Tradisie

Die HAT omskryf tradisie as sekere gebruike, opvattings en gevoelens wat van geslag tot geslag oorgedra en in stand gehou word. Op sy beurt beskryf die Etimologiewoordeboek van Afrikaans (EWA) tradisie as oorgelewerde geestelike besittings soos opvattings, gebruike en geloof, asook kontinuïteit van ontwikkeling binne 'n bepaalde groep. Die woord se oorsprong kom uit die Nederlandse traditie, die Franse tradition of direk uit Latyn traditio, wat 'oordrag’ of ‘oorlewering' beteken.

Die begrip tradisie word in verskeie kontekste ingespan. Mens kry kosmaaktradisie, wat vir die Afrikaner koeksisters en melktert insluit. Daar is ook godsdienstradisies soos die liturgie in sekere kerke, kledingtradisies soos uniform, musiektradisie soos volksmusiek, gesinstradisies soos Sondagmiddagetes aan tafel, militêre tradisie ens.

Tradisie kan mondelings of geskrewe oorgedra word. Ballades, volksverhale en gesegdes is mondeling van een geslag aan die ander oorgedra en hoort dus tot die mondelinge tradisie. Tradisie wat neergeskryf is en so behoue gebly het en oorgedra is, is geskrewe tradisie.

Literêre konvensies wat van een geslag na die ander oorgedra word, vorm ook deel van 'n literêre tradisie. 'n Literêre tradisie omsluit "all the conventions, literary devices, and habits of expression handed over to a writer from the past", aldus Shipley (1964: 418) in die Dictionary of World Literature. So kan 'n mens praat van die tradisie van die "gelukkige einde", van die baroktradisie, die romantiese tradisie, ens. Tradisionalisme kom voor wanneer sekere waardes uit die verlede as onontbeerlik vir die hede en toekoms gesien word.

In die publikasie Literêre terme en teorieë skryf Anna-Marie Bisschoff dat die term tradisie in sowel 'n positiewe as 'n negatiewe sin gebruik kan word. Daar word 'n positiewe konnotasie aan geheg as 'n mens sê dat 'n skrywer se werk strook met 'n eeue-oue en geëerde tradisie. Wanneer 'n mens egter beweer dat sy werk bloot tradisioneel is, word tradisie in 'n negatiewe sin gebruik.

Sy skryf verder dat tradisie 'n negatiewe konnotasie het wanneer 'n skrywer passief en verbeeldingloos van sy kulturele erfenis gebruik maak; wanneer hy die konvensies van die verlede gebruik om nuwe lig op die hede te werp of die hede in die lig van die verlede te sien, word 'n positiewe betekenis aan tradisie geheg.

“Alle skrywers se werk besit in 'n meerdere of mindere mate tradisionele elemente. Die spesifieke taal waarin hy skryf maak deel uit van 'n tradisie, ook spesifieke literêre kodes, tegnieke en genres. Op sy beurt het die skrywer weer 'n invloed op die tradisie,” sê Bisschoff.

T.S. Eliot se opstel 'Tradition and the individual talent' het 'n geweldige invloed gehad op sy kontemporêre en latere sienings van die tradisie, omdat die opstel geskryf is in 'n tyd toe die eksperimentalisme hoogty gevier het en die tradisionele as iets afkeurenswaardigs gesien is. Eliot sien tradisie in 'n positiewe lig: "Tradition is a matter of much wider significance. It cannot be inherited, and if you want it you must obtain it by great labour. It involves, in the first place, the historical sense, which we may call nearly indispensable to anyone who would continue to be a poet beyond his twenty-fifth year; and the historical sense involves a perception, not only of the pastness of the past, but of its presence; the historical sense compels a man to write not merely with his own generation in his bones, but with a feeling that the whole of the literature of his own country has a simultaneous existence and composes a simultaneous order" (Eliot, 1945: 49). 'n Skrywer se hede is dus nie volledig sonder sy verlede of tradisie nie.

Robert Weimann (1972: 9) vat dieselfde idee soos volg saam: "Tradisie is nooit net 'n literêr-histories of nooit net 'n eietydse literatuurverskynsel nie, maar dit omvat albei – en bring albei in verhouding tot mekaar: die historiese werk en sy hedendaagse werking, die oorgelewerde resultaat van skepping uit die verlede (die 'voorbeeld') en sy lewende voorstelling en omskepping."

• Eliot, T.S. 1945. Tradition and the individual talent. In: Eliot, T.S. The Sacred Wood: Essays on Poetry and Criticism. London: Methuen.
• https://viva-afrikaans.org/portale/woordeboekportaal, soos op 5 Junie 2019 besigtig
• Lehmann, C, Militz, H. & Walter, M. Tradition in der Literaturgeschichte. Berlin: Akademie.
• Weimann, R. 1972. Einleitung: das Traditionsproblem und die Krise der Literaturgeschichte. In: Weimann, R.