Tonqa üçün mənbəyə bax

Aşağıdakı səbəbə görə bu səhifəni redaktə etmək hüququnuz yoxdur:

Sizin IP-ünvanınız bütün Vikimedia Fondu vikilərində bloklanmış diapazon daxilindədir.

Blok ‪EPIC‬ tərəfindən tətbiq edilib. Göstərilən səbəb: Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Blokun başlaması: 08:48, 2 iyul 2024
Blokun bitməsi: 08:48, 2 iyul 2025

Cari IP-ünvanınız: 206.189.44.186. Bloklanmış diapazon: 206.189.32.0/20. Zəhmət olmasa, yuxarıda göstərilən bütün məlumatları edəcəyiniz müraciətlərə daxil edin.

Səhvən bloklandığınızı düşünürsünüzsə, əlavə məlumat və təlimatları Açıq proksilərə yox qlobal siyasətində tapa bilərsiniz.

Əks halda bloku müzakirə etmək üçün Meta-Wiki-də sorğu göndərin. Siz həmçinin stüardlar VRT sorğu növbəsinə (stewards@wikimedia.org) yuxarıdakı bütün təfərrüatlar daxil olmaqla e-məktub göndərə bilərsiniz.

Siz bu səhifənin məzmununu görə və köçürə bilərsiniz.

{{Dövlət
|orijinal_adı              = Puleʻanga Fakatuʻi ʻo Tonga <br />Kingdom of Tonga
|rəsmi_adı                      = Tonqa Krallığı
|adı                       = Tonqa
|milli_şüarı                     = «Ko e ʻOtua mo Tonga ko hoku tofiʻa» <br />({{Dil-es|«Tanrı və Tonqo - mənim mirasım»}})
|himni                           = [[:to:Fasi fakafonua|Ko e fasi ʻo e tuʻi ʻo e ʻOtu Tonga]]
|bayrağı                        = Flag of Tonga.svg
|gerbi                          = Coat of arms of Tonga.svg
|xəritəsi                         = LocationTonga.png
|rəsmi_dilləri                   = [[Tonqa dili]]<br/>[[İngilis dili]]
|dini                    = 
|paytaxtı                        = [[Nukualofa]]  - 34 min nəfər
|ən_böyük_şəhəri                 = paytaxtı
|etnik_qrupları                  = 
|idarəetmə_forması              = [[Konstitusiyalı monarxiya]]
|rəhbərin_titulu1                        = Kral
|rəhbərin_titulu2                        = Baş Nazir
|rəhbərin_titulu3                        =
|rəhbərin_adı1              = [[Tupou VI]] [ 18.III.2012 ~ ]
|rəhbərin_adı2              = [[Siaosi Sovaleni]] [ 27.XII.2021 ~ ]
|rəhbərin_adı3              = 
|quruluş_növü            = 
|quruluş                    = 
|quruluş_hadisəsi1              = [[Böyük Britaniyadan]]
|quruluş_tarixi1               = [[4 iyun]] [[1970]]
|quruluş_hadisəsi2              = 
|quruluş_tarixi2               = 
|ərazisi                         = 748
|ərazi_sırası                     = 189-cu
|su_ərazisi_faizi                  = 4
|təxmini_əhalisi                 = 106 min
|təxmini_əhali_sırası             = 196-cı
|təxmini_əhalisi_il              = 2015
|əhalisinin_siyahıya_alınması            = 100 209
|əhalisinin_siyahıya_alınması_il         = 2021
|əhalisinin_sıxlığı                  = 139
|əhalisinin_sıxlığı_sırası              = 
|ÜDM_AQP                        = 655 million
|ÜDM_AQP_sırası                    = 
|ÜDM_AQP_il                     = 2019
|adam_başına_ÜDM_AQP            = 6 496
|adam_başına_ÜDM_AQP_sırası        = 136
|ÜDM_nominal                    = 
|ÜDM_nominal_sırası                = 
|ÜDM_nominal_il                 = 
|adam_başına_ÜDM_nominal        = 
|adam_başına_ÜDM_nominal_sırası    = 
|İİİ                            = 
|İİİ_il                         = 
|İİİ_sırası                       = 
|İİİ_fərq                       = 
|valyutası                     = Paanqa
|valyutası_kodu                = 
|saat_qurşağı                   = 
|üv_fərq                     = 
|yay_vaxtı_saat_qurşağı         = 
|üv_fərq           = 
|internet_domeni                = [[.to]]
|telefon_kodu                   = 676
|qeydlər                           = 
}}

'''Tonqa''' ([[Tonqa dili|ton.]]: ''Tonga'', {{Dil-en|Tonga}} {{IPA|[ˈtoŋa]}}), rəsmi adı — '''Tonqa Krallığı''' ([[Tonqa dili|ton.]]: ''Puleʻanga Fakatuʻi ʻo Tonga'', {{Dil-en|Kingdom of Tonga}}) — [[Sakit Okean]] hövzəsinin [[Polineziya]] sahəsində yerləşən dövlət. Şimalda [[Samoa]]nın  ərazi su hövzəsi, şərqdə [[Niue]]nin ərazi su hövzəsi, qərbdə [[Fici]]nin ərazi su hövzəsi ilə həmsərhəddir.  Sahil su xətti — 419&nbsp;km. Tonqa eyniadlı arxipelaqın 177 adasında yerləşib. Amma bu [[ada]]ların ancaq [[36]]-da [[əhali]] məskunlaşmışdır.Quru ərazisi — 750 кm². Əhalisi — 119 min 009 nəfər. ([[2008]]-ci il rəqəmi). Paytaxtı — [[Nukualofa]](əhalisi 30 min).
İdarəetmə forması - kontitusiyalı monarxiya. Ali qanunverici orqan - qanunverici məclis ([[bir palatalı parlament]]). Ali icraçı orqan - hökumət. 
Din- protestantizm.
Milli bayram - müstəqillik günü- 4 iyun (1970).
Polineziya dillərinin çoxunda ''Tonga'' sözü  ''«cənub»'' deməkdir.<ref name="Департамент">{{cite web
 |url          = http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/16092.htm
 |title        = Tonga
 |publisher    = US Department of State
 |accessdate   = 25 октярбря 2008
 |lang         = en
 |archive-date = 2011-08-07
 |archive-url  = https://web.archive.org/web/20110807031742/http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/16092.htm
 |url-status   = live
}}</ref>. 
[[Fayl:Kiekie4.jpg|thumb|Tonqanın yerli əhalisi]]

== Coğrafiyası ==
Qərbdə yerləşmiş adalar vulkanik, şərqdəkilər mərcan mənşəlidir. [[Mərcan adaları]]nın səthi təpəvarıdır. Burada maksimal hündürlük 200 m-dən artıq deyildir. [[Vulkan]]ik mənşəli adalarda isə maksimal hündürlük 1125 m-dir. Tonqa adalarının iqlimi tropik [[dəniz]] tiplidir.  Adalarda ilin ancaq iki mövsümü: isti və rütubətli keçən yay ( [[dekabr]]-[[may]]), mülayim və nisbətən quraq keçən qış  (may- noyabr) hiss olunur. [[Ada]]lara [[1200]]-[[2000]] mm [[yağış]] düşür. Vulkan mənşəli adalarda çox məhsuldar, qırmızımtıl, mərcan mənşəlilərdə isə vulkan külündən yaranmış torpaqlar üstünlük təşkil edir. 200-ə qədər adanın ancaq ikisindən kiçik çay axır. Vulkanik mənşəli adalarda tropik meşələr bitir.

== Tarixi ==
1643-cü ildə Hollandiya səyyahı [[Abel Tasman]] tərəfindən ada kəşf olunmuşdur.

Arxeoloji tədqiqatlardan məlum olur ki,  eramızdan iki min il əvvəl polineziyalılar Tonqa  adalarına gəlib çıxmış və orada məskən salmışlar. Bizim eranın [[X əsr]]ində Tonqada tyi-tonqa adlanan ''müqəddəs rəhbərlərin'' hakimiyyəti qüvvətlənir. Avropalılara Tonqa adaları [[1616]]-cı ildən məlumdur. Həmin il Holland dənizçiləri Tonqa adalarının bir neçəsini kəşf edirlər.1643-cü ildə məşhur dəniz səyyahı Abel Tasman Tonqatanu adasına qədər gəlib çıxır. Sonradan  Tonqa adaları [[ingilis]] və [[ispan]] dəniz səyyahları tədqiqatçıları tərəfindən daha dəqiq öyrənilir. Tonqaya sahib olmaq uğrunda [[İngiltərə]], [[ABŞ]] və [[Almaniya]] arasında mübarizə gedirdi. 1900-cu ildə İngiltərə Tonqanı öz protektoratı elan edir. 70 ildən sonra 1970-ci il iyunun 4-də onun müstəqilliyini tanıyır. [[1975]]-ci ildən [[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı|SSRİ]] ilə diplomatik əlaqələr yaradır.<ref>G.A.Hacıyeva Dünyanın Cırtdan Dövlətləri.  Bakı, Elm, 1991</ref>

''Dövlət quruluşuna görə'' Tonqa [[kral]]lıq şəklində idarə olunan [[konstitusiya]]lı [[monarxiya]]dır. ''Birliyin'' üzvüdür. Tonqanın ilk konstitusiyası [[1975]]-ci ildə qəbul edilmişdir. Dövlət başçıları kraldır. Tonqada heç bir siyasi partiya  və həmkarlar təşkilatı yoxdur. Tonqa krallığı 20 dövlətlə diplomatik əlaqə saxlayır.

== Əhalisi ==
Tonqalılar vahid bir xalq kimi XIX əsrin ortalarına yaxın formalaşmışlar. İkinci dünya müharibəsindən sonra əhalisi sürətlə artır. 1850-ci ildə adalarda 18 min nəfər yaşayırdısa, [[1950]]- ci ildə bu rəqəm 56 min nəfərə, sonrakı illərdə təbii artım daha yüksək olmuşdur. Kişilərin sayı qadınların sayından daha artıqdır. Əhalinin  təqribən 70 % kənd yerlərində yaşayanlardır. Tonqada cəmi 3 şəhər var: paytaxtı Nykyalofa (əhalisi 28 min), Panqai(Lifuk adasında) və Nemafu (Babay adasında).
== Dövlət dili ==
Tonqanın rəsmi [[dövlət dili]] tonqa və [[İngilis dili|ingilis dil]]ləridir. Polineziya dil ailəsinə mənsub olan tonqa dilinin yazılı əlifbası [[1831]]-ci ildən fəaliyyət göstərir. Əhalisinin böyük əksəriyyəti xristiandır.
== İqtisadiyyatı ==
[[İngiltərə]], [[Avstraliya]], [[Yeni Zelandiya]] və [[Okeaniya]]da yerləşmiş dövlətlərlə müntəzəm ticarət əlaqələri saxlayır. 1967-ci ilə qədər Tonqanın özünün pul vahidi yox idi. [[1978]]-ci ildə paanqa (Tonqa dolları) adlanan pul vahidi qəbul edir. Ölkəyə daxil olan xarici valyutanın təqribən yarısı turizmdən yararlanır.

Tonqa iqtisadi cəhətdən zəif inkişaf etmiş aqrar ölkədir. Bu ölkədə müasir sənaye  müəssisələri demək olar ki, yoxdur. 1970-ci ildən başlayaraq Tonqa hökuməti ölkə iqtisadiyyatını dirçəltmək üçün müəyyən tədbirlər həyata keçirir.
Kokos palmasının plantasiya sahələrini genişləndirir, kənd təsərrüfatında məhsuldarlığı artırmaq, meşə sənayesi, balıqçılıq və  və yüngül sənayenin inkişafını həyata keçirir. [[Kopra]] və [[banan]]  əsas ixracat məhsullarıdır.

Xarici dövlətlərlə əlaqə ancaq hava və gəmi nəqliyyatıdır.
== Mənbələr ==
* [http://www.palaceoffice.gov.to/ Tonqa monarxının saytı] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20100721234346/http://www.palaceoffice.gov.to/ |date=2010-07-21 }}
* [http://parliament.gov.to/work.html Tonqa Qanunverici Assambleyasının  saytı]{{Dead link|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot }}
* [http://www.pmo.gov.to/ Tonqa hökumətinin saytı]
* [http://www.spc.int/prism/Country/to/Stats/ Tonqa rəsmi statistika saytı]
* [http://parliament.gov.to/constitution.html Tonqa Konstitusiyası]{{Dead link|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot }}
* [http://www.tongaholiday.com/ Tonqa rəsmi turizm  saytı]
* [http://www.vokrugsveta.ru/telegraph/globe/570/ Грудницкая А. Тонга — королевство без короля.]
* [http://zoned.name/index.php?newsid=2108 Tonqa kralı V Corc Tupounun tacqoyma mərasimindən şəkillər]{{Dead link|date=February 2021 |bot=InternetArchiveBot }}

== İstinadlar ==
 {{İstinad siyahısı}}

{{Tonqa-qaralama}}

{{Okeaniya dövlətləri}}

[[Kateqoriya:Tonqa| ]]
[[Kateqoriya:Krallıqlar]]

Bu səhifədə istifadə edilmiş şablonlar:

Şablon:Cat handler (redaktə)
Şablon:Cite web (mənbə koduna bax) (mühafizə edilib)
Şablon:Dead link (redaktə)
Şablon:Dil-en (redaktə)
Şablon:Dil-es (redaktə)
Şablon:Dil1 (redaktə)
Şablon:Dövlət (redaktə)
Şablon:Fix (redaktə)
Şablon:IPA (redaktə)
Şablon:If-wikidata (redaktə)
Şablon:If empty (redaktə)
Şablon:Məlumat qutusu (mənbə koduna bax) (təcrübəli redaktor mühafizəsi)
Şablon:Məlumat qutusu/Vikianbar (mənbə koduna bax) (mühafizə edilib)
Şablon:Məlumat qutusu/ad (redaktə)
Şablon:Məlumat qutusu/aşağı (redaktə)
Şablon:Məlumat qutusu/bayraq və gerb (redaktə)
Şablon:Məlumat qutusu/orijinal ad (redaktə)
Şablon:Məlumat qutusu/orijinal adı (redaktə)
Şablon:Məlumat qutusu/rəsmi adı (redaktə)
Şablon:Navbox (redaktə)
Şablon:Naviqasiya cədvəli (redaktə)
Şablon:Okeaniya (redaktə)
Şablon:Okeaniya dövlətləri (redaktə)
Şablon:Ordinal (redaktə)
Şablon:Str rep (redaktə)
Şablon:Sıra sayı (redaktə)
Şablon:Tarixə görə kateqoriya (mənbə koduna bax) (mühafizə edilib)
Şablon:Tarixə görə kateqoriya/il (mənbə koduna bax) (mühafizə edilib)
Şablon:Tonqa-qaralama (redaktə)
Şablon:Veb-arxiv (redaktə)
Şablon:Vebarxiv (redaktə)
Şablon:Wikidata (mənbə koduna bax) (mühafizə edilib)
Şablon:Yalnız ədəd (redaktə)
Şablon:Ölü keçid (redaktə)
Şablon:İf-wikidata (redaktə)
Şablon:İfempty (redaktə)
Şablon:İstinad siyahısı (mənbə koduna bax) (təcrübəli redaktor mühafizəsi)
Şablon:İstinad siyahısı/styles.css (redaktə)
Modul:Arguments (redaktə)
Modul:Category handler (redaktə)
Modul:Category handler/blacklist (redaktə)
Modul:Category handler/config (redaktə)
Modul:Category handler/data (redaktə)
Modul:Category handler/shared (redaktə)
Modul:Citation/CS1 (mənbə koduna bax) (mühafizə edilib)
Modul:Citation/CS1/COinS (redaktə)
Modul:Citation/CS1/Configuration (redaktə)
Modul:Citation/CS1/Date validation (redaktə)
Modul:Citation/CS1/Identifiers (redaktə)
Modul:Citation/CS1/Utilities (redaktə)
Modul:Citation/CS1/Whitelist (redaktə)
Modul:Citation/CS1/styles.css (redaktə)
Modul:Color contrast (redaktə)
Modul:Color contrast/colors (redaktə)
Modul:If empty (redaktə)
Modul:Math/tonumber (mənbə koduna bax) (mühafizə edilib)
Modul:Məlumat qutusu (redaktə)
Modul:Namespace detect/config (redaktə)
Modul:Namespace detect/data (redaktə)
Modul:Navbox (redaktə)
Modul:No globals (redaktə)
Modul:Ordinal (mənbə koduna bax) (mühafizə edilib)
Modul:Sources (redaktə)
Modul:Sources/utils (redaktə)
Modul:String (mənbə koduna bax) (mühafizə edilib)
Modul:Transclude (redaktə)
Modul:Unsubst (redaktə)
Modul:Webarchive (redaktə)
Modul:Webarchive/data (redaktə)
Modul:Wikidata (mənbə koduna bax) (mühafizə edilib)
Modul:Wikidata/config (redaktə)
Modul:Wikidata/media (redaktə)
Modul:WikidataSelectors (redaktə)
Modul:Yesno (redaktə)

Tonqa səhifəsinə qayıt.

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Tonqa"

Tonqa üçün mənbəyə bax

Naviqasiya menyusu

Axtar