Leopold III. vo Habsburg

Dr Leopold III. dr Grächti (* 1. Novämber 1351 z Wien; † 9. Juli 1386 z Sämpach) us em Huus Habsburg isch Herzog vo Östriich, Steiermark, Kärnte und Krain gsi.

Dr Leopold isch as Soon vom Herzog Albrächt II. em Wiise (au em Laame) und dr Johanna, Dochder vom Ulrich II. (Graf vo Pfirt) uf d Wält choo.

Scho 1355 het si Vater e habsburgischi Huusornig erloo, und noch deere hätte d Söön gmäinsam und gliichberächdigt d Regierigsgeschäft müesse füere. Won er am 20. Juli 1358 gstorbe isch, si die drei jüngere Söön no minderjöörig gsi und dr eltist, dr Rudolf IV. dr Stifter, het Regierig elläi übernoo. 1364 het er denn sälber au e Huusornig erloo, die Rudolfinischi, und noch dere si die habsburgische Länder dr gmäinsam Bsitz vo alle Brüeder gsi. E Dokumänt mit de Underschrifte vo alle drei Brüeder, wo dr zwäiteltist von ene, dr Friedrich III., scho 1362 gstorbe isch, isch dr berüemt Gründigsbrief vo dr Wiener Uniwersidäät 1365.

Scho e baar Möönet spööter isch dr Rudolf IV. überraschend im Alter vo 26 gstorbe und die zwäi Brüeder Albrecht III. mit em Zopf, wo denn fufzääni oder sächzääni gsi isch, und dr vierzääjöörig Leopold häi zämme d Regierig übernoo. S Lääche häi si formell vom Kaiser Karl IV. bechoo. Dr Albrecht as dr elteri het die füerendi Rolle bim gmäinsame Regiere gha, aber wil dr Leopold eergizig und aktiv gsi isch und dr Albrächt sich eender alles zwäimol uberläit het, si d Spannige zwüsche de bäide immer gröösser worde.

Im Friide vo Schärding 1369 häi d Wittelsbacher dr habsburgisch Bsitz vom Tirol anerkennt. 1373 häi d Brüeder d Verwaltig vo de Besitzdümer under sich ufdäilt: dr Leopold isch Regänt vo Tirol und de Vorlande worde. Schliesslig häi si denn Bsitz und Regierig under sich ufdäilt, woorschinlig zum en offene Kampf z verhindere.

Im Nöibärger Däiligsverdraag vom 25. Septämber 1379 het dr Leopold d Herzogdümer Steiermark (mit Wiener Nöistadt), Kärnte, Krain, die Windischi Mark, Görz und Güeter im Friaul und d Groofschaft Tirol und Vorderööstriich westlig vom Arlbärg bechoo. Das isch die folgeschweri Däilig vom Huus Habsburg in die Leopoldinischi und die Albertinischi Linie gsi.

1368 het sich Freiburg im Brisgau freiwillig im Leopold underworfe, nochdäm sich d Stadt vom Egino III. freikauft het; 1374 het dr Leopold dr Görzer Bsitz in Istrie und dr Windische Mark mit Möttling gerbt, 1375 isch Fäldkirch und 1382 au Triest drzuechoo. In de 1380er Joor het dr Leopold im Tirol brobiert, de Stedt (z. B. Meran) Brivileeg z gee zum dr Handel z fördere. Eso isch het s Bürgerdum in de Stedt afo ufstiige. Dr Leopold het am 27. April 1386 vo sim Gusää Johann IV. vo Habsburg-Laufeburg die aargauisch Stadt und Herrschaft Laufeburg für 12'000 Gulde kauft.^[1]

Dr Leopold het au si Posizioon im Weste afo usbaue. So het er d Riichsvogtei über Baasel bechoo und het d Stadt noch dr Bööse Fasnacht vo 1376 für e Joorzzänt under sim Duume ghaa. 1386 häi en denn d Äidgenosse in dr Schlacht bi Sämpach gschlaage und är sälber isch gfalle. Er het zwar schon e Graabkapälle in dr Burg z Wiener Nöistadt lo baue, isch aber in dr Chille vom Chlooster vo Köönigsfälde bi Brugg begraabe worde. Denn si d Liiche vo de höggste ööstriichische Aadlige in Bläsi Dom züüglet worde, und wo s Blääsi Chloster ufghoobe worde isch, in d Stiftschillegruft vom Chloster Sankt Paul im Lavanttal z Kärnte.

Dr Leopold isch sit 1365 mit dr Mailänder Herzogsdochder Viridis Visconti (* um 1350 z Mailand, † vor 1. Merz 1414 z Mailand), dr Dochder vom Bernabò Visconti und däm sinere Frau Prinzässin Beatrix della Scala, verhürootet gsi.

• Wilhelm dr Eergizig bzw. dr Fründlig (1370–1406), Herzog vo Ööstriich

  ∞ 1401 Brinzässin Johanna vo Neapel aus em Huus Anjou, Dochder vom Köönig Karl III. vo Neapel und däm sinere Frau Fürstin Margarethe vo Durazzo.

• Leopold IV. vo Habsburg dr Dick (1371–1411), Herzog vo Ööstriich

  ∞ 1393 Brinzässin Katharina vo Burgund, Dochder vom Herzog Philipp em Küene vo Burgund und däm sinere Frau Grööfin Margarethe vo Flandern.

• Ernst dr Iisig (1377–1424), Herzog von Ööstriich und Steiermark
  1. ∞ 1392 Brinzässin Margarethe vo Pommern, Dochder vom Herzog [Bogislaw V. vo Pommere und däm sinere Frau Brinzässin Adelheid vo Braunschweig-Grubehage
  2. ∞ 1412 Zymburgis vo Masowie, Dochder vom Herzog Ziemowit IV. vo Masowie und däm sinere Frau Groossfürstin Alexandra vo Litaue.
• Friedrich IV. von Habsburg mit em leere Hoosesack (1382–1439), Herzog vo Ööstriich und Groof vo Tirol

  ∞ 1406 Brinzässin Elisabeth vo dr Pfalz, Dochder des römisch-dütsche Köönig Ruprecht (III.) und sinere Frau Burggrööfin Elisabeth vo Hoochezollere-Nürmbärg, Dochder vom Burggroof Friedrich V.

  ∞ 1410 Brinzässin Anna vo Braunschweig-Göttinge (1390–1432), Dochder vom Herzog Friedrich vo Braunschweig-Göttinge und däm sinere Frau Brinzässin Anna vo Sachse-Wittebärg.

Wo dr Leopold III. gstobe isch, isch si Brueder Albrächt dr Vormund vo de minderjöörige Söön worde und het eso elläi über alli habsburgische Gebiet regiert. Noch em Dood vom Albrächt (1395) het si Soon Albrecht IV. d Regäntschaft übernoo, aber scho bald isch s de Söön vom Leopold, mit z regiere.

D Noochkomme vom Leopold häi die Leopoldinischi Linie vo de Habsburger bildet. Wo denn d Albertiner d Primogenitur mit em Ladislaus Postumus 1457 verliere, entstoot mit em Kaiser Maximilian I. (1459–1519) s Huus Ööstriich. Wo dr Kaiser Karl VI. gstorbe isch, het s 1740 käni männlige Habsburger ne gee. S Aadelshuus Habsburg-Lothringe isch 1736 mit dr Hochzit vom Herzog vo Lothringe, Franz I. Stephan, mit dr Erbin vom Huus Habsburg, dr Maria Theresia, entstande und bestoot hüte no.

Virtuti nil invium ‚D Baan vo dr Tugend‘

• Constantin von Wurzbach: Leopold III. Der Gerechte, Herzog von Oesterreich. Nr. 167. In: Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich.  Bd 6. Verlag L. C. Zamarski, Wien 1856–1891, S. 412 (uf Wikisource).
• Alfons Huber: Leopold III., Herzog von Oesterreich, Steiermark und Kärnthen. In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 18, Duncker & Humblot, Leipzig 1883, S. 392–395.
• Richard Reifenscheid: Die Habsburger in Lebensbildern. Von Rudolf I. bis Karl I., Verlag Styria 1982 ISBN 3-222-11431-5
• Paul Uiblein: Leopold III.. In: Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 14, Duncker & Humblot, Berlin 1985, ISBN 3-428-00195-8, S. 287–289.
• Philipp Plattner: Bewaffnete Pilgerfahrt. Die Preußenreise Herzog Leopold III. von Österreich. In: Bulletin der Historischen Mission Polens 10 (2015). Torun 2015. 

 Commons: Leopold III. von Habsburg – Sammlig vo Multimediadateie

• Yytrag über Leopold III. der Gerechte in dr Datebank „Gedächtnis des Landes“ zue dr Gschicht vum Land Nidereschtrych (Landesmuseum Niederösterreich)

1. ↑ Fridolin Jehle, Geschichte der Stadt Laufenburg, 1979