Periodu de los Reinos Combatientes

El periodu de los Reinos combatientes (chinu tradicional: 戰國時代, chinu simplificáu: 战国时代, Wade-Giles: Chan⁴kuo² Shih²tai², pinyin Zhànguó Shídài) tuvo llugar na franxa de tiempu qu'empezó en dalgún puntu del sieglu V e. C. y qu'acabó na unificación de China pola dinastía Qin nel 221 e. C. De normal ye consideráu como la segunda parte de la dinastía Zhou oriental, siguiendo al periodu de les Primaveres y Serondes. Al igual que nesti postreru, el rei de Zhou actuó puramente como un emperador títere. El nome de periodu de los Reinos Combatientes provién del Rexistru de los Reinos Combatientes compilado nos primeros años de la dinastía Han. La fecha del empiezu del periodu de los Reinos Combatientes ta en disputa. Mientres frecuentemente cítase'l 475 e. C. como'l so entamu, siguiendo al periodu de les Primaveres y Serondes; n'otres ocasiones méntase'l 403 e. C., la fecha de la tripartición del estáu de Jin, como l'empiezu d'esti periodu.

El periodu de los Reinos Combatientes, en contraste al periodu de les Primaveres y Serondes, foi un periodu nel que los señores de la guerra rexonales amestaron estaos más pequeños al so alredor y consolidaron el so mandatu. El procesu empezó nel periodu de les Primaveres y Serondes, y pol sieglu III e. C., siete grandes estaos algamaren cierta prominencia. Estos Siete Reinos Combatientes (戰國七雄, Zhànguó Qīxióng, lliteralmente, "Los siete héroes ente los reinos combatientes") yeren Qi (齊), Chu (楚), Yan (燕), Estáu Han Han (韓), Zhao (趙), Wei (魏) y Qin (秦). Otra señal d'esti desplazamientu nel poder foi un cambéu nos títulos: los señores de la guerra entá se consideraben duques (公 gōng) del rei de la dinastía Zhou, pero empezaron a llamase a sí mesmos reis (王 wáng), pa implicar el significáu de que se teníen como iguales del rei de Zhou.

El periodu de los Reinos Combatientes guardó la proliferación de los trabayos col fierro en China, reemplazando al bronce como'l metal dominante usáu na maquinaria de guerra. Árees tales como Chu (actual Sichuan) y Yue (actual Zhejiang) fueron atraíes escontra les esfera cultural china mientres esti periodu. Les muralles construyíes polos estaos pa caltener alloñaes a les tribus nómades del norte y a los otros estaos fueron los precursores de la Gran Muralla China. Distintes filosofíes evolucionaron escontra les Cien escueles del pensamientu, incluyendo'l confucianismu, taoísmu, legismo y moísmo. El comerciu tamién algamó una importante relevancia, y dellos mercaderes algamaron un poder considerable na política de gobiernu. Les táctiques militares tamién camudaron. A diferencia del periodu de les Primaveres y Serondes, la mayoría de los exércitos nel periodu de los Reinos Combatientes, faíen un usu combináu de la infantería y caballería, y los carruaxes fueron cayendo en desusu progresivamente.

Nel periodu de les Primaveres y Serondes, l'estáu de Jin (晉) yera indiscutiblemente l'estáu más poderosu en China. Sicasí, al llegar el fin de dichu periodu, el poder de la familia gobernante debilitóse, cayendo gradualmente Jin sol control de seis grandes families. Al empezar el periodu de los Reinos Combatientes, dempués de numberoses lluches pol poder, quedaron cuatro families, Zhi, Wei, Zhao y Han, siendo la familia Zhi la que tenía'l control del estáu de Jin. Zhi Yao (智瑤), él últimu xefe de la familia Zhi, intentó formar una coalición coles families Wei y Han p'acabar colos Zhao. Sicasí, por causa de la arrogancia de Zhi Yao y la so falta de respetu escontra les otres families, los Wei y Han aliáronse secretamente colos Zhao, y conxuntamente llanzaron una ataque sorpresa qu'aniquiló a los Zhi.

Nel 403 e. C., los trés grandes families de Jin, cola aprobación del rei Zhou, estremaron Jin en tres estaos, l'estáu d'Han, l'estáu de Zhao y l'estáu de Wei. Los trés xefes de cada familia recibieron el títulu de marqués (侯), y por cuenta de que los trés estaos yeren orixinariamente parte de Jin, fueron llamaos tamién los Trés Jin. L'estáu de Jin siguió esistiendo nuna pequeña briguera de territoriu hasta'l 376 e. C., cuando s'estremó ente los Trés Jin.

Nel 389 e. C. producióse un cambéu de gobiernu en Qi. La familia Tian (田) tomó'l control del estáu de Qi y recibieron el títulu de duques. L'antiguu estáu de Qi de la familia Jian (姜) siguió esistiendo, al igual que l'estáu de Jin, nun pequeñu territoriu hasta'l 379 e. C., cuando finalmente foi absorbíu nel estáu de Qin de los Tian.

Nel 371 e. C., la marquesa Wu de Wei, finó ensin nomar a un socesor, causando que Wei somorguiar nuna guerra interna pola socesión. Dempués de trés años de guerra civil, Zhao y Han, albidrando qu'había una oportunidá, invadieron Wei. En cantu de conquistar Wei, los líderes de Zhao y Han nun se punxeron d'alcuerdu en qué faer con Wei y dambos exércitos retiráronse misteriosamente. Como resultancia, el rei Hui de Wei (que yera inda un marqués naquel momentu) consiguió xubir al tronu de Wei.

Nel 354 e. C., el rei Hui de Wei empecipió un ataque a llarga escala sobre Zhao, lo cual piensen dellos historiadores foi pa vengar la casi destrucción de Wei na anterior invasión. Pol 353 e. C., Zhao taba perdiendo terriblemente, y una de les sos mayores ciudaes, Handan (邯鄲) - una ciudá que eventualmente convertir na capital de Zhao - taba siendo asediada. Como resultancia, el vecín estáu de Qi decidió ayudar a Zhao. La estratexa que Qi usó, suxerida pol famosu tácticu Sun Bin (孫臏) que naquel momentu yera conseyeru del exércitu de Qi, foi atacar el territoriu de Wei mientres el principal exércitu Wei taba ocupáu asediando Zhao, forzando a Wei a recular. La estratexa foi un ésitu, l'exercitó Wei volvió tras apresuradamente, y atopóse a mediu camín a Qi, lo que remató na batalla de Guiling (桂陵之戰) onde Wei sufrió una derrota decisiva. Esti eventu dio llugar a la famosa frase "圍魏救趙" que significa "Atacar a Wei pa salvar a Zhao".

Alredor del 359 e. C., Shang Yang (商鞅), un ministru del estáu de Qin, empecipió una serie de reformes que fixeron que Qin va pasar de ser un estáu de segunda a un estáu que devasó a los otros seis tocantes a poder. Considerar de forma xeneral qu'ésti ye'l puntu onde Qin empezó a ser l'estáu dominante en China.

Nel 341 e. C., Wei atacó a Han, y Qi interponer de nuevu. Los dos xenerales que participaron na anterior batalla de Guiling atopáronse otra vegada, y por cuenta de la brillosa estratexa de Sun Bin, Wei foi de nuevu derrotáu de forma contundente na batalla de Maling (馬陵之戰).

La situación de Wei tomó un xiru entá peor cuando Qin, aprovechándose de la serie de derrotes frente a Qi, atacó Wei nel 340 e. C. sol conseyu de Shang Yang. Wei foi ganáu de forma devastadora y forzáu a dexar una gran porción del so territoriu pa consiguir una tregua. Esto dexó vulnerable a la so capital Anyi, asina que Wei viose obligáu tamién a mover la so capital a Daliang.

Dempués d'esta serie d'eventos, Wei quedó severamente debilitáu, convirtiéndose Qi y Qin nos dos estaos dominantes en China.

Nel 334 e. C., los gobernantes de Wei y Qi alcordaron reconocese mutuamente como reis, formalizando la independencia de los estaos y la falta de poder del tronu de Zhou dende l'empiezu de la dinastía Zhou oriental. El rei de Wei y el rei de Qi xunir a les files del rei de Chu, que los sos predecesores fueren reis dende'l periodu de les Primaveres y Serondes. A partir d'esti puntu, tolos otros estaos declararon eventualmente el so reináu, representando l'empiezu del fin de la dinastía Zhou.

Nel 325 e. C., el gobernante de Qin se autoproclamó rei. Darréu fixeron lo mesmo los gobernantes d'Han y Yan (323 e. C.), el gobernante de Song (318 e. C.), y d'últimes el gobernante de Zhao, que sostuvo la so postura hasta'l 299 e. C. cuando asonsañó a los otros reinos.

Nos empiezos del periodu de los Reinos Combatientes, Chu yera unu de los estaos más fuertes de China. Alzar a un nuevu nivel alredor del 389 e. C. cuando'l rei de Chu nomó al famosu reformador Wu Qi (吳起) como'l so primer ministru.

Chu llegó al so cume nel 334 e. C. cuando ganó grandes estensiones de territoriu. La serie d'eventos que llevaron a esto empezaron cuando Yue preparar p'atacar Qi. El rei de Qi unvió un emisariu que persuadió al rei de Yue p'atacar Chu nel so llugar. Yue empecipió un ataque a llarga escala sobre Chu, pero foi ganáu de forma devastadora pol contraataque de Chu. Chu procedió entós a conquista l'estáu de Yue.

Faía'l final del periodu de los Reinos Combatientes, l'estáu de Qin foise faciendo desproporcionadamente poderosu en comparanza a los otros seis estaos. Como resultancia, les polítiques de los seis estaos de forma apolmonante empobinar a tratar l'amenaza Qin. Había dos bloques, el de l'alianza Hezong (合縱/合纵 hézòng, "conexón vertical") que taba formáu polos reinos de Zhao, Qi, Wei, Chu, Yan y Han que los sos territorios, xuntos, empezaben nel norte y acababen nel sur.^[1] Por esti motivu, llamábase-y a esta alianza "conexón vertical". El so oxetivu yera repeler el expansionismo Qin. El segundu bloque yera l'alianza Liangheng (連橫/连横 liánhéng, "coneutaos horizontalmente") que taba formada por Qin y los reinos del centru y del oeste.^[2] Hubo dellos ésitos iniciales en Hezong, anque de forma eventual esta política fracasó. Qin esplotó de forma repitida la estratexa Lianheng pa ganar a los estaos unu a unu. Mientres esti periodu, munchos filósofos y estrategues viaxaron a lo llargo de los estaos pa encamentar a los gobernantes la puesta en práutica de les sos idees. Estos "grupos de presión" fueron famosos pol so tactu ya intelectu, y fueron conocíos colectivamente como Zonghengjia (縱橫家), tomando'l so nome de los dos principales escueles de pensamientu.

Nel 316 e. C. Qin conquistó l'área de Shu. Darréu foi conquistando cada unu de los otros estaos, Han nel 230 e. C., Zhao y Wei nel 225 e. C., Chu nel 223 e. C., Yan 222 e. C., y nel 221 e. C. Qi, completando asina la unificación de China y empecipiando la dinastía Qin.

Un reinu menos conocíu ye l'enigmáticu reinu Zhongshan, de la nacionalidá de del norte, del cual súpose'l so allugamientu poles escavaciones d'arqueólogos chinos nos años de 1974 a 1978 nel distritu de Pingshan de la provincia de Hebei, onde fueron topaes y esploraes 30 tumbes y construcciones, llográndose 19 000 oxetos. Tuvo alcontráu históricamente ente los reinos combatientes Yan, Shao y Qi. Foi fundáu'l 414 e. C. en Gu, distritu de Dingshian. Nel 409 e. C. foi estermináu pol reinu de Wei. El príncipe Huan restaurar y fixo la so capital en Lingshou. Nel 296 e. C. Zhongshan foi aniquiláu polos reinos combatientes Zhao, Qi y Yan, partiéndose ente ellos el so territoriu.

Per mediu de les escavaciones toparon oxetos culturales de la más alta calidá artística. Una piedra de 90 por 50 y 40 cm, grabada con 19 calteres, que data de hai 2300 años, siendo polo tanto más antigua que les piedres grabaes de la dinastía Qin, foi desenterrada del mausoléu del rei Xi de Zhongshan y ta exhibida nel Muséu d'Historia de China. Na mesma tumba atopáronse más de dos mil bronces de fina factura, de los que destaquen escultures, llámpares y, de manera especial, dos vasija, una cuadrada y otra redonda, amás d'unes trébedes con pates de fierro. Les trébedes tien una inscripción de 469 calteres, la más llarga del periodu de los Reinos Combatientes; la vasía cuadrada tien 450 y la redonda 204. Les inscripciones d'estos dos contienen los nomes de los reis de los seis xeneraciones del reinu Zhongshan. Tamién se toparon dos jarras de bronce, con tapes herméticamente zarraes, conteniendo vinu, quiciabes el más antiguu del mundu, qu'inda caltenía'l so bouquet.^[3]

• Historia de China
• Emperadores de China

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Periodu de los Reinos Combatientes.
• Curtia cronoloxía histórica de China
• Otru cuadru cronolóxicu de la historia de China
• China Imperial nel Muséu Nacional d'Antropoloxía (Méxicu).
• estáu-wei-mientres-los reinos combatientes/ Infantería del Estáu Wei mientres los Reinos Combatientes (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).