Akrotiri e Dhekelia

Akrotiri ła xe ła baxe òvest e l'è l'area pi granda, se cata inte el sud de ła ìzoła.
Dhekelia^[1] ła fórma ła baxe est, inte el canton oriental de ła ìzoła.

Intranbe le ga un teritorio pian.

El clima el ze tenperà mediteraneo (Csa sevente Köppen) a Akrotiri e arido stepego a Dekełia (BSh sevente Köppen)

Łe Baxe Aeree Sovrane łe xe stàe mése in pie col tratato de creasion del 1960 quando che Cipro, che el xera na cołonia britànica el ga otegnù l'independensa. El Regno Unìo el vołéa tegnerse ste aree qua par garantirse l'uxo de łe baxe miłitari,^[2] e ła prexensa de na guarnizon de l'exersito britànico. L'inportansa de ste baxe qua ła vien da ła poxision stratègica de Cipro su ła pónta est del Mediteraneo, tacà al Canal de Suez e al Medioriente.

In tel 1974, la Turchia la ga invadesto Cipro, metendo su la Republica de Cipro Nord, mia reconosesta internasionalmente da nisun Stato. Questo parò no ga vu efeti sul status de le baxe, e i inglesi no i xe sta mia coinvolti in tei conbatimenti. Ai greco-ciprioti che scanpava dai turchi i ga parmeso de pasar traverso la baxe de Dhekelia, e i ga dato ajuti umanitari. L'avansada dei turchi la se ga fermà co i xe rivadi al confin co la baxe, par no ris-ciar na guera coi inglesi. L'area de Ayia Napa^[3] la xe cussì restà in man dei ciprioti.

Par quatro ani dopo l'independensa de Cipro inte el 1960, el goerno Britànico el ga pagà a ła Repùblica de Cipro el nołegio de łe baxe. Dopo ła guera intercomunałe del 1963-64 i ga petà łà de pagar, sostegnendo che no ghe xera mìa garansìe che i schei i vegnése doparài insieme da tute dó łe comunità. El goerno de Cipro el xe ancor drio domandar i schei par tuti i ani dal 1964 fin deso. Se càlcoła che el dèbito el vaga de vari xentenari de miłeri a pi de un miłiardo de èuri.

In calche ocaxion Cipro el ga domandà de aver indrio Akrotiri e Dhekelia, łagnàndose che łe baxe łe porta via un bel toco de teritorio che podarìa vegner doprà par el progreso siviłe.
In lujo del 2001, i ciprioti locali i ga montà suso na violenta protesta, rabià coi inglexi che i volea costruir dele antene radio a le baxe, come parte de un ajornamento dei posti de comunicasion militari britàneghi in xiro par el mondo. I locali i ga dito che secondo lori le antene le gavarìa meso in pericolo la vita dei rexidenti e provocà el cancro, oltre a verghe un inpato negativo su le bestie salvadeghe de la xona. El goerno britànego el nega che sia vera.
El Regno Unìo no'l ga dimostrà nisuna intension de ridarghe indrìo le baxe, anca se i ga oferto 117 chilometri quadrati de tere agricole come parte del Piano Annan par Cipro, rifiutà inte el 2004 dai greco-ciprioti. Se pensa che a Agios Nicholaos ghe sia na stasion de ascolto par le rede de spionajo Echelon.

Łe fa parte a tuti i efeti del teritorio britànico.
Le ze stàe trategnùe inte el 1960^[4] come baxe miłitari^[5] sóto sovranità britànica ^[6] e nò come teritori cołoniałi.
Sta qua l'è l'inpostasion de fóndo de ła só aministrasion come che xe stà dichiarà dal Goerno de Só Maestà inte l' "Alegà O" al Tratato del 1960 co Cipro, desidendo:

• de no svilupar le Baxe Sovrane par gnente altro che le finalità militari;
• de no inpiantar e 'ministrar "colonie";
• de no crear posti de dogana o altre bariere de frontiere tra le Baxe Sovrane e la Republica;
• de no inpiantar o permétar nisuna inpresa comercial o industrial civile, a meno che no le sia ligà a requixiti militari, e de no indebolir el comercio o le industrie de l'ìzoła;
• de no stabilir porti o aeroporti comerciali o civili;
• de no lasar costruir insediamenti urbani inte le Baxe Aeree Sovrane se non in via tenporanea;
• de no espropriar nisuna proprietà privata drento le Baxe Aeree Sovrane, se non par scopi militari e drio pagamento de na adeguata conpensasion.^[6]

Drio quel che dixe el Ministero de ła Diféxa, «Sicome che łe Baxe łe vien doparàe par prima roba come baxe miłitari e nò come teritori dependenti normałi, l'Aministrasion ła riferise al Ministero de ła Diféxa a Łondra.»^[6]
Łe baxe łe vien goernàe da l'Aministrador de łe Baxe Aeree Sovrane, che l'è el Comandante de łe forse britàniche a Cipro. L'Aministrador el vien nominà uficialmente dal Sovran Britànico, su proposta del Ministero de ła Diféxa. L'Aministrador el ga tuti i poteri lejislativi e executivi de un Goernador de un Teritorio Britànico da Mar.
Vien nominà anca un Chief Officer, che el xe responsàbiłe inte i cunfrunti de l'Aministrador par ła gestion quotidiana del goerno siviłe.
No gh'è mìa ełesion inte łe Baxe, seben che i sitadini britànici i gabia normalmente dirito de vóto par łe ełesion britàniche (dato che łe Forse Britàniche łe xe formalmente dei eleturi d'oltre mar).

Łe baxe łe ga el só sistema legałe^[7]. El xe fato da łe leje de ła Colonia de Cipro in vigor l'agosto del 1960, co i canbiaminti necesari, anca se łe vien tegnùe el pi posìbiłe conpagne de quełe de Cipro.
Ła Córte de łe Baxe Aeree Sovrane ła va drio i reati no-miłitari fati da chiunque rento el teritorio de Akrotiri e Dhekelia e ła Połisìa de łe Baxe Sovrane (Sovereign Base Areas Police) ła ga da mantegner l'órdene pùblico, mentre ła leje miłitar ła vien gestìa da l'Unità Conposta de Połisìa de Cipro (Cyprus Joint Police Unit).

Ancuò, sirca 3000 soldai britàneghi i xe de baxe a Akrotiri e Dhekelia.

•  
  Łago sałà de Limassol^[8], a Akrotiri
•  
  Baja de Episkopi^[9], a Akrotiri
•  
  panorama de Dasaki Achnas^[10], a Dhekełia
•  
  sito istorego de Kourion

• Vassilis K. Fouskas. 2003. Zones of Conflict: U.S. Foreign Policy in the Balkans and the Greater Middle East. Pluto Press. ISBN 0-7453-2030-9. Pp. 93, 111

•   Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Akrotiri e Dhekelia
•   Scholia el detien schemi gràfeghi so Akrotiri e Dhekelia

• Sito ufisałesba.mod.uk.  

• Sovereign Base Areas Administration web-pages
• BBC News- "UK offers to cede Cyprus land"
• BBC News- "Cyprus protesters clash at UK base"
• Paxena del CIA World Factbook su Akrotiri
• Paxena del CIA World Factbook su Dhekelia
• - The Princess Mary's Hospital RAF Akrotiri