Duunkerke

Duunkerke zat by 't Groafschap Vloandern en wos êerst en anoniem visscherdorptjen in de duun'n. E poar decennia vôorn 't joar 1000 wierd er e kerke gebouwd woarachter da't dorp Duinkerk wordt genoemd. In 960 liet Groaf van Vloandern Boudewyn III er en êerste ommuurienge bouwn deur de verschillige anvalln van de Vikings. In de twoalde êeuwe werd Duunkerke e stad en werd de hoavn uutgebouwd wa paste in 't beleid va de Vloamsche groavn Diederik van den Elzas en Filips van den Elzas da 't economische leevn langs de Vloamsche kuste moeste bevordern. And're steed'n in die reke woarn Grevelingn, Mardyk, Damme, Biervliet en Nieuwpôorte.

Ip 20 oest 1297 wierd Duunkerke vo nen êerste kêe Fransch groundgebied achter de Fransche oovrwinnienge in de Slag by Bulskamp. Vuuf joar loatr wos ze were Vloamsch. Toen ip 13 juli 1338 d'Ounderdjoarigen ôorlog uutbrak koos Groaf van Vloandern Lodewyk van Nevers de kant van de Fransche keunink (die toen nog zynne chef wos) en besloot dus de stopzettienge van de commerce me Ingeland. Die moatregel wos vree nadêelig vo de Vloamsche steed'n, die leevdn van die commerce, en dus kwoamn ze derteegn in ipstand. Vloandern verbound zich dus me Ingeland en in deze context wos Duunkerke e belangryke strategische deurvoerhoavn. In 't middn van de vêertiende êeuwe bouwdn d'inweuners van Duunkerke e dagmerk wa d'ôorsproung es van 't teegnwôordige belfort want loatr gebruukte de Sint-Elooiskerke 't gebouw als klokketoorn. In 1395 gaf Robert I, groaf van Bar toeloatienge vo de constructie van e nieuwe omwallienge.

In 1520 werd Koarel V er fêestelyk ontoald in zyn oedoanigheid als Groaf van Vloandern. In dien tyd wos Duunkerke e belanryk bolwerk in d'ôorloge die Habsburg voerde teegn keunink Frans I van Vrankryk. Als revanche wierd Duunkerke antins gattaqueerd deur Fransche koapers. Visscherbôotn uut Duunkerke kreegn dordeure toen bewoapende scheepn mee ter beschermienge. Achter de dôod van Koarel V wos Duunkerke onderdêel van de Spoansche Nederlandn. Byst de Tachtigjoarign Oorlog opereerdn vanuut 't stad de Duunkerksche koapers die antins verschillige scheepn attaqueerdn. Johan van Oldenbarneveldt, roadspensionaris van Holland, wildigde under uut de boane ruumn omda ze de commerce van de Republiek verinderden, mo en expeditie van Maurits van Oranje teegn de Duunkerksche koapers liep in 1600 uut ip de Slag by Nieuwpoorte woar em stootte ip e Spoansch leegr. Ierachter besloot de prins van em were te trekkn omda tie oprukkn na Duunkerke te risicovul vound en ezo adn de Duunkerksche koapers vry spel.

Ip 26 meie 1658 belegerde de Fransche moarschalk Turenne 't stad. Ip 14 juni van da joar viel e Fransch-Ingelsche coaliesje ounder leydienge van Turenne en Lockhart 't stad an, e slag die ôok bekend es lyk de "Slag der Duun'n". 't Stad viel uutendelyk ip 25 juni en kwam ezo in Fransche andn mo den dag zelve gaf de Fransche keunink Louis XIV ze deure an zyn Ingelsche boundgenootn.

Vanaf 27 oktober 1662 kwam Duunkerken definitief in Fransche and'n deurda Duunkerken en Mardyk vo 400 000 pound van keunink Koarel II van Ingeland gekocht werdn deur Louis XIV. Ip 2 december van da joar werd Louis XIV ôok fêestelyk ontoald in 't stad. De Fransche oovrheersienge wierd loatr nog e latste kêe erbevestigd by 't Verdrag van Utrecht van 1713. 't Stad werd ipnieuw versterkt, deur Vauban wordeur da't de grôotste militaire hoavnstad van Vrankryk werd. Vanaf de joar'n 1670 ging Louis XIV ôok actief de koapers steun'n by ulder raids ip buutnlandsche scheepn. 't Es in die periode da Jan Bart, de bekendste koaper van Duunkerke, actief wos. In de achttienste êeuwe wos Duunkerke e bloeiende commerciële stad woarda er ôok e grôte smokkeltrafiek wos van en noar Ingeland.

In de winter van 1788-1789 wos de winter zo ard da't nie meugelyk wos vo de bôotn om de hoavn binn'n te voarn. Ierdeur brak der ongersnood uut en kwoamn d'inweuners in ipstand (cf. de context van de Fransche Revoluusje). Duunkerke moeste em ôok vôornberydn ip d'ôorlogverklaaring van d'Ôostnrykers (die toen de Zudelikke Nederlandn in ulder bezit ad'n). Ip 23 oest 1793 belegerde d'Ingelsche prins Frederick, d'ertoge van York en Albany, Duunkerke. Moar ip 8 september wierd ze bevryd deur general Jean Nicolas Houchard achter de Fransche oovrwinnienge ip d' Ingels-Ôostnryksche coaliesje in de Slag by Oundschoote wordeur da Duunkerke Frans bleef. Ip 24 november werdn tydelyk olle vormen van cultn verboodn deur 't Revoluutionaire bewind wordeur da Duunkerke tydelyk wierd ernoemd tot Dune libre.

In 1838 werd de viertorre an de westelyke kant van de hoavn gebouwd en wierdn er tringspoorn angelegd wa vo e straffe stimulans en groei vo de hoavn zorgde. Ierdeur groeide ôok de stadsagglomeroasje van Duunkerke. E poar joar voorn 1900 werd 't udige staduus gebouwd.

Achter d'uutbroake van d'Êestn Weireldoorloge en den inval van de Duutsche in België wierd ip den twêedn oest 1914 Duunkerke in stoat van beleg verkloard, mo dankzy d'inondoasje van d'Yzervlakte bleef Duunkerke Frans. Duunkerke es wel e poar kêe gebombardeerd gewist deur Duutsche zeppelins. Duunkerke diende bist den oorloge surtout lyk bevôorroadiengsplekke vo't front en ontoal van geblesseerdn en kreeg achter den oorloge verschillige decoroasjes vo't courageus gedrag van zyn inweuners.

Bist d'n Twiddn Weireldôorloge zoatn in meie 1940 de Fransche en Ingelsche soldoatn round Duunkerke in de tange deurda ze omsiengeld woarn deur de Duutsche. In de Slag om Duunkerke probeerdn de Gallieerdn de Duutsche teegn te oudn, wa da under nie lukt, mo bist 'n tyd da de slag duurdigde (apeupri e weke) koestn de Gallieerdn in Operation Dynamo nog 400 000 soldoatn evacueern na Ingeland zoda die nie in d'and'n van de nazi's kwoamn. Duunkerke es by deze slag gebombardeerd gewist deur Duutsche vliegers, mo enigte joarn loater wierd ze by de bevrydienge van Vrankryk ipnieuw gebombardeerd, deze kêe deur vliegers van de Ingelsche Royal Air Force. Mo Duunkerke bleef zelfs achter de bevrydienge van Vrankryk nog bezet deur e Duutsch garnizoen ounder lydienge van vice-admiral Friedrich Frisius die em pas oovrgaf ip 9 meie 1945, nen dag achter de kapituuloasche van Duutsland. Achter den oorloge wos e grôo dêel van Duunkerke verwoest en moest 't stad hêel ernieuw ipgebouwd word'n.

De gemêente Duunkerke es ipgedêeld in acht wykn (quartiers). Doavan zynder zesse vroegere zelfstandige gemêentn die met'n tyd deur 't stad zyn ingepakt. De wyken en elks en eign wykuus (mairie) woarin der verschillige gemêentelyke dienstn zittn. Ôok it iedre wyk e specioale wetouder in't stadsbestuur. De wyken zyn:

• Duunkerke-Centrum (Dunkerque-Centre)
• Duunkerke-Zuud (Dunkerque-Sud)
• Fort-Mardyk (Fort-Mardyck). Fort-Mardyk es nie hillegansn ipgenoomn in Duunkerke, mo es e commune associée.
• Klêen-Sintn (Petite-Synthe)
• Malo (Malo-les-Bains)
• Mardyk (Mardyck). Mardyk es ôok e commune associée.
• Rozendoale (Rosendaël)
• Sint-Pols (Saint-Pol-sur-Mer). Sint-Pols es ôok e commune associée.

Duunkerke ligt an de Nôordzêe. De wyk Malo ligt direct an de zêe, byst da de reste van Duunkerke, en dus ôok d'hoavn, van de zee geschêed es deur nen grôotn dyk. In de reste van't stad kommn der verschillige kanoaln tegoare.

• De Hoavndyk (Canal de Bergues) es't oudste kanoal van Duunkerke. 't Wierd gegroavn inde 16de êeuwe en 't verbindt d'achteroavn van Duunkerke me Bergn en krygt woatr van de Kolme (Canal de la Haute Colme). By 't toekommn inde achteroavn spletst 't kanoal em in twêe. 't Westelyk gedêelte schêedt de wyk Jeu de Mail op zyn linkeroevr vande beneed'nstad ip de rechteroever en komt uut in't westelyk stik van't verbindiengskanoal. 't Ôostelyk gedêelte schêedt de beneed'nstad van Nieuw-Koukerke ip zyn rechteroevr en komt uut in't ôostelyk stik van't verbindiengskanoal dichtby de "4 sluuzn".

• De Broekburgvoart (Canal de Bourbourg), die vanaf 1679 es angeleyd, lôopt na't zuudwestn en verbindt de hoavn me de riviere Aa. By Spyker, an de zuudôostkant van Duunkerke, spletst de Broekburgvoart em ôok in twêe. 't Westelyk gedêelte lôopt na 't nôordn tusschn Mardyk ip de linkeroevr en Grôot-Sintn en komt uut in't hoavnbassin. 't Ôostelyk gedêelte strôomt vodder na't ôostn tusschn Klêen-Sintn ip de linkeroevr en Armboutskappel en Kapelle om by Nieuw-Koukerke an 't nôordn af te buugn en ôok uut te moundn in't verbindiengskanoal in Duunkerke. 't Kanoal van Broekburg es me zyn aflydiengskanoal e stik van de verbindienge tusschn Duunkerke en de Schelde.

Deze twêe kanoaln na Bergn en Broekburg krygn olletwêe en oeveeleyd van't woatr vande Aa en zo vormt Duunkerke in de praktyk en ôostelyke moundinge van de Aa.

• 't Kanoal Nieuwpôort-Duunkerke (Canal de Furnes) da wierd angeleyd in de 17de êeuwe. Vanaf de 4 sluuzn lôopt et parallel me de kust richting België, woarda je langs den Yzer ôok na de Nôordzêe kunt voarn. 't Kanoal schêedt Rozendoale van Nieuw-Koukerke en Tetegem.

• Ter ôogte van de 4 sluuzn moundt ôok de klêendere Moerenvoart (Canal des Moëres) uut.

't Verbindiengskanoal wierd in de 18de êeuwe gegroavn. In't Interbellum wierd en ofvoerkanoal (canal exutoire) angeleyd anden ôostkant van't centrum van Duunkerke en 't scheydt 't centrum van Malo en Rozendoale en komt uut in de Nôordzêe.

An de nôordwestkant en 't westn van't stadscentrum ligt e grôo bassin tusschn Duunkerke, de hoavn en de zêe. 't Bassin es van de zêe geschêed deur nen langn dyk (la digue du Braek) en 't strekt em uut tot 15 kilomèiters richtienge 't westn van't centrum, woar ip de grenze tusschn Loon en Grevelingn e verbindieng ligt me de zêe.

• 't Stadhuus en't Belfort van't staduus
• De Sint-Eligiuskerke
• 't Belfort van de Sint-Eligiuskerke
• De kapelle Onze Lieve Vrouwe ter Duun'n
• De Torre van de Leughenaer, e vestingstorre uut de 15de êeuwe
• 't Ipleydiengsschip De hertogin Anne (La duchesse Anne)
• 't Lichtschip Sandettie
• De coté van de citadelle
• 't Hoavnmuseum van Duunkerke
• 't Museum vo schôone kunstn van Duunkerke
• 't Stedelyk kerkof van Duunkerke woar der mêer of 1800 Fransche ôorlogsgroavn stoan uut den Êestn Weireldoorloge en mêer of 1000 Britse groaven uut olletwêe de weireldoorloogn. By't kerkof stoat 't Dunkirk Memorial, e Brits monument vo de mêer of 4500 dôo uut de Twêede Weireldoorloge zounder gekend graf.

De Vierdoagse van Duunkerke es e belangryke koers ip de wielerkalender. In 2001 startte de Rounde van Vrankryk in Duunkerke.

• Michiel Jacobsen (1560-1632), koaper en vice-admiral in Spoansche dienst
• Jan Bart (1650-1702), koaper
• Michiel de Swaen (1654-1707), schryver en dichter

1. ↑ (fr) Dunkerquois

• Officiële website van de stad Duunkerke
• Akademie voor Nuuze Vlaemsche Taele
• De Duunkerksche carnavalliedjes
• Dunkerquois