Il nome della rosa

Il nome della rosa
Skrywer	Umberto Eco
Omslagontwerper	C. W. Barton
Land	Italië
Taal	Italiaans
Genre	Historiese roman, raaisel
Uitgewer	Bompiani (Italië) Harcourt (VSA)
Uitgegee	1980
Medium	Druk (Sagteband)
Bladsye	512
ISBN	0-15-144647-4
Letterkunde-portaal

Il nome della rosa (Die naam van die roos; Engels: The Name of the Rose) is 'n 1980 Italiaanse boek wat deur die Italiaanse skrywer Umberto Eco geskryf is. In 1986 is die storie verfilm as The Name of the Rose deur Jean-Jacques Annaud met Sean Connery en Christian Slater in die hoofrolle.

Die roman het meer as 50 miljoen eksemplare wêreldwyd verkoop, en word een van die beste verkoopte boeke wat ooit gepubliseer is. Dit het baie internasionale toekennings en toekennings ontvang, soos die Strega-prys in 1981 en Prix Medicis Étrangère in 1982, en is in 1999 as die 14de op die Le Monde se 100 boeke van die eeu-lys aangewys.

Die roman "Die naam van die roos" speel af in die Middeleeue. Die boek is in die vorm van 'n misdaad-roman, wat plaasvind binne die mure van 'n Benediktynse abdy. As sodanig is dit maklik toeganklik vir die leser, maar soos gewoonlik met Umberto Eco bevat die boek onder die oppervlak van die "speurverhaal" baie dieper lae en literêre verwysings.

In November 1327 is die Franciskaner monnik William van Baskerville gestuur deur die Duitse keiser, Louis van Beiere, na 'n Benediktynse abdy in Noord-Italië. Sy missie is om 'n konferensie voor te berei waarin Benediktyne en Franciskaners sal saamwerk. Daar moet 'n oplossing gevind word vir die aanhoudende konflik oor armoede tussen die Franciscan monnike en Pope Johannes XXII. Die verhaal word aan die einde van sy lewe vertel deur die destydse jong Benediktynse monnik Adson van Melk, wat destyds saam met William as leerlingsekretaris werk.

Op die eerste dag van hul verblyf besoek William en Adson die scriptorium onder die biblioteek. Die biblioteek, wat die klooster se trots is en duisende manuskripte bevat, is 'n doolhof waaraan slegs die bibliotekaris, Malachias van Hildesheim toegang het. Net voor William en Adson by die klooster aangekom het, is die monnik Adelmo van Otranto dood aangetref. Die omstandighede van sy dood is verdag en die skerpsinnige William begin 'n diskrete ondersoek.

Op die tweede dag van hul verblyf word nog 'n lyk gevind. In 'n vat wat die bloed van 'n vars geslagte vark bevat, word die liggaam van Venantius van Salvemec ontdek. Hy is 'n monnik wat in die scriptorium gewerk het ook Grieks geken het. William word dus oortuig daarvan dat die biblioteek en die scriptorium 'n sentrale rol in die raaisel speel.

Op die derde dag verdwyn 'n ander monnik, assistent-bibliotekaris Berenger. Sy lyk word in die aand gevind. Dit lyk of hy verdrink het, maar William vind uit dat die monnik vergiftig is. Intussen gaan Adson alleen ondersoek instel in die biblioteek. Hy word bang en vlug. In die kombuise van die klooster ontmoet hy 'n meisie uit die naburige dorp wat hom in die geheime van die liefde inisieer.

Op die vierde dag het die Franciskaners aangekom vir die kongres. Bernard Gui, 'n prominente lid van die pouslike afvaardiging, het die assistent-keldermeester Salvatore gevang saam met die meisie wat voorheen Adson verlei het. Hulle word van heksery beskuldig en toegesluit.

Die kongres begin op die vyfde dag. Terwyl almal se aandag gefokus is op die skolastiesevergaderings by die kongres, vind nog 'n moord plaas. Die kruiekenner Severinus word gevind met 'n skedel wat verpletter is, nadat hy net vir William vertel het van 'n geheimsinnige manuskrip wat hy gevind het. Bernardo Gui arresteer nou ook die keldermeester, Remigio van Varagine. Laasgenoemde bely die versteek van ketterse manuskripte in die biblioteek. Hy erken hy is ook verantwoordelik vir die moorde in die abdy. Die konferensie het misluk, en Bernardo Gui het ook die keldermeester saamgeneem vir verdere verhoor voor die pous in Avignon. Die abt en William staan daar gebroke en verbysterd.

Op die sesde dag gaan die bibliotekaris Malachia dood tydens 'n mis in die kerk. Terwyl hy die liggaam ondersoek, merk William op dat drie vingerpunte van die regterhand swart is. Hy het alreeds dieselfde verskynsel tydens die ander sterftes geïdentifiseer. Dit laat hom vermoed dat die slagoffers vergiftig is. Soos hy na ander leidrade soek, ontdek William deur blote denkwerk die kode na 'n geslote gedeelte, wat toegang verleen tot die uiters geheime gedeelte van die biblioteek.

In die nag tussen die sesde en die sewende dag, gaan William en Adson die laaste keer deur die biblioteek. Skielik hoor hulle iemand wat 'n met verstikkingsgeluide agter die muur doodgaan. Hulle ontdek 'n geheime kamer en die sesde sterfte blyk later die abt self te wees.

Uiteindelik slaag William en Adson daarin om die raaisel op te los. 'n Manuskrip word in die geheime sentrum van die biblioteek se doolhof gehou. Dit is die tweede boek van die poësie van Aristoteles, oor die komedie wat vermoedelik verlore gegaan het. William noem aan Jorge as "Die boek van die lag". Toe het 'n hoogdrawende gesprek ontstaan of Jesus Christus ooit gelag het. Jorge van Burgos, die nou blinde oud-bibliotekaris, wou nie hê dat die monnike bewus sou wees van die inhoud van hierdie heidense manuskrip nie en dit met dodelike gif gesmeer het. Die ou Jorge word dus in die doolhof ontmasker, maar probeer om die manuskrip uit die hande van William te red deur die vergiftigde bladsye van die boek te eet en die biblioteek aan die brand te steek. So is die manuskrip van Aristoteles beslis verlore en Jorge word die sewende sterfgeval. Die biblioteek en dan die hele abdy brand tot op die grond af. Soos die abbot voorspel het op die eerste dag, lyk dit of die biblioteek homself kan beskerm. Terwyl die biblioteek afbrand, is die klooster van Salvatore en Remigio van Varagine skrikwekkend tot 'n einde omdat hulle lewendig op 'n branstapel verbrand word. Die meisie deur wie Adson verlei is, was op die branstapel vasgebind, maar ontsnap hierdie lot deur die chaos wat die brand in die abdy veroorsaak en sy word bevry deur die dorp se inwoners.

Die boek eindig wanneer William en Adson die brandende abdy agterlaat. Na 'n vergeefse reis deur Italië, sê hulle totsiens in München om mekaar nooit weer te sien nie.

Die boek is 'n illustrasie van die skolastiese denkwyse wat vanaf die dertiende eeu ontwikkel het. Hierdie manier van dink kontrasteer met die mistieke-godsdienstige wêreldbeskouing wat deur baie monnike in die klooster aangehang word. Hulle glo dat die golf van moorde te danke is aan duiwelse magte. William van Baskerville weier om hul bygelowe te aanvaar en probeer om die raaisel op te los deur sy gesonde verstand te redeneer en te gebruik.

"In die begin was die Woord" (Johannes 1: 1) lees ons in die eerste reëls van "Die naam van die roos" en inderdaad blyk die spel van name, woorde en betekenisse die sentrale tema van die boek. Dit word enersyds uitgedruk in die versreël waarmee die roman eindig en waaruit die naam ontstaan: Stat rosa pristina nomine, nomina nuda tenemus (Die roos van voorheen bestaan as 'n naam, hou ons in naakte name oor).

Die naamtema manifesteer hom ook in die talle vergelykings en woordspeletjies wat ons in die karakters se name vind. In die name van William van Baskerville en Adson is daar 'n huldeblyk aan Sherlock Holmes, hoofkarakter van die "The Hound of the Baskervilles". Sy naam is ook gebaseer op Willem van Ockham, 'n Middeleeuse Franciskaner monnik en logikus wat die naamgewer is van Ockham se skeermes. Die naam Adson herinner aan dié van Watson, maar ook aan Adso van Montier-en-Der, 'n monnik van die tiende eeu wat die Libro de antichristo geskryf het. Die naam van die blinde siener Jorge van Burgos is 'n toespeling op die Argentynse skrywer Jorge Luis Borges, wat later ook blind geword het en 'n storie geskryf het oor 'n doolhofagtige biblioteek, die biblioteek van Babel (La biblioteca de Babel), waarop Eco dit gebaseer het.

• Adele J. Haft, Jane G. White en Robert J. White, The Key to 'The Name of the Rose', Including Translations of All Non-English Passages, 1987, OCLC 16501046
• Hans D. Baumann en Arman Sahihi, Umberto Eco, De naam van de roos. Themanummer Bzzlletin 141, Desember 1986. Den Haag: BZZTôH

• Hierdie artikel is vertaal vanuit die Nederlandse Wikipedia

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Il nome della rosa.