxından qoruya (müştərini müşayiət edən şəxs) və ya təhlükəsizliyi təmin edən köməkçi hissənin bir hissəsi: partlayıcı qurğuların aşkarlanması, elektron izləmə cihazlarının aşkar edilməsi, video kameralar kimi, snayperlər üçün çox tərəfli küçə monitorinqi, obyektlərin ilkin axtarışı və onların yoxlanılması - müştəri ilə yaxın əlaqə quracaq insanların yoxlanılmasında ola bilər.

İkincisi, cangüdənin rolu müştəri üçün təhlükə yaradan risk səviyyəsindən asılıdır. Siyasi sui-qəsd riski yüksək olan müştəri mühafizəçisi təhlükəsizliyin müxtəlif aspektlərinə diqqət yetirəcəkdir (məsələn nəqliyyat vasitələrində partlayıcı qurğuların yerləşdirilməməsinə, bombalara və ya potensial atıcılara nəzarət etmək və s.). Amma məşhur şəxsi qoruyan cangüdənin işi aqressiv pərəstişkarları, tabloid jurnalistləri və paparatsiləri uzaqlaşdırmaq və onları qorunan şəxsdən məsafədə saxlamaqdan ibarət olacaq. Bəzi cangüdənlər VIP şəxslərin uşaqlarının (yüksək vəzifəli) şəxsi müdafiəsi, yəni onları qaçırmaq, öldürmək və s. təhlükədən qorunması üzrə ixtisaslaşıblar. Belə cangüdənlər adətən komik olaraq "mannyguinging" (dayə) adlanır^[2].

Azərbaycanda özəl təhlükəsizlik fəaliyyətləri şəxsi təhlükəsizlik xidmətləri (cangüdənlər) təmin edən şəxsləri əhatə edən xüsusi mühafizəçilər tərəfindən vətəndaşların həyatı və sağlamlığını qorumaq üçün xidmətlər təqdim etməyi əhatə edir. Onların fəaliyyəti müvaffiq qanunvericiliklə tənzimlənir. Qanuna görə, 18 yaşına çatmış şəxs özəl mühafizə, özəl təhlükəsizlik şirkətində, ya da müəssisənin təhlükəsizlik xidmətində xüsusi mühafizəçi kimi işləmək hüququna malikdir. Cangüdənin təhlükə vəziyyətində rəsmi icazəli odlu silahdan və mülki özünümüdafiə silahlarından (travmatik və qaz tapançaları) istifadə etmək hüququ vardır. Silah daşımaq hüququ "Xidməti və mülki silah haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu"^[3] ilə tənzimlənir.

Azərbaycanda bir çox özəl qurumlarla yanaşı dövlət strukturları da cangüdən xidməti ilə məşğuldur. Bu sahədə əsas ixtisaslaşmış dövlət qurumu Azərbaycan Respublikasının Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidməti idarəsidi.Azərbaycan Respublikasının Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidməti birbaşa Azərbaycan Respublikası Prezidentinə tabe olan xüsusi hərbi hissədir. Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidmətinin əsas vəzifələri Azərbaycan Respublikası Prezidentinin, digər Dövlət Mühafizəsi Obyektlərinin, həmçinin Azərbaycan Respublikasında olduqları vaxt xarici ölkələrin dövlət və hökumət başçılarının təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İcra Aparatının, Milli Məclisin, Nazirlər Kabinetinin, Konstitusiya Məhkəməsinin, Xarici İşlər Nazirliyinin və Mərkəzi Seçki Komissiyasının obyektlərinin mühafizəsinin təşkil və təmin edilməsidir.

1957-ci ildə Parisdə təsis edilmişdir. Ən qədim və ən böyük cangüdən təşkilatlarından biridir. Dövlət, hərbi, polis və mülki təhlükəsizlik mütəxəssislərini bir arada birləşdirir.

Bir cangüdən işini yerinə yetirməsi zamanı çox vaxt öz real vəzifələrindən uzaqlaşır. Onun vəzifəsi əsasən marşrutları planlaşdırmaq, etibarlı otaqlar və binalar üçün ilkin axtarış, müştəri ilə əlaqə quracaq insanların vəziyyətini öyrənmək, nəqliyyat vasitələrini axtarmaq və gündəlik marşrut boyunca müştərini diqqətlə müşayiət etməkdi. Əsasən filmlərdə cangüdənlərin real işi təhrif edilir. Onlar əsasən təcavüzkarlar ilə atışmada təsvir edilir^[4].

• Cangüdən (film, 1961) - samuraylar haqda filmidir (Yaponiya)
• "Cangüdən" (1992) - pop ulduzun və onun cangüdəninin sevgi hekayəsini və onların faciəvi ayrılıqlarını təsvir edən bir film (ABŞ).
• "Cangüdən" - (2011) Hindistan filmidir.
• "Şəhər ovçusu" - Tsukasa Hojo animasiyalı çoxseriyalı detektiv janrında televiziya filmi (Yaponiya).
• "Cangüdən" (2006) - "Komandor" özəl təhlükəsizlik agentliyinin cangüdənləri haqqında televiziya serialı (Rusiya).

• Azərbaycan Respublikası Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidməti

Vikianbarda Cangüdən ilə əlaqəli mediafayllar var.

• Azərbaycan Respublikasının Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidmətinin rəsmi veb-səhifəsi