Mossel

Mossels
	Bloumossels
Wetenskaplike klassifikasie
Koninkryk:	Animalia
Filum:	Mollusca
Klas:	Bivalvia
Subklasse
	Pteriomorphia (seewater); Palaeoheterodonta (varswater); Heterodonta

Mossel is 'n algemene naam vir lede van verskeie families van gapermossels of Bivalvia mollusca van soutwater- en varswaterhabitats. Hierdie groepe het in gemeen 'n dop wat se vorm verleng en asimmetries is in vergelyking met ander eetbare mossels, wat dikwels min of meer afgerond of ovaal is.

Die woord "mossel" word mees algemeen gebruik om die eetbare tweekleppiges van die seefamilie Mytilidae aan te dui, waarvan die meeste op blootgestelde kus in die intergetysone lewe, aan 'n ferm substraat geheg deur middel van hul sterk fyndrade ("baard"). 'n Paar spesies (in die genus Bathymodiolus) het gekoloniseer in hidrotermale bronne wat verband hou met die diep oseaanrante.

By die meeste mariene mossels is die dop langer as wat dit breed is, asook wigvormig of asimmetries. Die eksterne kleur van die dop is dikwels donkerblou, swarterig, of bruin, terwyl die binnekant silwerig is.

Die algemene naam "mossel" word ook gebruik vir baie varswater-tweekleppiges, insluitend die varswater pêrelmossels. Varswatermosselspesies bewoon mere, damme, riviere, kanale, en hulle word geklassifiseer in 'n ander subklas van tweekleppiges, ten spyte van 'n paar baie oppervlakkige ooreenkomste in hul voorkoms.

Die meeste mossels is eetbaar en Mytilus edulis word op groot skaal in die Noordelike Halfrond as voedselsoort gekweek.

Die meeste seelewende diere wat as mossels bekend staan, behoort tot die familie Mytilidae van die klas Bivalvia (tweekleppiges). Die varswatermossels behoort tot verskeie families wat saamgegroepeer word as die superfamilie Unionacea. Die meeste mossels is wig- of peervormig en afgeplat, en hulle wissel in lengte tussen 5 en 15 cm. Hulle het 'n wêreldwye verspreiding, maar die meeste mossels word langs die kuste van die kouer wêrelddele aangetref.

Die twee kleppe van die skulp van 'n mossel word deur een of soms 2 sterk trekspiere teen mekaar gehou wanneer die dier onaktief is of tydens laagwater blootgestel is. Aan die een kant is die kleppe deur middel van 'n klein skarnier met mekaar in verbinding.

Die kop van hierdie manteldiere is baie gereduseer en die mantelholte baie groot. Hulle is deur middel van sterk, veselagtige drade, bekend as bissusdrade (die sogenaamde baard van die mossel), aan die bodem geanker. Die groot kieue van mossels is betreklik kompleks en word benewens gaswisseling ook vir die verkryging van voedsel gebruik. Die mantelholte is min of meer in 2 kamers verdeel.

Deur die een word water in die liggaam ingetrek en deur die ander word dit weer uitgepomp. Tussenin beweeg dit oor die kieue, wat met cilia oortrek is. Die kosdeeltjies in die water kleef vas aan 'n laag slym wat deur die kieue afgeskei word, en word dan deur middel van die cilia na die mond vervoer. Baie mossels kan nie hul kos selekteer nie, maar ander, en veral die varswatermossels, is in staat om ongewenste deeltjies terug te voer na die kamer waardeur die water buitentoe spoel.

Daar is ook gevind dat geen slym afgeskei word as daar baie ongewenste deeltjies in die water is nie, terwyl baie slym afgeskei word wanneer die water ryk is aan plankton (mikroskopies klein plante en diere). Die skulp van 'n mossel bestaan uit 3 lae - die periostracum aan die buitekant wat aan die skulp sy kleur gee, 'n wit prismatiese laag in die middel en 'n perlemoenlaag aan die binnekant.

Sommige mossels (maar nie die van die familie Mytilidae nie) leef in sand onder water en verkry hul suurstofryke water en voedsel deur middel van 'n sifon wat bo die sand uitkom. By die meeste seelewende mossels vind bevrugting uitwendig plaas, met ander woorde die eiers word deur die vroulike individue en die sperms deur die manlike individue in die water vrygelaat, waar bevrugting dan deur toevallige kontak plaasvind as gevolg van die groot getalle eiers en sperms.

Die bevrugte eiers ontwikkel in vryswemmende trochofoorlarwes, wat dan saam met die seestrome beweeg. Na 'n paar dae verander die trochofoorlarwe in 'n veiliger larwe wat steeds vryswemmend is, maar reeds 'n eenvoudige voet het. As hierdie larwe 'n geskikte omgewing vind, gaan hy sit en bly so 'n tyd lank sedenter totdat dit weer loskom en na 'n gevestigde mosselbank swem om homself daar met behulp van bissusdrade tussen ander mossels vas te heg.

By die meeste varswatermossels vind bevrugting plaas in die kamer van die wyfie waardeur die water uitbeweeg. Die bevrugte eiers kleef aan die kieue vas totdat die glochidiumlarwes uitbroei. Hierdie larwes gaan langs die opening tussen die 2 kleppe van die skulp sit en wag tot visse verbykom. As dit gebeur, swem die larwe vinnig na die vis toe en heg hom met sy bissusdraad aan die vis vas. Die weefsel van die vis reageer deur 'n sist om die larwe te vorm en die larwe kry dan 'n tyd lank sy voedingstowwe uit die weefsel van die vis.

Wanneer dit volgroei is, breek dit uit die sist en gaan lê in die modder, waar dit in 'n volwasse mossel ontwikkel. Die meeste soorte mossels is eetbaar en hulle word dikwels deur kusbewoners as voedsel gebruik. Een spesifieke spesie, Mytilus edillis, word op groot skaal in Europa gekweek en aan restaurante, hotelle, ensovoorts verkoop. Klein mossels (10 tot 30 mm lank) word deur die kwekers uit die see gehaal en in spesifieke mosselpersele langs die kus gevestig.

Namate die mossels groei, word hulle steeds na minder digbevolkte gebiede oorgeplaas om maksimale groei te verseker. Sodoende groei hulle baie vinniger as mossels in die natuur, omdat die wedywering om voedsel in die natuur hier nie plaasvind nie. Na ongeveer twee jaar word die mossels na stil water met 'n harde bodem oorgeplaas, sodat hulle geleidelik van die klei en sand in hul liggaam ontslae kan raak. In Frankryk word die mossels in plaas van in beddings aan pale gekweek, terwyl hulle in Spanje aan toue onder vlotte gekweek word. Omdat baie mossels nie hul voedsel kan selekteer nie, kry hulle ook giftige organismes in wanneer die in die water voorkom.

Tydens die sogenaamde root getye (groot hoeveelhede giftige eensellige organismes) wat af en toe onder meer langs die Suid-Afrikaanse kus voorkom, word baie van hierdie organismes in mossels aangetref en is die mossels dus giftig. Die meeste Suid-Afrikaanse mossels van die familie Mytilidae word langs die Weskus in koue water aangetref. Die swartmossel (Choromytilus meridionalis) is volop langs die Weskus, en kom in kleiner getalle tot in Oos-Kaap voor.

Die bruinmossel (Perna perna) het ongeveer dieselfde verspreiding, maar is nie so volop soos die swartmossel nie. Die wit- of sandmossel (Donax serra) is 'n spesie wat onder sand in die tussengetysone leef en met behulp van 'n sifon van die water wat oor hom vloei, insuig en filtreer. Die spesie is eetbaar en ook gewild as aas. Die ribmossel (Aulacomya magellanica) het ook ongeveer dieselfde verspreiding as die swartmossel en is waarskynlik die vernaamste voedselbron vir Kaapse kreef (Jasus lalandii). Vanweë die gewildheid van mossels as kos en aas word hulle volgens wet beskerm deurdat hulle slegs met sekere gereedskap uitgehaal mag word. Daar is ook beperkings op die getalle wat daagliks versamel mag word.