Manigeïsme
.svg)
Die Manigeïsme of Manicheïsme (Persies: آیین مانی, Ãyīnⁱ Mānī; Chinees: 摩尼教; pinyin: Móní Jiào) was 'n invloedryke religie,[1] gestig deur die Irannese[2] profeet Mani (in Middel-Persies: 𐭌𐭀𐭍𐭉, 𐭬𐭠𐭭𐭩, 𐮋𐮀𐮌𐮈, 𐬨𐬁𐬥𐬌, 𐫖𐫀𐫗𐫏 Māni; Persies: مانی, Māni; Siries: Mānī; Grieks: Μάνης; Latyn: Manes; ook Μανιχαῖος; Latyn: Manichaeus; afgelei van Siries: ܡܐܢܝ ܚܝܐ, Mānī ḥayyā, "lewendige Mani", ca. 216–274 n.C.) in die hoofsaaklik Zoroastriese Sassanidiese Ryk.[3][4] Sy oortuigings was op beide plaaslike Mesopotamiese godsdienstige bewegings en Gnostisisme gebaseer.[5] Die Manigeïsme word as sinkretistiese leerstelling beskou omdat Mani ouer godsdienste as outentiek erken en sommige van hul idees vir sy godsdiens oorgeneem het.
.jpg)
Die Manigeïsme het 'n uitgebreide dualistiese[6] kosmologie geleer van die stryd tussen 'n goeie, geestelike wêreld van lig, en 'n bose, materiële wêreld van duisternis.[7] Deur 'n voortdurende proses deur die geskiedenis van die mens heen word lig geleidelik uit die wêreld van die materie verwyder en na die wêreld van lig, waarvandaan dit gekom het, teruggeneem. Mani se leerstellings is deur hierdie twee karakters of beginsels en drie tydperke van die heilsgeskiedenis gekenmerk. Die drie tydperke is die verlede, waar die twee karakters volledig van mekaar geskei was; die teenwoordige tyd, waar die gebied van die duisternis met elemente van lig vermeng is; en laastens die toekoms, waar hulle uiteindelik (en vir altyd) geskei sal wees.
Met die goedkeuring van die Sassanidiese koning Sjapoer I (240/42–270) kon Mani sy godsdiens in die Persiese Ryk versprei, aan die begin in Babilonië en in die suidweste van Iran. Die Sassanidiese koning Bahram I (273–276/77) het hom op versoek van die Zoroastriese hoëpriester Kartir laat arresteer. Mani het aan daardie beproewinge beswyk; maar hy is nie tereggestel nie. In Manigeïstiese bronne word sy dood in opsetlike analogie met die dood van Jesus Christus as kruisiging beskryf, maar dit dien net as 'n metafoor.[8]
Die Manigeïsme het snel versprei en is in die Aramees-sprekende gebied gou aangeneem.[9] Dit het tussen die derde en sewende eeue gefloreer, en op sy hoogte was dit een van die mees verspreide godsdienste op aarde. Manigeïstiese kerke en geskrifte het sowel in die Chinese Keiserryk in die ooste asook in die Romeinse Ryk in die weste bestaan.[10] Dit was vir 'n kort tydperk, voor die koms van Islam, die belangrikste mededinger vir die Christendom om die Antieke heidendom te vervang. Die Manigeïsme het in die ooste langer bestaan as in die weste, en dit het blykbaar ná die 14de eeu in Suid-China uiteindelik verdwyn,[11] gelyktydig met die agteruitgang van die Kerk van die Ooste in Ming-China. Terwyl die meeste oorspronklike Manigeïstiese geskrifte verlore is, is talle vertalings en fragmentariese tekste bewaar.
'n Aanhanger van Manigeïsme is 'n Manigeër, of Manigeë genoem, veral in ouer bronne.[12][13] Hulle was onderdeel in die elite van die "uitverkorenes" (Latyn: electi), waaruit die ampsdraer gewerf is, en die gewone gemeentelede, die "ontvanger" (auditores). Veral van die uitverkorenes het Mani asketisme en 'n strewe na reinheid geëis, wat as 'n voorvereiste vir die verlangde verlossing beskou is.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ (en) R. van den Broek, Wouter J. Hanegraaff Gnosis and Hermeticism from Antiquity to Modern TimesSUNY Press, 1998 ISBN 9780791436110 bl. 37
- ↑ "Mani" (in Engels). Encyclopædia Britannica. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Maart 2019. Besoek op 24 Augustus 2019.
- ↑ "Manichaeism" (in Engels). Encyclopædia Britannica. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Mei 2020. Besoek op 24 Augustus 2019.
- ↑ "Manichaeism" (in Engels). New Advent Encyclopedia. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Mei 2020. Besoek op 24 Augustus 2019.
- ↑ (en) Widengren, Geo Mesopotamian elements in Manichaeism (King and Saviour II): Studies in Manichaean, Mandaean, and Syrian-gnostic religion, Lundequistska bokhandeln, 1946.
- ↑ (de) Arno Borst: Die Katharer. Freiburg 1995, bl. 56 ff.
- ↑ "COSMOGONY AND COSMOLOGY iii. In Manicheism". Encyclopædia Iranica (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 31 Oktober 2019. Besoek op 24 Augustus 2019.
- ↑ (de) Alexander Böhlig: Die Gnosis. Band 3: Der Manichäismus. Düsseldorf 2007, bl. 27.
- ↑ (en) Jason BeDuhn; Paul Allan Mirecki (2007). Frontiers of Faith: The Christian Encounter With Manichaeism in the Acts of Archelaus. BRILL. p. 6. ISBN 978-90-04-16180-1.
- ↑ (en) Andrew Welburn, Mani, the Angel and the Column of Glory: An Anthology of Manichaean Texts (Edinburgh: Floris Books, 1998), bl. 68
- ↑ (en) Jason David BeDuhn The Manichaean Body: In Discipline and Ritual Baltimore: Johns Hopkins University Press. 2000 republished 2002 bl. IX
- ↑ (en) Such as the Nicene and Post-Nicene Fathers First Series, ed. Philip Schaff, writing of Augustine
- ↑ (en) Merriam-Webster ─ Manichaean
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Manigeïsme.- (en) "MANICHEISM". Encyclopædia Iranica. Besoek op 24 Augustus 2019.
- (en) "Manichaeism". Encyclopædia Britannica. Besoek op 24 Augustus 2019.
