Bayburt ili

Bayburt ili
Bayburt ili
40°14′12″ şm. e. 40°13′25″ ş. u.HGYO
Ölkə	Türkiyə
Daxildir	Qara dəniz regionu
İnzibati mərkəz	Bayburt
Qubernator	Cüneyid Epcim
Tarixi və coğrafiyası
Sahəsi	3.652 km²
Əhalisi
Əhalisi	78.777 nəf. (2021)[1]
Rəsmi dili	Türkcə
Rəqəmsal identifikatorlar
ISO kodu	TR-69
Telefon kodu	458
Poçt indeksi	69000–69999
Avtomobil nömrəsi	69
Rəsmi sayt
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Bayburt ili — Türkiyədə il. Şəhər əhalisi 90.154 nəfərdir. Əhalinin 68,1%-i şəhərlərdə yaşayır. İlin sahəsi 3.746 m²-dir və hər km²-a 24 nəfər düşür. Şəhər mərkəzinin dənizdən hündürlüyü 1555 metrdir. 2016-cı ildə TÜİK məlumatlarına görə bu bələdiyyələrdə ümumilikdə 3 rayon, 5 bələdiyyə, 28 məhəllə və 170 kənd var.

Bayburt şəhərinin adı Köhnə Qafqaz dillərindən biri olan Urartuluların bölgədə hakimiyyətdə olduqları dövrdə xalq arasında hind-Avropa dilli Mitanni mühacirlərinin sızması nəticəsində yaranmışdır. Bagbartu sözü, bölgəyə Xaltlar arasında məskunlaşmaq üçün gələn qruplar tərəfindən deyildiyi kimi Mitannis-dən gəlir. Bayburt tarixinin məlum tarixi Anadolu, Azzi və Hayasaların tanınmış tayfaları ilə başlayır. Onu Hatti, Hittite və Urartu izləyir.

Bu gün, Qara dəniz xalqları sahil boyunca məskunlaşan, daxili və dağlıq ərazilərdə məskunlaşanları laz adlandırırlar. Şərqi Qara dənizin daxili hissələrində Yusufəli ilə Şebinkarahisar arasındakı dağlıq xətt boyunca bölgədə yerləşir. Tarix boyu Haldia olaraq adlandırılmışdır ki, bu Urartunun Baş Allahı Xaltı izləyənlərin evi mənasını verir.

Bölgəyə əvvəl eramızdan əvvəl VII əsrdə Kimmer, sonra İskit hücumları baş vermişdir. Urartu dağıldıqdan sonra bölgəyə gələn Kral İskitləri, o dövrə görə Anadolunun ən böyük şəhəri Cimnias şəhərini qurmuşdur. Cimnias şəhərinin bugünkü Bayburt ilinin sərhədlərinin şimalında olduğu təxmin edilir.

Bayburt ili 40° 14′ şimal enliyi və 40° 15′ şərq uzunluğu, 39° 52′ cənub enliyi və 39° 37′ qərb uzunluqları arasındadır. Şərq və cənub-şərqdə Ərzurum ili, qərbdə Gümüşhane, şimalda Trabzon və Rizə, cənubda Ərzincan, Çorox çayı sahilində və dəniz səviyyəsindən 1550 metr yüksəklikdə yerüstü sahəsi 3652 km² olan bir ildir.

Bayburt və ətraf ərazilər ümumiyyətlə torpaq forması baxımından üç hissədən ibarətdir. Birincisi, sahənin qərb yarısını təşkil edən Bayburt düzənliyi, ikincisi çayların yaratdığı vadilər və üçüncüsü bölgəni əhatə edən və ilin şərq yarısında yerləşən dağlıq ərazilərdir.

Təxminən 900 km²-a çatan Bayburt düzənliyinin hündürlüyü 1450-1750 metr arasında dəyişir.

2019-cu il siyahıyaalmasına əsasən Bayburt ilinin əhalisi 84.843 nəfərdir. Bu əhalinin 67,89%-i şəhərlərdə yaşayır. İl sahəsi 3.746 km²-dir. İldə hər km²-yə 23 nəfər düşür. (Bu rəqəm mərkəzi ilçədə 25-dir.)

İldə əhali 3,12% artmışdır. Əhalisi ən çox artan ilçə Dəmirözü (6,82%), ən çox azalan ilçə isə Aydıntəpə (-2,28%) olmuşdur. 4 fevral 2020 TÜİK məlumatlarına görə, bu bələdiyyələrdə 3 ilçə, 5 bələdiyyə, 28 məhəllə və 170 kənd var.

İqtisadi həyat şəhərin tarixi inkişafının təməlini dəyişdirməmişdir. Ticarət və sənayenin inkişaf etmədiyi il iqtisadiyyatında kənd təsərrüfatı və heyvandarlıq mühüm rol oynamışdır. Kənd təsərrüfatı məhsulu olaraq ildə müxtəlif taxıl sortları, yem bitkiləri, şəkər çuğunduru və az miqdarda meyvə-tərəvəz istehsal olunur və ilin tərəvəz ehtiyacları digər illər vasitəsilə ödənilir. Torpağın çox hissəsi çöl və Çorox vadisindədir. Suvarılan əkinçilik Aydıntəpə və Sünür düzənliklərində aparılır.

Heyvandarlıq ilin dolanışığının ən vacibidir. Torpaq heyvandarlıq üçün çox əlverişlidir. Son illərdə mal-qara bəsləməyə doğru inkişaf var. Südlü heyvandarlıq işləri də davam etdirilir. İlin ilçə və kəndlərində arıçılıqla məşğul olan ailələrin sayında böyük artım var və hər ildə ətirli bal istehsal olunur.

Bayburt ili çox köhnə tranzit ticarət yolu olan Trabzon ilə İran arasındakı "İpək və ədviyyat yolu"nun dayanacağıdır. İl iqtisadiyyatı əsasən kənd təsərrüfatı, heyvandarlıq və ticarətdir. Kənd təsərrüfatından başqa iqtisadi quruluş istehsal yolu ilə satış üçün təklif şəklində deyil, onu bazardan gətirərək satışa təqdim etmək yolu ilə inkişaf etmişdir.

• Bayburt Bələdiyyəsi