বিনোদিনী দাসী

বিনেদিনী দাসী
জন্ম	১৮৬৩
মৃত্যু	১৯৪১ (বয়স ৭৭–৭৮)
অন্য নাম	নটী বিনোদিনী
পেচা	মঞ্চ অভিনেত্ৰী

বিনোদিনী দাসী (ইংৰাজী: Binodini Dasi , ১৮৬৩-১৯৪১) এগৰাকী কলকাতাৰ বঙালীভাষী প্ৰখ্যাত মঞ্চ অভিনেত্ৰী আছিল, যাক নটী বিনোদিনী বুলিও জনা যায়।^[1] ১৯১৩ চনত প্ৰকাশ পোৱা তেওঁৰ আত্মজীৱনী ‘আমাৰ কথা’ত উল্লেখ কৰা মতে ১২ বছৰ বয়সতে তেওঁ অভিনয় আৰম্ভ কৰিছিল আৰু ২৩ বছৰ বয়সত অভিনয় জীৱনৰ সামৰণি মাৰিছিল।^[2]

দেহপোজীৱিনীৰ পৰিবেশত জন্মগ্ৰহণ কৰা বিনোদিনীয়ে বাঈজী ৰূপে কৰ্মজীৱন আৰম্ভ কৰিছিল আৰু ১২ বছৰ বয়সত ১৮৭৪ চনত কলকাতাৰ নেচনেল থিয়েটাৰত গিৰিশ্চন্দ্ৰ ঘোষৰ নিৰ্দেশনাত প্ৰথম অভিনয় কৰিছিল।^[3] ইউৰোপীয় থিয়েটাৰৰ দ্বাৰা অনুপ্ৰাণিত হৈ বঙ্গৰ দৰ্শকৰ মাজত গা কৰি উঠা প্ৰচেনিয়াম (proscenium) শৈলীৰ থিয়েটাৰৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ সৈতে বিনোদিনীৰ সংযোগ ঘটিছিল। বাৰ বছৰীয়া অভিনয় জীৱনত ৮০টাতকৈ অধিক ভাওত অভিনয় কৰিছে; যাৰ ভিতৰত আছে- প্ৰমিলা, সীতা, দ্ৰৌপদী, ৰাধা, আয়েষা, কৈকেয়ী, মতিবিবি, কপালকুণ্ডলা আদি চৰিত্ৰ। ভাৰতীয় উপ-মহাদেশৰ তেৱেঁ আছিল প্ৰথম মঞ্চ অভিনেত্ৰী, যিয়ে নিজৰ আত্মজীৱনী লিখিছে। তেওঁ কিয় হঠাতে মঞ্চ পৰিত্যাগ কৰিলে, তাৰ কোনো ব্যাখ্যা পোৱা নাযায়। ১৮৮৪ত বঙ্গৰ মহান সন্ত ৰামকৃষ্ণ পৰমহংসই তেওঁৰ নাট্যাভিনয় উপভোগ কৰিব আহিছিল।^[4]

নেচনেল থিয়েটাৰত তেওঁ মাহে ১০টকা দৰমহাত কাম কৰিছিল। বঙ্গত ১৮৭৩ চনত বেঙ্গল থিয়েটাৰে প্ৰথম মহিলা শিল্পীৰে অভিনয় আৰম্ভ কৰে। ইয়াৰ এবছৰ পিছতে বিনোদিনীয়ে নাটমঞ্চত প্ৰবেশ কৰে। নৃত্য-গীতত পাৰদৰ্শী বিনোদিনীয়ে খুব কম সময়ত অভিনয়তো পাৰদৰ্শী হৈ উঠে আৰু প্ৰথম শ্ৰেণীৰ অভিনেত্ৰী ৰূপে খ্যাত হয়।^[5]

নেচনেল থিয়েটাৰৰ মালিক আছিল এজন অবঙালী ব্যসায়ী প্ৰতাপচান্দ জহুৰী, যিয়ে থিয়েটাৰকো ব্যৱসায় হিচাপেই চাইছিল। মালিকৰ সৈতে গিৰিশ্চন্দ্ৰৰ সংঘাত হোৱাত তেওঁ নেচনেল থিয়েটাৰ এৰি আহে আৰু নতুন থিয়েটাৰ কোম্পানী এটা গঠন কৰাৰ মনস্থিৰ কৰে। কিন্তু থিয়েটাৰ গঢ়ি তোলাৰ বাবে যি পা-পইচাৰ প্ৰয়োজন, সেয়া গিৰিশ ঘোষৰ নাছিল। তেতিয়া এজন ২০-২১ বছৰীয়া ব্যৱসায়ী গুৰ্মুখ ৰায়ে অৰ্থ-সাহায্য প্ৰদান কৰে। বিনিময়ত বিনোদিনী গুৰ্মুখ ৰায়ৰ ৰক্ষিতা হবলগীয়া হয়। তেওঁৰ ইচ্ছা আছিল তেওঁৰ নামেৰে এখন থিয়েটাৰ খোলাৰ। কিন্তু বিনোদিনীৰ ত্যাগ স্বীকাৰৰ মাজেৰে যি থিয়েটাৰ স্থাপন হ’ল- তাৰ নাম কিন্তু ৰখা হ’ল ষ্টাৰ থিয়েটাৰ। তাৰ দুবছৰ পিছত ১৮৮৬ত তেওঁ অভিনয় জগত চিৰদিনৰ বাবে এৰি দিয়ে।^[5]

দিনেন গুপ্তৰ বঙালী চলচ্চিত্ৰ ‘নটী বিনোদিনী’ত (১৯৯৪) দেৱশ্ৰী ৰয়ে বিনোদিনীৰ চৰিত্ৰটোত অভিনয় কৰিছিল।^[6][7]

তেওঁৰ আত্মজীৱনী ‘আমাৰ কথা’ৰ ভিত্তিত প্ৰথম বাৰৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰীয় নাট্য বিদ্যালয় ৰেপাৰেটৰী কোম্পানীয়ে ১৯৯৫ চনত নটী বিনোদিনী শীৰ্ষক নাট মঞ্চস্থ কৰে, য’ত মূল ভূমিকাত আছিল সীমা বিশ্বাস। পিছত ২০০৬ চনত প্ৰখ্যাত নাট পৰিচালক অমল আল্লানাই একে নামৰ নাটক এখন পৰিচালনা কৰে। নাটকখনৰ প্ৰিমিয়াৰ হয় দিল্লীত।^[8][9][10]

বঙালী টেলিভিচন শ্বো প্ৰথমা কাদম্বিনীত দীয়া মুখাৰ্জীয়ে নটী বিনোদিনীৰ চৰিত্ৰটো ৰূপায়ণ কৰিছে।^[11]

ৱিকিমিডিয়া কমন্সত বিনোদিনী দাসী সম্পৰ্কীয় মিডিয়া ফাইল আছে।

• Binodini: an immortal tale