Wys bron van George Boole

U het geen regte om om hierdie bladsy te wysig nie, vir die volgende rede:
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.
The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Start of block: 08:48, 2 Julie 2024
Expiry of block: 08:48, 2 Julie 2025
Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.
Sluit asseblief al bogenoemde besonderhede in by enige navrae wat jy maak. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.
Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
U het toestemming om die bronteks te bekyk en te kopieer.
{{Inligtingskas Wetenskaplike
| naam                      = George Boole
| beeld                     = George Boole color.jpg
| beeldbeskrywing           = <!-- Vir oormuis-info/ vir siggestremdes; sonder wiki-sintaks -->
| beeldonderskrif           = George Boole, ca. 1860
| geboortenaam              = 
| geboortedatum             = {{Geboortedatum|1815|11|2}}
| geboorteplek              = [[Lincoln, Engeland|Lincoln]], [[Lincolnshire]], [[Engeland]]
| sterftedatum              = {{Sterfdatum en ouderdom|1815|11|2|1864|12|8}}
| sterfteplek               = [[Cork]], [[Ierland]]
| plek van graf             = 
| blyplek                   = 
| burgerskap                = 
| nasionaliteit             = {{vlagland|Engeland}}
| vakgebied                 = [[Wiskunde]], [[logika]], Wiskundefilosofie
| werkplek                  = Lincoln Mechanics' Institute<br />Queen's College, Cork
| alma mater                = 
| doktorale promotor        = 
| akademiese adviseurs      = 
| doktorale studente        = 
| ander studente            = 
| bekend vir                = [[Boolse algebra]]
| beïnvloed deur            = [[Aristoteles]], [[Baruch Spinoza]], [[Isaac Newton]]
| invloed op                = [[William Stanley Jevons]], [[Augustus De Morgan]], [[John Maynard Keynes]], [[Charles Sanders Peirce]], [[William Ernest Johnson]], [[Claude Shannon]], [[Victor Sjestakof]]
| toekennings               = 
| handtekening              = 
| webblad                   = 
| voetnotas                 = 
}}

'''George Boole''' ([[Engels]]: [buːl]; 2 November 1815 – 8 Desember 1864) was 'n grootliks self-geleerde [[Engelse]] wiskundige, [[filosoof]] en logikus, wat die meeste van sy kort loopbaan bestee het as die eerste professor van wiskunde by Queen's College, [[Cork]] in [[Ierland]]. Hy het in die velde van [[differensiaalvergelyking]]s en algebraïese logika gewerk, en is die beste bekend as die skrywer van ''Die Wette van Denke'' (''The Laws of Thought'') (1854) wat [[Boolse algebra]] bevat. Boolse logika het die fondamente gelê vir die inligtingsera.

== Vroeë lewe ==
[[Lêer:3 Pottergate - geograph.org.uk - 657140.jpg|duimnael|links|Boole se huis en skool by 3 Pottergate in Lincoln]]
[[Lêer:Greyfriars, Lincoln - geograph.org.uk - 106215.jpg|duimnael|links|Greyfriars, Lincoln, wat die Meganiese Instituut gehuisves het]]
[[Lêer:BoolePlacque.jpg|duimnael|Gedenkplaat by die huis in Lincoln]]
Boole is in [[Lincolnshire]], [[Engeland]] gebore, as die seun van Johannes Boole senior (1779–1848), 'n skoenmaker<ref>{{Webaanhaling|url=http://www.lincolnboolefoundation.org/john-boole/|title=John Boole|publisher=Lincoln Boole Foundation|accessdate=6 November 2015}}</ref> en Mary Ann Joyce. Hy het laerskoolonderwys asook lesse van sy vader ontvang, maar as gevolg van 'n ernstige daling in besigheid, het hy baie min verdere formele akademiese opleiding ontvang.<ref>{{Cite book|last=C.|first=Bruno, Leonard|origyear=1999|date=2003|url=https://www.worldcat.org/oclc/41497065|title=Math and mathematicians : the history of math discoveries around the world|others=Baker, Lawrence W.|publisher=U X L|location=Detroit, Mich.|pages=49|isbn=0787638137|oclc=41497065}}</ref> William Brooke, 'n boekhandelaar in Lincoln, het hom moontlik gehelp met [[Latyn]], wat hy ook kon geleer het by die skool van Thomas Bainbridge. Hy het homself onderrig in moderne tale.<ref name="Hill149">Hill, bl. 149; [https://books.google.com/books?id=-A89AAAAIAAJ&pg=PA149 Google Books].</ref> Toe 'n plaaslike koerant sy vertaling van 'n Latynse gedig gedruk het, het 'n geleerde hom beskuldig van plagiaat onder die idee dat hy nie in staat was daartoe nie.<ref>{{Cite book|last=C.|first=Bruno, Leonard|origyear=1999|date=2003|url=https://www.worldcat.org/oclc/41497065|title=Math and mathematicians : the history of math discoveries around the world|others=Baker, Lawrence W.|publisher=U X L|location=Detroit, Mich.|pages=49–50|isbn=0787638137|oclc=41497065}}</ref> Op die ouderdom van 16 het Boole die broodwinner geword vir sy ouers en drie jonger broers en susters deur 'n junior-onderrigpos in Doncaster by Heigham se Skool op te neem.<ref name="Rhees1954">Rhees, Rush (1954) "George Boole as Student and Teacher. By Some of His Friends and Pupils", ''Proceedings of the Royal Irish Academy. Section A: Mathematical and Physical Sciences''. Vol. 57. Royal Irish Academy</ref> Hy het ook 'n kort tyd lank onderrig in [[Liverpool]].<ref name="MacTutor">{{MacTutor|id=Boole}}</ref>

Boole was betrokke by die Meganika Instituut, in die Greyfriars, Lincoln, wat gestig is in 1833.<ref>{{Cite web |url=http://www.freewebs.com/sochistastro/lincolnshire.htm |title=Society for the History of Astronomy, ''Lincolnshire''. |access-date= 7 Mei 2018 |archive-date= 1 Maart 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170301151123/http://www.freewebs.com/sochistastro/lincolnshire.htm |url-status=dead }}</ref> Edward Bromhead, wat vir John Boole deur die instelling geken het, het vir George Boole gehelp met wiskundeboeke<ref>{{ODNBweb|id=37224|title=Bromhead, Sir Edward Thomas French|first=A. W. F.|last=Edwards}}(Subscription or UK public library membership required.){{ODNBweb|id=37224|title=Bromhead, Sir Edward Thomas French|first=A. W. F.|last=Edwards}}</ref> en vir hom die [[calculus]] teks van [[Sylvestre François Lacroix]] deur Ds. George Stevens Dickson van St Swithin, Lincoln gegee. Sonder 'n onderwyser, dit het hom baie jare geneem om calculus te bemeester.

Op die ouderdom van 18, het Boole suksesvol sy eie skool gestig in Lincoln.<ref>[https://georgeboole200.ucc.ie/boole/life/lincoln/selfeducation/ George Boole: Self-Education & Early Career] University College Cork</ref>  Vier jaar later het hy die Hall's Academy in Waddington, buite Lincoln, oorgeneem na die dood van Robert Hall. In 1840 het hy teruggetrek na Lincoln, waar hy 'n koshuis bedryf het. Boole het onmiddellik betrokke geraak by die Lincoln Topografiese Vereniging en gedien as 'n lid van die komitee. Op 30 November 1841 het hy 'n artikel aangebied getiteld "Oor die oorsprong, vordering en tendense van Politeïsme, veral onder die antieke Egiptenare, Perse en in moderne Indië".<ref>A Selection of Papers relative to the County of Lincoln, read before the Lincolnshire Topographical Society, 1841–1842. Printed by W. and B. Brooke, High-Street,  Lincoln, 1843.</ref>

Boole het 'n prominente plaaslike figuur geword en 'n bewonderaar van John Kaye, die biskop.<ref>Hill, bl. 172 nota 2; [https://books.google.com/books?id=-A89AAAAIAAJ&pg=PA172 Google Books].</ref> Hy het deelgeneem aan 'n plaaslike veldtog vir die vroeë sluiting. Saam met Edmund Larken en ander het hy die bouvereniging gestig in 1847.<ref>Hill, bl. 130 nota 1; [https://books.google.com/books?id=-A89AAAAIAAJ&pg=PA130 Google Books].</ref> Hy was ook geassosieer met die chartiste Thomas Cooper, wie se vrou 'n kennis was.<ref>Hill, bl. 148; [https://books.google.com/books?id=-A89AAAAIAAJ&pg=PA148 Google Books].</ref>

Vanaf 1838 het Boole kontak gemaak met simpatieke Britse akademiese wiskundiges en wyer gelees. Hy het [[algebra]] studeer in die vorm van simboliese metodes, so ver soos dit verstaan was in daardie tyd, en begin om navorsingsartikels te publiseer.

== Professor by Cork ==
Boole se status as wiskundige is erken deur sy aanstelling in 1849 as die eerste professor van wiskunde by Queen's College, Cork (nou University College, Cork (UCC)) in Ierland. Hy het sy toekomstige vrou, Maria Everest, daar ontmoet in 1850, terwyl sy haar oom John Ryall, 'n Professor in [[Grieks]], besoek het. Hulle is later in 1855 getroud.<ref>Ronald Calinger, ''Vita mathematica: historical research and integration with teaching'' (1996), p. 292; [https://books.google.com/books?id=D21wKHoYGg0C&pg=PA292 Google Books].</ref> Hy het sy bande met Lincoln behou, waar hy saam met met E.R. Larken gewerk het aan 'n veldtog om prostitusie te verminder.<ref>Hill, bl. 138 nota 4; [https://books.google.com/books?id=-A89AAAAIAAJ&pg=PA138 Google Books].</ref>

== Eerbewyse en toekennings ==
[[Lêer:Grave of George Boole in Ireland.jpg|duimnael|Boole se grafsteen in Blackrock, Cork in Ierland]]
[[Lêer:BooleWindow(bottom third).jpg|duimnael|Detail van gebrandskilderde venster in Lincoln Katedraal opgedra aan Boole]]
[[Lêer:BoolePlaque2.jpg|duimnael|Gedenkplaat onder Boole se venster in Lincoln Katedraal]]
Boole is in 1855 bekroon met die Keith-medalje deur die Royal Society of Edinburgh<ref>{{cite web |url=http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract?fromPage=online&aid=8735503 |title=Keith Awards 1827–1890 |publisher=Cambridge Journals Online |access-date=29 November 2014 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20160820015246/http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract?fromPage=online |archive-date=20 Augustus 2016 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> en is gekies as 'n Genoot van die Royal Society in 1857. Hy het ere-grade ontvang van die Universiteit van Dublin en die [[Universiteit van Oxford]].<ref>Ivor Grattan-Guinness, Gérard Bornet, ''George Boole: Selected manuscripts on logic and its philosophy'' (1997), bl. xiv; [https://books.google.com/books?id=pzg7UFsIVJIC&pg=PR14 Google Books].</ref>

== Dood ==
In laat November 1864, het Boole vir drie myl in swaar reën geloop vanaf sy huis na die universiteit en in sy nat klere klasgegee.<ref name="irishexaminer.com">{{cite web |url=http://www.irishexaminer.com/property/features/have-a-look-inside-the-home-of-ucc-maths-professor-george-boole-336830.html |title=Have a look inside the home of UCC maths professor George Boole |last=Barker |first=Tommy |date=13 Junie 2015 |publisher=Irish Examiner |access-date=6 November 2015 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190703203707/https://www.irishexaminer.com/property/features/have-a-look-inside-the-home-of-ucc-maths-professor-george-boole-336830.html |archive-date=3 Julie 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Hy het kort daarna siek geword en [[longontsteking]] ontwikkel. Aangesien sy vrou geglo het dat oplossings dieselfde moet wees as hulle oorsaak, het sy haar man in die bed gesit en emmers water oor hom uitgegooi omdat die siekte deur water veroorsaak is.<ref>{{Cite book|last=C.|first=Bruno, Leonard|origyear=1999|date=2003|url=https://www.worldcat.org/oclc/41497065|title=Math and mathematicians : the history of math discoveries around the world|others=Baker, Lawrence W.|publisher=U X L|location=Detroit, Mich.|pages=52|isbn=0787638137|oclc=41497065}}</ref><ref>[https://plato.stanford.edu/entries/boole/ Stanford Encyclopedia of Philosophy]</ref> Boole se toestand het versleg en op 8 Desember 1864,<ref>{{cite encyclopedia|title=George Boole|encyclopedia=Encyclopædia Britannica|date=30 January 2017|publisher=Encyclopædia Britannica, inc.|url=https://www.britannica.com/biography/George-Boole|accessdate=7 December 2017}}</ref> het hy gesterf van 'n pleurale effusie.

Hy is begrawe in die Kerk van Ierland se begraafplaas van St Micheal in Kerkstraat, Blackrock, 'n voorstad van Cork. Daar is 'n gedenkplaat tot sy eer opgerig in die aangrensende kerk.<ref>{{cite web |url=http://georgeboole.com/boole/life/ucc/death/ |title=Death-His Life-- George Boole 200 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200207005751/https://georgeboole.com/boole/life/ucc/death/ |archive-date=7 Februarie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>

== Nalatenskap ==
[[Lêer:Bust of George Boole at University College Cork - 133760 (38218465931) (2).jpg|duimnael|Borsbeeld van Boole by die Universiteitskollege Cork]]
[[Boolse algebra]] is na hom genoem, asook die krater Boole op die Maan. Die sleutelwoord ''Bool'' verteenwoordig 'n Boolse datatipe in baie programmeertale, alhoewel [[Pascal (programmeertaal)|Pascal]] en [[Java (programmeertaal)|Java]], onder andere, beide die volle naam ''Boolean ''gebruik.<ref>P. J. Brown, ''Pascal from Basic'', Addison-Wesley, 1982. [[Spesiaal:Boekbronne/0-201-13789-5|ISBN 0-201-13789-5]], bl. 72</ref> Die biblioteek, ondergrondse lesingsaalkompleks en die Boole-Sentrum vir Navorsing in Informatika<ref>{{Webaanhaling|url=http://www.bcri.ucc.ie|title=Boole Centre for Research in Informatics}}</ref> by die Universiteitskollege Cork is na hom vernoem. 'n Pad genaamd ''Boole Heights'' in Bracknell, Berkshire is na hom genoem.

=== 20ste eeu ontwikkeling ===
Die werk van Boole en latere logikuste het aanvanklik gelyk asof dit geen ingenieurstoepassings het nie. [[Claude Shannon]] het 'n filosofie klas bygewoon by die Universiteit van Michigan waar hy blootgestel is aan Boole se werk. Shannon het besef dat Boole se werk die basis kan vorm van meganismes en prosesse in die regte wêreld en dat dit daarom baie relevant is. In 1937 het Shannon 'n meestersverhandeling geskryf by die Massachusetts Institute of Technology, waarin hy gewys het hoe Boolse algebra die ontwerp van stelsels van elektromeganiese [[relê]]s, wat gebruik was in telefoon roetering skakelaars, the optimeer. Hy het ook bewys dat stroombane met met relês Boolse algebra probleme kan oplos. Die toepassing van die eienskappe van elektriese skakelaars om logiese bewerkings uit te voer is die basiese konsep wat onderliggend is aan alle moderne elektroniese digitale rekenaars. Victor Sjestakof by die [[Moskouse Staatsuniversiteit]] het al selfs vroeër as Shannon 'n teorie voorgestel van elektriese skakelaars gebaseer op Boolse logika in 1935, maar hulle het hul akademiese proefskrifte in 1938 in dieselfde jaar aangebied en die eerste publikasie van Sjestakof se resultate was eers in 1941. Sodoende het Boolse algebra die fondasie geword van digitale ontwerp en Boole, saam met Shannon en Sjestakof, het die teoretiese grondslag verskaf vir die Informasie Era.<ref>"That dissertation has since been hailed as one of the most significant master's theses of the 20th century. To all intents and purposes, its use of binary code and Boolean algebra paved the way for the digital circuitry that is crucial to the operation of modern computers and telecommunications equipment."{{cite web |url=https://www.theguardian.com/science/2001/mar/08/obituaries.news |last=Emerson |first=Andrew |date=8 Maart 2001 |title=Claude Shannon |publisher=The Guardian |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20190410141635/https://www.theguardian.com/science/2001/mar/08/obituaries.news |archive-date=10 April 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>

=== 21ste eeu vieringe ===
2015 was die 200ste herdenking van George Boole se geboorte. Om dit te vier, het University College Cork bewonderaars van Boole vanoor die wêreld byeen gebring om sy lewe en nalatenskap te vier.

Universiteitskollege Cork se George Boole 200 projek<ref>{{cite web |url=http://georgeboole.com |title=George Boole 200 – George Boole Bicentenary Celebrations |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20191202222956/https://georgeboole.com/ |archive-date=2 Desember 2019 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> het studente uitreik aktiwiteite gehou en akademiese konferensies aangebied oor Boole se nalatenskap vir die digitale era. 'n Nuwe uitgawe van Desmond McHale se 1985 biografie ''Die lewe en werk van George Boole: 'n Voorspel tot die Digitale Era, ''is ook uitgereik.<ref>{{Cite web |url=http://www.corkuniversitypress.com/SearchResults.asp?Search=boole&Submit= |title=Cork University Press |access-date= 7 Mei 2018 |archive-date= 8 November 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151108081951/http://www.corkuniversitypress.com/SearchResults.asp?Search=boole&Submit= |url-status=dead }}</ref>

Die soekenjin [[Google]] het sy 200ste verjaarsdag gevier op 2 November 2015 met 'n algebraïese [[Google Doodle]].

Litchfield Cottage in Ballintemple, Cork, waar Boole gewoon het vir die laaste twee jaar van sy lewe, bevat 'n gedenkplaat vir Boole. Sy vorige woning in Grenville Place, word gerestoreer deur samewerking tussen die Universiteitskollege Cork en die Cork Stadsraad as die George Boole Huis van Innovasie.<ref>{{cite web |url=http://www.irishtimes.com/life-and-style/homes-and-property/boolean-logic-meets-victorian-gothic-in-leafy-cork-suburb-1.2277521 |title=Boolean logic meets Victorian gothic in leafy Cork suburb |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20200207005752/https://www.irishtimes.com/life-and-style/homes-and-property/boolean-logic-meets-victorian-gothic-in-leafy-cork-suburb-1.2277521 |archive-date=7 Februarie 2020 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref>

== Familie ==
In 1855 is hy getroud met Mary Everest, wie later verskeie opvoedkundige werke oor haar man se beginsels geskryf het.

Die Booles het vyf dogters gehad:
* Mary Ellen (1856–1908).<ref>{{cite web |url=http://georgeboole.com/boole/life/family/ |title=Family and Genealogy – His Life George Boole 200 |publisher=Georgeboole.com |access-date=7 Maart 2016 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20170828185508/http://georgeboole.com/boole/life/family/ |archive-date=28 Augustus 2017 |url-status=live |df=dmy-all}}</ref> Sy is getroud met die wiskundige en skrywer Charles Howard Hinton. Hulle  het vier kinders gehad: George (1882–1943), Eric (* 1884), William (1886–1909)<ref>''Smothers In Orchard'' in ''The Los Angeles Times'' v. 27 Februarie 1909.</ref> en Sebastian (1887–1923), die ontwerper van die Jungle gym. Na die skielike dood van haar man, het Mary Ellen selfmoord gepleeg in [[Washington, D.C.]], gedurende Mei 1908.<ref>''`My Right To Die´, Woman Kills Self'' in ''The Washington Times'' v. 28 Mei 1908 ([http://chroniclingamerica.loc.gov/lccn/sn84026749/1908-05-28/ed-1/seq-1.pdf PDF]); ''Mrs. Mary Hinton A Suicide'' in ''The New York Times'' v. 29 Mei 1908 ([http://query.nytimes.com/mem/archive-free/pdf?res=9E02E5DB1631E233A2575AC2A9639C946997D6CF PDF]).</ref>
* Margaret (1858–1935), getroud met Edward Ingram Taylor, 'n kunstenaar. Hulle oudste seun Geoffrey Ingram Taylor het 'n wiskundige geword en 'n genoot van die [[Royal Society]]. Hulle jongste seun Julian was 'n professor in snykunde.
* Alicia (1860–1940), wie belangrike bydraes gemaak het in vier-dimensionele geometrie.
* Lucy Everest (1862–1904), wie die eerste vroulike professor in Chemie in Engeland geword het.
* Ethel Lilian (1864–1960). Sy het getrou met die Poolse wetenskaplike en revolusionêr Wilfrid Michael Voynich en was die outeur van die roman ''The Gadfly''.

== Verwysings ==
{{Verwysings|3}}

== Eksterne skakels ==
{{CommonsKategorie}}
* [http://www.rogerparsons.info/george/boole.html Roger Parsons' article on Boole]
* [http://blog.stephenwolfram.com/2015/11/george-boole-a-200-year-view/ George Boole: A 200-Year View] deur Stephen Wolfram.
* {{Gutenberg author|id=Boole,+George|name=George Boole}}
* {{Internet Archive author |sname=George Boole}}
* [http://undersci.ucc.ie/wp-content/uploads/sites/12/2014/11/George_Boole.pdf George Boole's work as first Professor of Mathematics in University College, Cork, Ireland] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171119095217/http://undersci.ucc.ie/wp-content/uploads/sites/12/2014/11/George_Boole.pdf |date=19 November 2017 }}
* [http://georgeboole.com George Boole website]
* [https://zbmath.org/authors/?q=ai:boole.george Author profile] in die databasis zbMATH

{{Normdata}}

{{DEFAULTSORT:Boole, George}}
[[Kategorie:Engelse filosowe]]
[[Kategorie:Engelse wiskundiges]]
[[Kategorie:Filosowe in die 19de eeu]]
[[Kategorie:Wiskundiges in die 19de eeu]]
[[Kategorie:Fellow of the Royal Society]]
[[Kategorie:Logici]]
[[Kategorie:Geboortes in 1815]]
[[Kategorie:Sterftes in 1864]]
Sjablone wat op hierdie bladsy gebruik word:
Keer terug na George Boole.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/wiki/George_Boole"