Edá Media

Edá Media
edad (es) y periodu históricu
Edá Antigua y Antigüedá tardía Edá Media Renacimientu, Edá Moderna y Era de los descubrimientos

La Edá Media^[1] o'l medievu^[2] ye la etapa de la Historia europea que s'estiende dende la cayida del Imperiu Romanu d'Occidente nel añu 476 hasta la cayida de Constantinopla (Imperiu Romanu d'Oriente) a manes de los turcos nel añu 1453, anque tamién s'empleguen otres dates como la del Descubrimientu d'América o la Reforma relixosa de Luteru.

Tradicionalmente, esta llarga dómina subdivídese n'otres trés nomaes:

• Alta Edá Media, (sieglos V-X).
• Plena Edá Media, (sieglos X-XIII/XIV).
• Baxa Edá Media, (sieglos XIV-XV).

Dende la perspeutiva del materialismu históricu la Edá Media coincide col mou de producción feudalista (feudalismu) qu'entamara col fin del mou de producción esclavista (esclavismu) y finaría col pasu al mou de producción capitalista (capitalismu). Esta escuela nun fixa dates pa les dómines sinón cambeos nos sistemes socioeconómicos, anque esta división ta perdiscutida dao qu'en delles estayes xeográfiques nun esistió'l feudalismu (mayor parte de la Península Ibérica) polo qu'habría una continuidá col Mundiu Antiguu inaceptable dafechu pa otres escueles.

Confórmase'l feudalismu, deriváu de los colonii baxorromanos, les cruzaes como Guerra Santa Católica, el desendolcu de les naciones modernes (Castiella, Francia, Portugal o Inglaterra). La creación de les ciudaes medievales y los fueros, el desendolcu de la representación de les ciudaes na toma de decisiones del Reinu, la primer vegada foi en Lleón en 1188 o la evolución llatina dando llugar a la nacencia de les llingües romániques.

Si bien esta división tamién atiende a les distintes realidaes históriques de cada país o estaya xeográfica, asina na Península Ibérica considérase l'escomienzu de la Edá Media cola invasión de los pueblos norteafricanos y la cayida del reinu visigóticu de Toledo. Sicasí, nun esiste tanto alcuerdu cola final de la dómina yá que, dependiendo de la Corona o Reinu peninsular o del historiador, fíxase d'estremáu mou.

Asina, el términu d'esta dómina ta fixada con delles dates:

• Reinu de Portugal: L'escomienzu de la dómina de los Descubrimientos.
• Corona de Castiella y Lleón:
  • Toma de la ciudá de Granada y la consiguiente final del reinu nazarí.
  • Descubrimientu d'América.
• Reinu de Navarra:
  • Invasión de Castiella y asimilación del reinu na Corona.
• Corona d'Aragón:
  • Xunión de los reinos de les corones d'Aragón y Castiella y Lleón nes persones de Sabela I de Castiella y de Fernandu II d'Aragón.
• Reinu de Granada: Anque equí la división historiográfica ye más difícil, vien considerada la toma de Granada como'l final del Medievu nazarí.