Desojo

Desojo
Alministración
País	España
Comunidá foral	Navarra
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Alcalde de Desojo (es)	Luis Mendiano Mendiano
Nome oficial	Desojo (es)[1] Desoio (eu)[2]
Nome llocal	Desojo (es) Desoio (eu)[2] Desoxo (eu)[2]
Códigu postal	31229
Xeografía
Coordenaes	42°35′17″N 2°16′33″W / 42.5881°N 2.2757°O / 42.5881; -2.2757
Desojo Desojo (España)
Superficie	14.12 km²
Altitú	516 m
Llenda con	Mues, Mendaza (es) , Mirafuentes, Espronceda, Armañanzas y Sansol
Demografía
Población	72 hab. (2023) - 44 homes (2019) - 35 muyeres (2019)
Porcentaxe	0.01% de Navarra
Densidá	5,1 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00

Desojo ye un conceyu de la Comunidá Foral de Navarra, asitiáu na Merindad de Estella, na contorna d'Estella Occidental y a 75 km de la capital de la comunidá, Pamplona. La so población en 2017 foi de 79 habitantes (INE).^[3]

L'escudu d'armes de la villa de Desojo tien el siguiente blasón:

Trai d'azur y dos palmes d'oru cruciaes en sotuer.

^[4]

La llocalidá de Desojo ta asitiada na parte occidental de la Comunidá Foral de Navarra dientro de la rexón xeográfica de la Zona Media de Navarra o Navarra Media y la contorna xeográfica de Tierra Estella a una altitú 516 msnm. El so términu municipal tien una superficie de 14,12 km² y llinda al norte colos conceyos de Mirafuentes y Mendaza, al este col de Mués, al sur colos de Los Arcos y Sansol y al oeste colos d'Armañanzas y Espronceda.^[5]

Benedicto, obispu de Nájera, y Vixila, abá del monesteriu de San Martín de Albelda, apauten nel añu 983 sobre les décimes a percibir de los moradores de Desojo, según doc. qu'obra nel Arch. de la Colexal de Logroño (n. 2, orixinal). Nel orixinal escríbese Desolium.

Por aciu documentu de donación fecháu'l 19 de xineru de 1067, García, presbíteru de Desojo, y los sos cofrades apurren al monesteriu de San Martín de Albelda toles cases, tierres y viñes que Velasco tuviera en Desojo. El doc. referíu obra nel Arch. de Simancas (Patronatu Real, leg. 58-2, n. 27). Desolio, nel orixinal.

Por aciu preséu de donación de fecha 11 d'agostu de 1068 Sancho'l de Peñalén dona al obispu Munio y a Vidal, prior de San Martín de Albelda, la ilesia de Santu Tomás de Desojo, con toles sos posesiones. El doc. obra nel Arch. de Simancas (Patronatu Real, leg. 58-2, n. 19). Desollo, nel orixinal llatín.

En 1665 mercó'l rei la xurisdicción criminal, civil, baxa y mediana, y la gracia d'asientu en Cortes, por 8.000 reales que dio al erariu. [Nun consta qu'esti pueblu fixera usu del asientu en Cortes, acasu polo gravoso que-y seria'l caltener un diputáu]. Desojo consiguió entrar nes Cortes de Navarra nel añu 1665, por aciu el pagu d'una crecida cantidá a la facienda, exhausta coles mesmes, según refier Idoate en Rincones..., [t. II, páxs. 66 y 67]. Sicasí, les otres villes protestaron y fuéron-y darréu anulaos los sos derechos. Desojo reclamó de nuevu, pero les sos demandes nun tuvieron ésitu. Tamién lleemos en Rincones... [t. III, páxs. 420 y 421] que'l rei Felipe IV concedió a Desojo el títulu de bona villa, que suponía'l derechu d'asientu a Cortes, en cuenta de una donación de 8.000 reales pa l'arruinada facienda real. La concesión d'esti privilexu tenía llugar nel añu 1665, pero nel añu 1676 el rei Carlos II avenir a desfaer la mentada mercé, ante'l pidimientu al respeutu de les otres bones villes navarres.

A principios d'agostu del añu 1811, la división de guerrilleros de D. Francisco Espoz y Mina pasó por Desojo, procedente de Santa Cruz de Campezo. Al pasar los guerrilleros españó una gran torbonada, que xunida a la lobreguez de la nueche, fizo que los guerrilleros tresmanaren el camín. A l'amanecida del día siguiente el gruesu de la fuercia asítiase en Sansol.

En cumplimientu de la llei de desamortización del l de mayu de 1855 vender nesta llocalidá, en 1862, una ferrería en cai Mayor n.° 7, una texería y un fornu na cai Mayor, 26 [R. G. CH. "La D. C. en N."].

Gráfica d'evolución demográfica de Desojo ente 1900 y 2017

Población de derechu (1900-1991) o población residente (2001) según los censos de población del INE.[6]      Población según el padrón municipal de 2017 del INE.

Llista d'alcaldes

Mandatu	Nome del alcalde	Partíu políticu
2003-2007	Luis Mendiano Mendiano	UPN
2007-2011	Luis Mendiano Mendiano	UPN
2011-2015	Luis Mendiano Mendiano	UPN
2015-	Asier Mancisidor Guerrero	AAD

Edificio d'estilu góticu renacentista de la primer metá del sieglu XVI. Ye una construcción de piedra de sillería na que destaquen dellos elementos: los brazos de la so planta de cruz llatina, la portada y la torre. Esta postrera, asitiada nel llau de la Epístola ye d'estilu barrocu del sieglu XVIII. Destaca'l campanariu octogonal rematáu por una pequeñu cúpula y una llinterna. Tocantes a la portada, ta formada por dos cuerpos. Nel inferior, flanqueado por dos columnes, atópase la puerta. Nel cuerpu cimeru hai una fornica flanqueada por dos pilastres, qu'alluga una escultura de piedra. Nel so interior acueye una bella talla gótica de la Virxe col Neñu, de mediaos del sieglu XIV. El retablu mayor que preside l'interior del templu ye neoclásicu, S XVIII.

Nes merindades de Desojo, apaez el despobláu de Villanueva, habitáu de 1427-1512, del qu'anguaño solo se caltién la ermita de la Virxe de Villanueva, d'orixe medieval. La Virxe de Villanueva queda representada por una formosa talla del sieglu XVII.

Emplazada na entrada del pueblu, onde se diz que los bandíos y malfechores yeren espuestos a la vergüenza pública y cumplía condena corporal polos sos crímenes y andances.

La llocalidá celebra les sos fiestes patronales mientres la última selmana d'agostu.

El primer fin de selmana d'agostu celebra'l festival Desojo Celta, con temática, paxellos y actividaes propies d'esa dómina.

• Estella Occidental
• Llista de conceyos de Navarra

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Desojo.
• Datos de Desojo - Gobiernu de Navarra - Información y datos d'entidaes llocales de Navarra.
• Facebook Comisión de Fiestes de Desojo - Imáxenes, información y contautu.