Pnom Penh

Pnom Penh
Alministración
País	Camboya
Tipu d'entidá	ciudá
Cabezaleru/a del gobiernu	Pa Socheatvong
Nome oficial	រាជធានីភ្នំពេញ (km)
Nome llocal	ភ្នំពេញ (km)
Xeografía
Coordenaes	11°34′10″N 104°55′16″E / 11.56958°N 104.92103°E / 11.56958; 104.92103
Pnom Penh Pnom Penh (Camboya)
Superficie	678.46 km²
Altitú	11 m[1]
Llenda con	Mukh Kompul (es) y Provincia de Kandal (es)
Demografía
Población	2 129 371 hab. (2019)
Porcentaxe	13.3% de Camboya
Densidá	3138,54 hab/km²
Más información
Fundación	1372 (Gregorianu)
Prefixu telefónicu	023
Llocalidaes hermaniaes	Shanghai, Londres, Providence, Long Beach, Vientián, Bangkok, Chongqing, Beixín, Ciudad Ho Chi Minh, Kunming y Kitakyūshū
phnompenh.gov.kh

Pnom Penh^[2] (en camboyanu, ភ្នំពេញ, pronunciáu [pʰnum pɨɲ]),^[3][4] ye la capital de Camboya y el primer centru urbanu del país. Foi la capital del país dende la colonización francesa de Camboya y creció hasta convertise nel principal centru económicu ya industrial, amás del centru políticu, cultural y diplomáticu de Camboya. Nel área metropolitana viven unos 2,2 millones d'habitantes.^[5]

Ye la sede del gobiernu y un centru comercial importante nel Sureste Asiáticu pola so estratéxica situación xeográfica nel delta y la confluencia de los ríos Mekong, Sap y Bassac, que la faen puertu fluvial con salida al mar de la China Meridional. Como centru turísticu, la ciudá caltién l'ambiente cultural asiáticu y la so revesosa historia.

Yera conocida como la Perlla d'Asia», y foi considerada una de les ciudaes franceses más guapes d'Indochina nos años 1920. La ciudá, xuntu Siem Reap y Sihanoukville, ye un significativu destín turísticu del país, tanto a nivel llocal como mundial. Foi fundada en 1434, y ye famosa pola so bella ya histórica arquiteutura y curiosos turísticos. Esisten entá un bon númberu d'edificios coloniales franceses tremaos polos grandes bulevares.

Pnom Penh, que significa lliteralmente «la llomba de Pen» toma'l so nome del Wat Phnom o «Templu de la llomba». Según la lleenda, en 1372, una vieya monxa llamada Penh o Pen foi a buscar agua al Tonlé Sap y atopó un árbol de nuez de la India que llexaba ríu abajo abasnáu pola corriente. Dientro d'un furacu del árbol atopó cuatro estatues de bronce de Buda y otra de piedra.

Daun Penh llevó les estatues a la vera un ordenó a la xente qu'atropara tierra nel nordeste de la so casa hasta formar una llomba. Usó la madera del árbol pa construyir un templu enriba de la llomba onde poner les estatues, y bautizó el templu col so nome: Wat Phnom Daun Penh, que ye conocíu anguaño como Wat Phnom, una pequeña llomba de 27 metros d'altor.

Pnom Penh fuera llamada enantes Krong Chaktomok (khemer: ក្រុងចតុមុខ), que significa «Ciudá de les cuatro cares». Esti nome fai referencia al llugar onde los ríos Mekong, Bassac y Tonlé Sap crúciense formando una xe y onde s'asitia la ciudá. Krong Chaktomuk ye una abreviación del so nome ceremonial que-y dio'l rei Ponhea Yat y que'l so nome completu yera Krong Chaktomuk Mongkol Sakal Kampuchea Thipadei Sereythor Inthabot Borei Roth Reach Seima Maha Nokor (khemer: ក្រុងចតុមុខមង្គលសកលកម្ពុជាធិបតី សេរីធម៌ ឥន្រ្ទបទបុរី រដ្ឋរាជសីមាមហានគរ).

Esti nome ceremonial ye un nome pali, que podría traducise como «el llugar de cuatro ríos que da la felicidá y l'ésitu del reinu khemer, el más altu líder, según la impenetrable ciudá del díos Indra del gran reinu».

Pnom Penh foi constituyida capital en 1431 pol rei Phnea Yat dempués qu'esti dexara Angkor Wat, de xuru pola fuerte presión de les invasiones tailandeses.

Esisten sicasí otros estudiosos que planteguen otres hipótesis como epidemies, falta d'alimentos y la posibilidá de nueves rutes comerciales cola China pa lo cual la situación xeográfica de Pnom Penh tendría mayores beneficios.

Mientres el gobiernu de los Khemeres Coloraos foi balerada de los sos habitantes, quien fueron declaraos los enemigos del réxime. Namái unes poques entidaes funcionaron mientres el so gobiernu en Pnom Penh, ente elles dalgunos de los centros de tortura S-21.

En 1993, cuando se formó'l nuevu gobiernu nacional, Pnom Penh empezó una nueva era. Organizaciones non gubernamentales abrieron les sos sedes na ciudá, empezar a realizar obres d'infraestructura, reparáronse antiguos edificios d'importancia única como'l Muséu Nacional o les pagodes. Sicasí, ye enforma lo que queda por faer.

La ciudá tien un modernu centru comercial, numberosos centros d'educación cimera, aveníes y grandes hoteles.

Ficheru:National Assembly of Cambodia.jpg

El conceyu de Pnom Penh tien una superficie de 678,46 km² y tien un estatus equivalente al de les provincies de Camboya. Estremar en nueve divisiones alministratives llamaes jans (distritos) y de esos nueve jans Dangkao, Meanchey, Porsenchey, Sen Sok y Russei Keo son consideraos los suburbios de la ciudá. Tolos jans atopar sol gobiernu del conceyu de Pnom Penh. Los jans estrémense de la mesma en 76 sangkats (comuñes), y 637 kroms.

El conceyu ye lideráu pol gobernador, qu'actúa como la principal autoridá de la ciudá y supervisa la policía militar municipal, la policía municipal y l'oficina d'asuntos urbanos. Per debaxo del gobernador atopa'l primer vicegobernador y cinco vicegobernadores. El xefe del gabinete, qu'ostenta'l mesmu estatus que los vicegobernadores, lidera'l gabinete que consta d'ocho ayudantes del xefe del gabinete, que s'atopen al cargu de los 27 departamentos alministrativos. Cada jan tien un direutor.^[6]

Llista de los distritos alministrativos de Pnom Penh
Nome del distritu (Jan)	Númberu de comuñes (sangkat)	Númberu d'aldegues (phum)	Población en 2008
Chamkarmon	12 sangkats	95 kroms	182 004
Chbar Ampov[7]	nuevu distritu	nuevu distritu	nuevu distritu
Chroy Changva[7]	nuevu distritu	nuevu distritu	nuevu distritu
Dangkao	15 sangkats	143 kroms	257 724
Daun Penh	11 sangkats	134 kroms	126 550
Meanchey	8 sangkats	30 kroms	327 801
Prampi Makara	8 sangkats	33 kroms	91 895
Russey Keo	12 sangkats	59 kroms	196 684
Sen Sok	3 sangkats		147 967
Tuol Kork	10 sangkats	143 kroms	171 200
Porsenchey	13 sangkats	nuevu distritu	183 826
Prek Pnov[7]	nuevu distritu	nuevu distritu	nuevu distritu

La ciudá ta rexida por un alcalde o gobernador col so gabinete nel cual el primer diputáu fai les vegaes del executor al par del primer ministru en Camboya. Hai amás cinco diputaos más del gobiernu de la ciudá.

Ye la sede central del real gobiernu del Reinu de Camboya rexíu pol primer ministru y sede del Palaciu Real que la so figura principal ye'l rei de Camboya. Tamién lo ye de la Real Corte de Xusticia y de les principales figures democrátiques del país.

Pnom Penh alcuéntrase privilegiadamente asitiada nel alcuentru fluvial de los ríos Altu Mekong, So Mekong, Bassac y Tonlé Sap. La rexón ye conocida como Chatomuk, que significa “les cuatro cares”) y fai parte de la gran llanura central del país escontra'l sureste.

Magar la ciudá desenvolvióse dafechu como urbe, la contorna de Pnom Penh estrémense inda como zones d'una fonda vocación agrícola y la presencia de montes tropicales ente los cualos abonden árboles frutales que constitúin una importante reserva natural, según especies animales domésticos y selvaxes.

El so área total ye de 357 km².

Pnom Penh tien un clima tropical secu. Les temperatures suelen bazcuyar d'ente 22 y 35 °C, y el clima ta suxetu a los monzones tropicales. El monzón del suroeste sopla trayendo al interior vientos cargaos de mugor dende'l golfu de Tailandia y l'océanu Índicu, de mayu a ochobre. El monzón del nordés marca l'empiezu de la estación seca, que dura de payares a marzu. La ciudá esperimenta les mayores precipitaciones de setiembre a ochobre, el periodu más secu ye en xineru y febreru.

La ciudá cunta con dos estaciones bien estremaes. La temporada d'agües de mayu a ochobre, ve altes temperatures acompañaes d'un altu mugor. La temporada seca dura de payares a abril, les temperatures pueden baxar hasta 22 °C. Pero les temperatures pueden averase a 40 °C n'abril. Los meyores meses pa visitar la ciudá son payares a febreru, cuando les temperatures, el mugor y les precipitaciones son menores.

Parámetros climáticos permediu de Pnom Penh
Mes	Xin	Feb	Mar	Abr	May	Xun	Xnt	Ago	Set	Och	Pay	Avi	añal
Temperatura máxima media (°C)	31.5	32.8	34.9	34.9	34.3	33.5	32.5	32.5	32.3	31.1	29.9	30.1	32.5
Temperatura media (°C)	26.7	27.9	29.5	30.0	29.8	29.3	28.6	28.6	28.3	27.5	26.3	25.9	28.2
Temperatura mínima media (°C)	21.9	23.0	24.1	25.0	25.3	25.0	24.7	24.6	24.3	23.8	22.7	21.7	23.8
Lluvia (mm)	25.5	11.5	58.0	101.0	111.6	177.1	195.9	172.0	248.8	318.9	135.0	80.3	1635.6
Díes de lluvia (≥ 0.1 mm)	2.8	2.4	5.2	8.6	16.4	16.6	19.6	21.4	19.8	24.0	11.8	4.8	153.4
Hores de sol	260	226	267	240	202	192	143	174	129	202	213	242	2490
Humedá relativa (%)	68	66	64	66	74	76	77	79	82	80	76	72	73.3
Fonte nº1: Hong Kong Observatory[8]
Fonte nº2: Weatherbase (mugor),[9] Institutu Meteorolóxicu Danés (sol)[10]

Plantía:Población histórica La población total de la ciudá pa 2006 ye de 1.441.618 habitantes con una densidá de 3.320 hab./km². Ye'l más altu porcentaxe de población urbana de tol país (57% del 32% que ye'l total de población urbana camboyana).

La tasa d'alfabetización ye del 87% (88, 1% varones, 77,7% muyeres), y la de desemplegu del 12,6 % (8,9 % varones, 17,0 % muyeres).

La mayoría de los actuales pobladores de la capital son inmigrantes de les otres provincies del país (un 79,2 % de la so población). Tamién se cunten etnies minoritaries como vietnamites, chinos, tailandeses y cola arribación d'organizaciones non gubernamentales y ayudes internacionales dempués del llargu tiempu de guerres, munchos estranxeros de los cinco continentes moren y trabayen na capital del Reinu de Camboya.

El suministru d'agua en Pnom Penh ameyoró notablemente en términos d'accesu, calidá de serviciu y eficiencia pola recuperación de los costos del gobiernu ente 1993 y 2006. El númberu de veceros multiplicóse por nueve, la calidá del serviciu ameyoró, pasando intermitente a un suministru continuu, les perdes d'agua amenorgar drásticamente y el serviciu de sanitariu de la ciudá pasó de ser una quiebra a llograr una ganancia sostenible. Estos llogros fueron reconocíos al traviés de premios internacionales, como'l Premiu Ramon Magsaysay de 2006 y el Stockholm Industry Water Award en 2010. La empresa de suministru de la ciudá ye la Direición d'Agües de Phnom Penh (PPWSA). Les sos principales fontes d'agua son el ríu Mekong, el llagu Tonle Sap y les agües soterrañes.

Pnom Penh ye una ciudá principal en turismu y recreación. Conserva importantes ayalgues arquiteutóniques, relixosos, históricos y espacios pa la recreación y l'alcuentru.

Sitios como'l Palaciu Real con tou un ambiente oriental y la Pagoda de Plata, el Palaciu Nacional, Wat Phnom Pen, Tuol Slang, el Muséu del Autogenocidio de los khemeres coloraos (ver xenocidiu camboyanu) o'l Monumentu de la Independencia, son paraes frecuentes de los visitantes de la ciudá.

Pnom Penh tien una bona ufierta en diversión nocherniega con casinos, discoteques, y restoranes.

Pnom Penh ye'l primer centru económicu nel Reinu de Camboya. El so actual periodu de recuperación económica en tiempu de post-guerra facer un puntu obligáu d'inversiones y ayuda internacional.

La tasa de desemplegu na ciudá foi del 12.6 % en 2001. La vinculación nel sector humanu foi nesi añu del 9.9 %, nel secundariu del 22.2 % y nel terciariu del 67.9 %. Pa esi mesmu añu'l númberu de persones económicamente actives algamaba 423.747 persones de los cualos 45.3 % ye mano d'obra femenina.

Un problema evidente de la ciudá ye la mano d'obra infantil y los neños de la cai.

En Phnom Penh la moneda común ye'l riel camboyanu (O$ 1 = R 4, 005), pero tamién puede axustase en dólar estauxunidense, dong vietnamita y bath tailandés con restricciones.

Pnom Penh ye la llexítima heredera de la cultura khemer, que esprésase anguaño en munchos elementos urbanos como pagodes budistes de la escuela del Teravada o n'elementos intanxibles como'l respetu escontra la figura del rei, l'idioma, les costumes, les maneres de vistise y l'organización de la familia.

Como capital, la ciudá ye tamién sitiu obligáu d'alcuentru con otres cultures estranxeres como china, la vietnamita, la tailandesa, la malaya y l'occidental.

Museos

• Muséu Nacional de Camboya
• Muséu del Xenocidiu Tuol Sleng
• Biblioteca Nacional de Camboya

L'arte na ciudá tien el so espaciu. Esti esprésase especialmente nes carauterístiques ancestrales de la cultura khemer como la música y la danza, que se caltienen celosamente dende'l tiempu de la gloria d'Angkor Wat, que la so influencia sentir en tolos ámbitos.

Esisten numberoses agrupaciones na ciudá que se presenten en numberosos eventos.

Per otra parte, les numberoses pagodes de la ciudá caltienen escelentes trabayos artísticos en pintures que narren los rellatos sagraos del budismu o de los llibros sagraos hinduistes y que los sos artistes permanecen anónimos.

Nel terrén de les artes plástiques atopamos un exemplu de la unión de la tradición khemer col arte contemporáneo nes pintures de Chhim Sothy.

• Atelier Parisien d'Urbanisme: Phnom Penh - Développement urbain et patrimoine. Saint-Ouen 1997.
• Richard Werly: semeya eterna d'una ciudá intemporal. 1998.
• Michel Igout (testu), Serge Dubuisson (Semeyes): Phnom Penh, entós y agora. White Lotus, Bangkok 2011.
• Vann Molyvann: Khmer modernes ciudaes. Phnom Penh en 2003.
• Helen de Grant Ross, Darryl L. Collins: Nueva arquiteutura khemer, 1953-1970. Bangkok 2007.
• Milton Osborne: Phnom Penh. A Cultural y Historia Lliteraria. Signal Books, 2008.

Nel so procesu de recuperación la ciudá abre tamién espaciu al deporte. Magar inda nun esiste una disciplina deportiva que s'abrir campu nel terrén internacional, el deporte qu'identifica a la ciudá ye'l Prodal o les ancestrales artes marciales camboyanes. Dichu deporte tien la so parte nel Muay Thai.

Na ciudá'l principal centru deportivu ye l'Estadiu Nacional Olímpicu de Camboya, que foi construyíu en 1964 por cuenta de los Xuegos Olímpicos del sureste Asiáticu, que nun fueron celebraos por cuenta de los problemes que travesó'l país mientres esi periodu. Ye obra del arquiteutu camboyanu Vann Molyvann. Tien capacidá pa 50.000 espectadores. Foi la sede de la seleición de fútbol de Corea del Norte mientres les eliminatories pa Copa Mundial de 1966, celebrada n'Inglaterra. Mientres los años del réxime de los Khemeres Coloraos foi utilizáu con fines macabros, y nes décades subsiguientes cayó en desusu. En 2000, sicasí, foi reparáu por una firma taiwanesa.

Estadios

• Estadiu Olímpicu; con una capacidá de 50.000 asientos foi construyíu p'allugar los Xuegos del Sureste Asiáticu en 1963.
• Estadiu Lambert; tamién conocíu como Estadiu Viejo o Antiguu Estadiu, atopar al norte de la ciudá.

Templos

• Pagoda de Plata
• Wat Phnom
• Wat Botum
• Wat Preah Puth
• Wat Ounalom
• Wat Lanka
• Wat Toul Thom Pong
• Wat Koh
• Wat Neuk Kawann
• Wat Sarawan
• Wat Sampov Meas
• Wat Mohamontrei
• Wat San Somsokol
• Wat Svay Poper
• Wat Que

Mezquites

• Mezquita Nur ul-Ihsan
• Un Nur-mezquita An-Na'im

Obispáu

• Diócesis de Phonm Penh
• Catedral de Phnom Penh (destruyíu)

Pnom Penh cunta col Aeropuertu Internacional de Pnom Penh (Aeropuertu Internacional de Pochengtón) que lo comunica esencialmente con Bangkok, Ciudá Ho Chi Minh, Manila, Singapur, Kuala Lumpur, Ḥong Kong y Vientián. Tamién hai vuelos nacionales que lleven principalmente a la provincia de Siem Riep y a otres provincies que'l so accesu ye difícil per carretera.

La ciudá nun cunta con serviciu urbanu d'autobús. Hai un serviciu de taxi. La manera popular de movese dientro de la ciudá ye per mediu de les moto-taxis (moto-dop).

La ciudá nun tien una terminal de tresporte intermunicipal y les llinies de buses de y escontra otres provincies allugar en dellos puntos neurálxicos de la ciudá como'l Mercáu Central.

La ciudá como puertu fluvial tien amás el serviciu de barcos que van a distintes provincies del país y lleven mercancía y pasaxeros.

Pnom Penh en tiempu de recuperación constituyir nel primer centru educativu del país, especialmente no que se refier a educación cimera. El 82,7 % de la población de la ciudá ta alfabetizada (dato año 2001)^{[ensin referencies]}, de los cualos el 88,1 % correspuende a varones y el 77,7 % a muyeres. Ello afecta de xacíu l'empléu femenín.

La educación cimera recibió ayuda internacional ya inda se debe esperar por que esta adquiera un rangu preponderante nun país onde prima un ambiente de sobrevivencia económica y polo cual estudiar ye inda vistu como un privilexu de pocos. Esiste sicasí una proliferación de centros d'estudiu téunicos que preparen nueves xeneraciones pa una puesta vinculación llaboriar.

• École Royale d'Administration (YERA) o escuela d'alministración.
• La Universidá Real de Pnom Penh (Royal University of Phnom Penh (RUPP) o L'université Royale de Phnom Penh (URPP)), ye la mayor y más antigua institución educativa d'educación cimera del país. En 2008 la universidá cuntaba con más de 10 000 estudiantes en trés campus, y ufiertaba una amplia ufierta de cursos na Facultá de Ciencies, la Facultá de Ciencia Sociales y Humanidaes y l'Institutu de Llingües Estranxeres (IFL).

Hai unes 50 instituciones d'educación cimera en Camboya, la mayoría ensin campus. Delles ONG internacionales, como A New Day Cambodia, rexenten instalaciones educatives independientees amás de les escueles públiques.

Otres instituciones relevantes son:

• La Real Universidá de Derechu y Ciencies Económiques (Royal University of Law and Economic Sciences (RULE) o L'université Royale de Droit et Science Economique (URDSE))
• La Real Universidá de Belles Artes (Royal University of Fine Art (RUFA) o L'université Royale des Beaux Art (URBA))
• La Real Universidá d'Agricultura (Royal University of Agriculture (RUA) o L'université Royale d'Agriculture (URA))
• La Universidá Nacional de Direición (National University of Management (NUM))
• El Institutu de teunoloxía de Camboya (Institut de technologie du Cambodge (ITC))
• L'Institutu Budista, que foi fundáu'l 12 de mayu de 1930 y ye la principal institución estatal budista del país.

En khemer

• Sralagn' Khmer
• Chakraval Daily
• Kampuchea Thmei Daily
• Kampuchea Thnai Nes
• Kanychok Sangkhum
• Koh Santepheap
• Moneaksekar Khmer – editáu pol partíu políticu de Sam Rainsy
• Rasmei Kampuchea – principal diariu del país, con unes 18 000 copies
• Samleng Yuvachun
• Udomkate Khmer
• Wat Phnom Daily

n'inglés

• Phnom Penh Post
• The Cambodia Daily

en chinu

• 《柬華日報》(Diariu Jianhua Daily)
• 《星洲日報》(Diariu Sinchew Daily)
• 《華商日報》(Diariu Huashang Daily)

《高棉日报》(Diariu Khemer)

• 《新柬埔寨》(Nueva Camboya)

• AsiaLIFE Guide Phnom Penh, una revista mensual n'inglés
• Pocket Guide Cambodia publica cuatro empones dixebraes pa visitantes y residentes anglófonos
• F Magacín ye la primer revista de moda de Camboya. Editada n'inglés y khemer.
• SOVRIN Magacín, ye la principal revista de moda de Camboya, editada en khemer.

• Camboya National Broadcasting
• Duce FM (Khmer, en chinu)
• Voz de Nueva Vida
• FM90
• Ta Phrom Radio
• Internacional francés (en francés)
• FM93.5
• Águila 95
• Planet 97FM
• Love FM (n'inglés)
• FM98
• FM99
• FEBC MANILA
• BBC (n'inglés)
• Radio Australia (n'inglés)
• WMC Radio
• Radio Municipal (Khmer)
• Radio Truébanu
• Khmer FM

• Thmey Thmey News Phnom Penh.

• Norodom Ranariddh
• Norodom Sihamoní, rei de Camboya dende 2004
• Sam Rainsy
• Tioulong Saumura

• Vann Molyvann, arquiteutu
• Vann Nath, pintor
• Yim Guechse, poeta y escritor
• Narath Tan, pintor
• Rithy Panh, direutor de cine

Pnom Penh ta hermanada con:^[11]

• Long Beach, Estaos Xuníos.
• Lowell, Estaos Xuníos.
• Providence, Estaos Xuníos.
• Savannakhet, Laos.
• Vientián, Laos.
• Mandalay, Birmania.
• Busan, Corea del Sur.
• Incheon, Corea del Sur.
• Ciudá Ho Chi Minh, Vietnam.
• Ḥanói, Vietnam.
• Cần Thơ, Vietnam.
• Lam Dong, Vietnam.
• Shanghai, China.
• Tianjin, China.
• Kunming, China.
• Changsha, China.
• Bristol, Reinu Xuníu
• Bangkok, Tailandia^[12]
• Cleveland, Tennessee, Estaos Xuníos^[12]

Predecesor: San Petersburgu

Sede de les Sesiones del Comité del Patrimoniu de la Humanidá 2013

Socesor: Doḥa

• Historia de Camboya
• Historia de Pnom Penh
• Cayida de Pnom Penh
• Xenocidiu camboyanu
• Pol Pot
• Khemeres coloraos
• Kampuchea Democrática
• Camboya
• Khemer

• Cambodia in the Early 21st Century. Media Business Network International and Promo-Khmer, under the auspices of the Royal Government of Cambodia. Discovering Phnom Penh City and Around, páxs. 573 – 601. Phnom Penh, Reinu de Camboya, 2000.
• Voices from S-21, Terror and History in Pol Pot´s Secret Prison. David Chandler. Silkworm Books, Chian Mai, Tailandia, 2000.
• Angkor. Dawn Rooney. Odyssey Guides, Ḥong Kong, 2003.
• Cambodia Year Zero. François Ponchaud, Nueva York, 1977.

• Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Pnom Penh.

• Conceyu de Phnom Penh, páxina oficial de la Gobernación de Phnom Penh (n'inglés, francés y khemer)
• Diarios de Viaxes: Phnom Penh, En: Viaxeros.com, Méxicu (Cróniques de viaxeros en castellán)