Federicus Commandinus

Dr Federico Commandino, au Federigo, latinisiert Federicus Commandinus, (* 1506^[1] z Urbino; † 5. Septämber 1575 z Urbino) isch en italiänische Humanist, Arzt und Mathematiker gsi.

Dr Commandino isch us ere adlige Familie z Urbino gstammt. Si Groossvater isch dr Sekretär vom Herzog vo Urbino gsi und si Vater Battista het d Festigsaalaage vo Urbino entworfe. Dr Federico het Griechisch und Latiinisch z Fano bim Humanist G. Torelli gleert und in Mathematik bim Leerer vo dr Orsini Familie, wo vor em Sacco di Roma 1527 us Rom uf Urbino gflüchdet isch. 1533 isch er Brivatsekretär vom Babst Clemens VII. worde, wo denn aber no im gliiche Joor gstorbe isch. Er isch uf d Uniwersidääte z Padua (1534 bis 1544) und Ferrara gange, won er dr Dokter in Medizin gmacht het^[2]. Usser Medizin het er au Filosofii und s klassische Quadrivium studiert. Noch em Studium het er as Arzt z Urbino welle braktiziere, isch denn aber Huusleerer und Arzt vo dr herzogliche Familie worde. Er het ghürootet und het zwäi Döchder und e Soon ghaa, si Frau isch aber bald druf gstorbe. Bim Herzog vo Urbino het er dr Kardinal Farnese kennegleert und isch mit däm am Aafang vo de 1550er Joor uf Rom gange. Er isch e Fründ vom Kardinal Cervini worde, wo 1555 as Marcellus II. Babst worde isch, aber bald druf gstorbe isch. Dr Commandino isch denn zrugg uf Urbino und isch im Dienst vom Herzog und vom Kardinal Farnese gstande. Wo dr Kardinal Farnese Bischof vo Bologna worde isch, isch dr Commandino au dört aane, wo dä aber 1565 gstorbe isch, isch er zrugg uf Urbino. Dr Herzog vo Urbino het im e Bangsion usgsetzt.

Dr Commandino isch as Herusgääber und Übersetzer vo mathematische Wärk us dr griechische Antike bekannt, vom Archimedes, Aristarchos vo Samos, Pappos, Heron vo Alexandrie, vom Claudius Ptolemäus, Serenus vo Antinoupolis, Appolonius vo Perge, Eutokios und vo de Elämänt vom Euklid. Er het mäistens us em Griechische ins Latiinische übersetzt. Er het mit em Übersetze z Urbino aagfange, won er Zuegang zur herzöglige Bibliothek gha het. Spööter z Rom het er Zuegang zu no vil mee Handschrifte und Büecher ghaa und z Venedig zu griechischi Handschrifte.

Er het bi dr Entwigglig vom Reduktionszirkel (zum Proportionalzirkel) mitghulfe, wo mä üübligerwiis em Fabrizio Mordente zueschribt und die spööteri Entwigglig em Galileo Galilei. Dr Mordente het aber z Urbino Diskussione mit em Commandino und em Guidobaldo del Monte ghaa.^[3]

Dr Commandino het mit em Astronom Francesco Maurolico korrespondiert. Dr Bernardino Baldi, wo 1587 si Biografii gschriibe het^[4], und dr Guidobaldo del Monte, e Fründ vom Galilei, si sini Schüeler gsi. 1563 isch dr John Dee bin em gsi^[5].

Dr Commandino het d Schrifte vom Archimedes übersetzt oder uusegee (1558), s Planisphaerium vom Ptolemäus (1558), De Annalemate vom Ptolemäus (1562), 1566 die erste vier Büecher vo de Chäigelschnitt vom Apollonius, 1570 e latiinischi Übersetzig vom ene Manuskript us em Arabische, wo mit em Euklid sinere Über die Teilung von Figuren verbunde isch, 1572 d Elimänt vom Euklid, 1572 im Aristarch si Größe und Abstand von Sonne und Mond, 1575 im Heron si Pneumatik (postum veröffentligt), 1588 im Pappos si Sammlig, Buech 3 bis 8 (postum veröffentligt vom del Monte)

• Edward Rosen Federico Commandino, in Dictionary of Scientific Biography

• Federicus Commandinus. In: MacTutor History of Mathematics archive. (änglisch)

1. ↑ In dr Biografii vom Baldi wird 1509 aagee, uf sim Grabstäi stoot aber, ass er 69 Joor alt worde isch. Galileo Project zu Commandino
2. ↑ Dr Grund für d Promozioon z Ferrara isch gsi, ass d Chöste dört niidriger gsi si, wie scho bim Kopernikus, Ferrara het dorum au refugium pauperorum ghäisse, Copernicus in Ferrara
3. ↑ Edward Rosen The Invention of the Reduction Compass, Physis, Band 10, 1968, S. 306–308
4. ↑ Erschiine in Giornal de’ letterati d’Italia, Band 19, 1714, S. 140–185, no äinisch druckt in F. Ugolino, F.-L. Polidori (Herusgääber) Versi e prose scelte di Bernardino Baldi, Florenz 1859, S. 513–537
5. ↑ P. L. Rose, Commandino, John Dee, and the De superficierum divisionibus of Machometus Bagdedinus, Isis, Band 63, 1972, S. 88-93. Edward Rosen John Dee and Commandino, Scripta mathematica, Band 28, 1970, S. 321-326.

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Federicus_Commandinus“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.