Fred Bongusto

Nasesto inte'l sentro stòrego de Canpobaso, in Via Marconi, el se fa notar par łe só doti muzegałe za da studente inte ła só sità nadałe in vari conplesi łocałi e inte ła formasion muzegałe de'l só Łiceo. I só modełi i ze Frank Sinatra, Bing Crosby, Nat King Cole.

A ła metà dei ani Sincuanta el se trasferise a Padoa par studiar Łeze e el entra inte l'orchestriana de'l Caffè Pedrocchi co altri conpanji de università: na espariensa che Bongusto el recordarà vint'ani dopo inte ła canson Carissimo Maestro di Padova. El deside cuindi de abandonar i studi e de dedicarse a tenpo pien a ła cariera muzegałe. El fa ła gaveta come cantante e ghitarista a'l sèvito de varie orchestre e in partegołar co l'orchestra de Vittorio Buffoli, che ła vede a ła voze e contrabaso anca un zòvane Sergio Endrigo, e co ła cuałe el va in tournée in Zarmania, Gresia e Łibano^[1].

Daspò un parìodo de pauza, inte'l cuało el proa reciapar i studi iscrivendose a un corso de spesałizasion post-diploma, el torna definitivamente a ła mùzega: inte'l 1959 el entra inte'l grupo I 4 Loris (co Renato Silvestri^{[Fonte nesesària]}

, Loris Boresti, Luciano Bigoni e Nini Mezzet in tel ròło de voze sołista e ghitarista. I 4 Loris i otien un contrato discogràfego co ła Primary de Giovanni Battista Ansoldi e i debuta inte'l 1959 co'l 45 ziri Tu sei l'orizzonte/Stringimi e baciami, cui ghe va drio inte'l 1961 el 45 ziri Madison Italiano/Notte d'amore, reinterpretasion de Jealous Lover de Charles Williams, canson inserìa inte ła cołona sonora de'l film L'appartamento de Billy Wilder, el cui testo itałian el ze stà curà da Misselvia.

Ansoldi el intuise el potensiałe de Bongusto come sołista. El só ezordio discogràfego in sołitaria el riva anca grasie a l'amighesa che ło łiga a'l conpanjo de eticheta Ghigo Agosti, che'l ghe scrive el brano Bella bellissima, venjìo fora par ła Primary so 45 ziri inte'l zenaro de'l 1962, conpanjà, come in tuti i só primi sìngołi, da l'orchestra de Piero Soffici. Ma a otènjer łe prime atension A ze ła struzente canson so'l łado B, Doce, doce..., scrivesta da Bongusto isteso a 18 ani in napołetan. Altro łado B e altra rafinada canson napołetana da łu conponesta da zovanisimo ła ze ła łanguida Frida, publegà cuatro mezi drìo e che ła conferma el só tałento come cantante e autor. A se incorze de eło el mestro Gorni Kramer, che'l ło vol come interprete par Amore fermati, sigla de'l só show tełevizivo Leggerissimo (1963). Grasie anca a ła rebalta tełeviziva el singoło el riva inte'l majo de'l 1963 a'l cuarto posto in hit parade e el fa conóser Bongusto a'l gran pùblego. Inte l'apriłe de'l 1963 A vien fora ła spanjołezante Malaga, destinada a deventar n'altro só clàsego, reinterpretà trent'ani drioman da'l mestro de ła bossa nova Joao Gilberto. In łujo A vien fora el só primo 33 xiri omònemo che'l contien drento i só primi singołi e co'l cuało Bongusto el se conferma tra i big de ła canson itałiana de'l parìodo. Senpre de'l 1963 A ze el só primo tour in Sud America, in Uruguay.

El repertorio de Bongusto el zmisia sapientemente swing, jazz, bossa nova, canson napołetana e chanson d'autor, łigando el tuto co łusurezanti orchestrasion a cura dei mejo diretori de orchestra de ła mùzega łeziera de'l parìodo, mentre ła só suadente voze da crooner ła canta amori romànteghi e pasionài, non de raro co toni nostàlzeghi e de frecuente e vołentiera łigà a'l mar e a l'istà. Na formuła che ła ło inpone cofà uno dei protagonisti indiscusi de ła sena dei night dei ani Sesanta e Setanta.

Ła consacrasion par Bongusto ła riva co cueło che'l ze el só manifesto in mùzega: Una rotonda sul mare (1964), el só mazor suceso e una de łe canson-sìnboło de l'Itałia de'l boom econòmego. El brano el vien anca sernìo da Luchino Visconti par na sena de'l só film Vaghe stelle dell'Orsa. Senpre inte'l 1964 vien fora el film Matrimonio all'italiana de Vittorio De Sica co Sofia Loren e Marcello Mastroianni, do volte candidà ai Oscar; inte'l film Bongusto el canta el tema de ła sigla de coa 'O cielo ce manna 'sti ccose, de'l cuało el ze co-autor co Armando Trovajoli, autor de ła cołona sonora del film. Inte'l steso ano el partesipa a'l Festival de Nàpułi, mentre l'ano drioman, inte'l '65, el va par ła prima volta a'l Festival de Sanremo co il brano Aspetta domani in cubia co Kiki Dee.

Inte'l setenbre de l'isteso ano anno Bongusto, insieme a Vittorio Gassman e Paola Pitagora, el ze in Sudamerica co'l spetacoło Solitudine. Serata di teatro, poesia e canzoni, na tournée de 22 date patrosinada da'l Ministero de'l Turizmo e del spetacoło che ła toca łe mazori sità de l'America Łatina.

Ła só segonda aparision a Sanremo ła avien inte'l 1967 co Gi, ma ła canson, cantà in cubia co Anna German, no ła se cuałifega par ła serada finałe. Tre mezi drioman, inte'l magio de'l 1967, el publega el singoło da'l saor rétro Spaghetti a Detroit che'l deventarà presto un altro só cavało de bataja. El motivo de Spaghetti a Detroitel sarà el tema portante de ła prima cołona sonora par el sinema firmada da Bongusto, cueła par el film Il tigre de Dino Risi (1967) vinsidor de do David di Donatello. In cariera Bongusto el firmarà in tuto 28 cołone sonore.

In 'sti anni Bongusto co ła só orchestra el sona inte i pì famozi łocałi itałiani de'l parìodo, a scominsiando da ła Bussola in Versilia, de ła cuała el deventa una de łe prinsipałe atrasion. Pròpio a ła Bussola el só nome el ze in cartełon co Shirley Bassey in ocazion de'l Gała de Cao de l'ano de'll 1968: a l'inisio de ła serada, tutavia, el łocałe el devien teatro de un dramàtego scontro tra ła połisia e el Movimento Studentesco^[2].

Curiozamente, a ła granda popołarità de'l parsonazo e de łe só canson no coresponde exploit inte łe clasifeghe de vendita: na anomalia che ła carateriza tuta ła só carièra. Ła stesa Una rotonda sul mare no ła va oltra l'otavo posto in hit parade.

I temi de łe só canson i ło rende na prezensa fisa a ła rasenja Un disco par l'estate che'l vinse inte'l 1966 co Prima c'eri tu, dopo aver partesipà inte'l 1964 co Mare non cantare e inte'l 1965 co Il mare quest'estate. El sarà protagonista de ła stesa manifestasion anca inte'l 1969 co Una striscia di mare, inte'l 1972 co Questo nostro grande amore, scrivesta insenbre a Franco Califano, e inte 'l 1974 co Perdonami amore.

Tra i ani Sesanta e Setanta el conparise de frente inte i varietà tełevizivi de ła Rai a proponer łe só canson, anca da'l vivo co l'orchestra. El partesipa a cuatro edision consecutive de Canzonissima, tra el '68 e el '71, ma el entra definitivamente inte l'imajinario popołar cantando el divertissment Quando mi dici così in cubia co Minnie Minoprio inte ła sigla de coa de'l programa Speciale par noi, andà in onda so ła rede nasionałe tra zenaro e febraro de'l 1971 (ła voze femenina che ła canta inte ła canson ła ze in realtà de Giulia De Mutiis).

L'ano drìo Bongusto el ze oncora protagonista in tełevizion de un doto co Mina, co ła cuała el canta da'l vivo un medley dei pròpi sucesi inte una pontada de'l show Teatro 10, co l'orchestra direta da'l Mestro Gianni Ferrio. Łe canson cantàe inte'l medley łe ze, in secuensa: Quando mi dici così, Frida, Sei tu sei tu, Doce doce, Spaghetti a Detroit.

Senpre inte'l 1972 ła Rai par ła prima volta ła ghe ritaja un programa tełevizivo da protagonista e condutor: Amàbiłe Fred el va in onda a łujo in 3 pontade so'l Segondo Canałe, co i testi de Giancarlo Bertelli e Giorgio Calabrese.

Inte i ani Setanta Bongusto el consołida el só status de cantante confidensiałe e matator dei nightclub co altri sucesi come Tre settimane da raccontare (1973), La mia estate con te (1976) (Albertelli - Colonnello, #12 in clasifega) e soratuto Balliamo (1977) (Di Francia - Iodice - De Fransa), che grasia anca a l'aranzamento de'l produtor merican Jimmie Haskell el devenjarà el só major suceso de'l desenio. Traduzesto in spanjoło come Bailemos, el brano el concuistarà anca el Sud America, spesie inte l'intarpretasion de Manolo Otero.

Bongusto tutavia no'l ga frecuentà puramente ła sena dei nightclub. Inte'l 1971 el partesipa a'l Palermo Pop Festival soto łe mentìe spoje de rocker merican. In chel franzente Bongusto el vinse łe rezistense de ła zòvane platea cantando clàseghi blues conpanjàndoase co ła ghitara. Soło a ła fine de'l só show Bongusto el reveła ła só identità, vadanjàndose i aplauzi de'l pùblego. A recordar l'epizodio, el fumetista Stefano Disegni prezente a l'evento^[3].

El prołifega ła só atività discogràfega durando el desenio, co la publegasion de frente de do àlbun a cadensa anuałe che'l propone deso canson orizenałe inte'l só ormai cołaudà stiłe de sofistegà crooner, deso interpretasion personałe de clàseghi de ła canson itałiana e intarnasionałe. No manca njanca i omaji a ła só amada canson napułitana, co i àlbun Napoli alla mia maniera (1975) e Flash Back (1975), st'ùltemo in parte rejistrà live co ła só orchestra a'l Sporting Club de Montecarlo.

Bongusto el se aventura anca inte'l mondo soul e rhythm&blues, publegando inte'l 1973 na cover de'l séłebre brano de Stevie Wonder Superstition, adotando par l'ocazion schersozamente el pseudònemo de "Fred Goodtaste", tradusion angleza del propio nome.^[4]

Da ła segonda metà dei ani Setanta, Bongusto arichise e renova el só repertorio co influense funky e discomusic, come ch'A testimonia ła cołona sonora de Conviene far bene l'amore (1975) e i só àlbun Il dì e la notte (1977), Professionista di notte (1978) e Lunedì (1979), reałizài, come par tute łe só produsion de chełi ani, co alguni intàr i piasè famozi aranzadori de ła mùzega łeziera de l'epoca: da Toto Torquati a Ruggero Cini, da Rodolfo Grieco al so stòrego cołaborador Josè Mascolo, par rivar a Don Costa, aranzador e produtor par Paul Anka e Frank Sinatra. So'l fenir dei ani '70 el partesipa anca a do edision consecutive de'l Festivalbar: inte'l 1977 co Pietra su Pietra, inte'l 1978 co Carissimo maestro di Padova.

Inte i stesi ani Bongusto fortifga el só raporto co ła mùzega braziłiana: inte'l só àlbun Fred Brasil (1979) el interpreta vari clàseghi de'l repertorio carioca e el revizita alguni só veci sucesi in ciave sanba e bossanova. Tra i brani prezenti inte'l disco anca Quien eres tu, varsion revizità e traduzesta in braziłian de Ma tu chi sei de l'amigo Bruno Martino. El taca frecuentar el Braziłe inte łe so tournée par po' cołaborar inte'l corimento dei ani co Toquinho (co'l cuałe el farà dischi e tour insieme), Vinícius de Moraes e Antônio Carlos Jobim. El so intarese verso i mestri de ła bossa nova vegnarà recanbià da l'intarpretasion de Malaga da parte de João Gilberto inte'l so disco João (1991). El steso Gilberto ga avùo a vałutar muzegalmente el brano definendoło "na conpozision parfeta".

Inte i ani Otanta Bongusto, de frente a l'arivo de nove mode e tendense muzegałe, el resta fedełe al so stiłe e al so personajo seitando a publegar dischi parlopiù de slowtempo e bałade romànteghe cofà Come t'aggia fa (1982), Attento disc-jockey (1983) o Ammore scumbinato (1985) che otien atension masime inte l'anbiente dei piano-bar.

A conpanjar l'usida de'l disco Freddissimo (1982), Bongusto conduze par tre setemane tra marso e avril de cuel'ano so Rai2 ła strisa cotidiana preserałe Buonasera con..., par l'oocazion rebatizà Buonasera con... Freddissimo ma con Bongusto, co diversi ospiti e un studio trasformà in una mega-discoteca co l’orchestra direta dal Maestro Josè Mascolo. L'ano sucesivo, co Attento disc-jockey, fa parte del cast de ła gara canora a scuadre Azzurro 1983 in onda in tre serate so Rai2. In scuadra co łu, tra i altri, anca Domenico Modugno, Diana Est e Heaven 17.

A metà dei ani Otanta el se cata fortuitamente a cantar par Ella Fitzgerald, vadagnandose i conplimenti da parte de ła cantante mericana, ospite speciałe in una serada d'onor a St.Vincent organizada da ła fameja Agnelli; un epizodio poco conosùo, che Bongusto ga recordà co entuziasmo in più interviste.

El partesipa altre do volte al Festival de Sanremo: inte'l 1986 co Cantare (Di Francia-Iodice-Bongusto), rivà a l'otavo posto e uno dei brani pì reałizai da łe łocuestre in chel'ano^[5], e inte'l 1989 co Scusa. Senpre inte'l 1989 el publega l'album Le donne più belle, contegnente 'E fantasme, na cołaborasion co Il Giardino dei Semplici. El va vanti co ła so atività live inte i nightclub e inte i dancing e'l intensifega i tour in Sudamerica e soratuto in Braziłe, oramai deventà ła so segonda patria artistega.

Inte'l 1989 el fa parte del cast del programa tełevizivo revival Una rotonda sul mare andà in onda so Canale 5, el cui titoło xe ispirà al so major suceso.

Inte i ani Novanta resta significative łe do tournée fate insenbre a Toquinho, anca èło de orizene mołizane, in Itałia inte'l 1993 e ancora in Brziłe inte'l 1996, dopo aver inçidesto el sìngoło Brasiliando. Da recordar anca ła tournée amarcord Due ragazzi così reałizà in copia co l'amigo-rivałe de senpre Peppino di Capri e che vegnarà cuindi imortałada inte l'omonemo album live (1996).

Bongusto se slontana discograficamente co l'album E io le canto accussì (1997) in cui canta alcuni dei so evergreen intarnasionałi preferìi in varsion riarangiada e dopo averne traduzesti i testi in napułitan: na sòrta de omajo a fin carièra verso i so modełi artisteghi. Par ła reałizasion del disco el se avałe de famozi muzicanti jazz cofà Lino Patruno, Gegè Munari, Vittorio Sonsini e Riccardo Biseo.

Renato Sellani, za pianista in alcuni dischi de Bongusto da ła fin dei ani Otanta, el ghe dedica inte'l 2001 co'l so Trio el disco tributo in jazz Per Fred Bongusto / Trilogia italiana Vol.3 dopo anałoghi tributi a Gino Paoli e a Bruno Martino inte i do presedenti vołumi.

Dal 5 al 16 de disenbre 2007 ła so ùltema tournée in Sudamerica, inte'l corimento de ła cuała el se ezibise in Uruguay e Arzentina. In sti ani el taca acuzar problemi de udito, na patołozìa che se agrava progresivamente tanto da conprometer inte l'ùltemo periodo ła so atività muzicałe.

El 18 de marso del 2005 el Presidente del Consejo Silvio Berlusconi consegna a Fred Bongusto na targa d'arzento par i 50 ani di carièra, che vegnarà drioman festejà el 30 de majo del 2007 al Gilda Club de Roma. El 26 de majo del steso ano el vien insignìo dal presidente de ła Repùblega Carlo Azeglio Ciampi de l'onorificensa de Comendador órdene al merito de ła Repùblega itałiana.

L'ùltema de łe so aparision pùbleghe resałe al 22 de avril 2013, in ocazion del concerto in recordo de Franco Califano, cuando che'l canta ła canson scrivesta insenbre al "Califfo" Questo nostro grande amore. Inte'l 2013 el dota infin in Amore Fermati co Iva Zanicchi inte'l disco de ła cantante In cerca di te.

Bongusto mor a l'alba de l'8 de novenbre 2019 a 84 ani al Policlinico Umberto I de Roma drìo de na łonga małatìa.^[6] I funerałi se ga çełebrà l'11 de novenbre inte ła Ceza dei Artisti a piazza del Popolo; ła salma xe stà drioman cremada par so vołontà e ła xe stada tumułada al Simitero Flaminio.

Bongusto xe stà omajà al Festival de Sanremo 2020 da Fiorello, che inte ła serada finałe el ga intarpretà Amore fermati.

Un mucio intenso el raporto tra Fred Bongusto e'l sinema itałian inte'l corimento de tuta ła so carièra. Inte ła prima metà dei ani Sesanta Bongusto parteçipa a un paro de film muzicałi tanto in voga inte'l periodo, i cusìditi musicarelli: Obiettivo ragazze (1963) indove el ga modo de cantar co'l so conpleso ła sua hit del momento, Malaga, e Questi pazzi, pazzi italiani (1965), inte'l cuało el canta el brano Vierno.

El so primo contributo al sinema resałe al 1964, data de usìda de Matrimonio all'italiana de Vittorio De Sica, pluri-candidà ai Oscar, inte'l cuało Bongusto canta el tema 'O cielo ce manna 'sti ccose, de cui el xe co-autor co Armando Trovajoli, autor del resto de ła cołona sonora del film.

Bongusto dà voze inte'l steso periodo anca ai do temi muzicałi prensipałi par artanti spagheti-western: A man, a story (1965) co l’orchestra de Gianni Ferrio (dal film Un dollaro bucato) e Gringo (1965) co l'orchestra de Benedetto Ghiglia (dal film Adios Gringo), entranbi publegai so 45 ziri.

Da ła fin dei ani Sesanta Bongusto taca scrivar da so pòsta cołone sonore per film, soratuto par cuełi reconduzibiłi al fiłon de ła comedia a l'italiana, speso asistìo inte i aranzamenti par orchestra dal so stòrego cołaborador Josè Mascolo. Łe so cołone sonore, come tante del pariodo, łe zmisia vari stiłi de moda a l'època: dal beat al shake, dal swing al jazz, da ła bossa nova al funky, fin a ła mùzega vocałe a capèła. Speso e vołentiera i temi conponesti par el sìnema deventarà canson sentrałi dei so àlbun.

1. ↑ Note di copertina dall'album di esordio (1963)discogs.com.
2. ↑ Paolo Delgado, Cariche, molotov e proiettili. La leggerezza del ’68 finì davanti al portone della BussolaIl dubbio, 30 dicembre 2018. entrada il 16 gennaio 2020.
3. ↑ La rivincita in travesti di Fred Bongusto al Palermo Pop Festival '71rep.repubblica.it.
4. ↑ Il Tempo, Addio a Bongusto, voce da crooner, 8 novembre 2019
5. ↑ Intervista all'autore Mimmo Di Franciamarsilinotizie.it.
6. ↑ È morto Fred Bongusto, cantò l'amore degli italianiRepubblica.it, 8 de novenbre 2019. entrada l'8 de novenbre 2019.

•   Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Fred Bongusto
•   Scholia el detien schemi gràfeghi so Fred Bongusto

• Bongusto, FredTreccani.it – Enciclopedie on line, Istituto de ła Ençiclopedia Italiana.  
• Fred BongustoDiscografia nazionale della canzone italiana, Istituto centrale per i beni sonori ed audiovisivi.  
• (EN) Fred BongustoAllMusic, All Media Network.  
• (EN) Fred BongustoDiscogs, Zink Media.  
• (EN) Fred BongustoMusicBrainz, MetaBrainz Foundation.  
• (EN) Fred BongustoInternet Movie Database, IMDb.com.  
• (EN) Fred BongustoAllMovie, All Media Network.  
• (DE, EN) Fred Bongustofilmportal.de.