Sadriddin Ayniy sahifasining manbasini koʻrish

Sizda quyidagi sababga koʻra ushbu sahifani tahrirlashga ruxsat mavjud emas:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 08:48, 2024-yil 2-iyul
Expiry of block: 08:48, 2025-yil 2-iyul

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

Arizaga bularni ilova qilishingiz mumkin. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.

Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Siz bu sahifaning ichki kodini koʻrishingiz va undan nusxa olishingiz mumkin:

{{Adib
| Ism              = Sadriddin Ayniy
| Ism (oz tilida)  = {{lang-tg|Садриддин Айнӣ}}
| Surat = Sadriddin Ayniy.jpg
| Taxallus = Ayniy
| Tavallud sanasi = {{tugʻilgan sanasi|1878|4|15}}
| Tavallud joyi = Saktari qishlogʻi, {{TavalludJoyi|Buxoro}}, [[Buxoro amirligi]] (hozir [[Oʻzbekiston]]ning [[Buxoro viloyati]] [[Gʻijduvon tumani]])
| Vafot sanasi = {{vafot sanasi va yoshi|1954|7|15|1878|4|15}}
| Vafot joyi = {{VafotJoyi|Dushanbe}}, [[Tojikiston|Tojikiston SSR]], [[SSSR]] (hozir [[Tojikiston]]ning [[Dushanbe]] shahri)
| Fuqaroligi =
| Kasb = [[yozuvchi]], [[shoir]], davlat va jamoat [[arbob]]i
| Faoliyat = [[yozuvchi]]lik, [[sheʼriyat]]
| Mukofot ={{Tojikiston qahramoni}}{{Buyuk xizmatlari uchun ordeni}}{{Lenin ordeni}}{{Mehnat Qizil Bayroq ordeni}}
| Janr = [[Nasr]]
}}
[[Fayl:TajikistanP15-5Somoni-1999(2000)-donatedsb f.jpg|thumb|right|277px|[[Tojikiston]] valyutasining 5 [[somoniy]] kupyurasidagi Sadriddin Ayniy portreti.]]
[[Fayl:Museum Sadridina Ayni in Samarkand .jpg|right|thumb|277px|1917—1951-yillarda Sadriddin Ayniy yashagan [[Samarqand]]dagi uy (hozir uy-muzey).]]
'''Sadriddin Ayniy''' ({{lang-tg|Садриддин Айнӣ}}; haqiqiy ismi '''Sadriddin Said-Murodzoda''' ({{lang-tg|Садриддин Саид-Муродзода}}); [[1878-yil]], [[15-aprel]], Soktare qishlogʻi, [[Buxoro amirligi]] — [[1954-yil]], [[15-iyul]], [[Dushanbe|Stalinobod]], [[Tojikiston|Tojikiston SSR]], [[SSSR]]) — [[Tojik tili|tojik]] va [[Oʻzbek tili|oʻzbek]] sovet [[yozuvchi]]si. [[Shoir]], davlat va jamoat [[arbob]]i. [[SSSR|Sovet]] davridagi tojik adabiyoti asoschisi. [[Tojik tili|tojik]] va [[Oʻzbek tili|oʻzbek]] tillarida ijod qilgan. Tojikiston Fanlar Akademiyasining birinchi prezidenti ([[1951]]—[[1954]]), [[Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi|Oʻzbekiston Fanlar Akademiyasi]] faxriy aʼzosi ([[1943]]), Tojikistonda xizmat koʻrsatgan fan arbobi ([[1940]]), filologiya fanlari doktori ([[1948]]), professor ([[1950]]). Tojikiston Qahramoni unvoni sohibi ([[1998]])<ref>{{Veb manbasi |url=https://avesta.tj/2015/05/08/ushla-iz-zhizni-lutfiya-ajni-samaya-mladshaya-iz-detej-sadriddina-ajni/ |sarlavha=Ушла из жизни Лутфия Айни – самая младшая из детей Садриддина Айни |arxivsana= |qaralgan sana=14.07.2023 |til=ruscha |nashriyot=AVESTA information agency |sana=14.07.2023}}</ref>, qator sobiq [[SSSR]] orden va medallari sohibi. 2001-yilda o‘zining beqiyos isteʼdodi, o‘lmas ijodiy merosi bilan o‘zbek milliy madaniyati rivojiga hissa qo‘shgani uchun Oʻzbekiston Respublikasining „Buyuk xizmatlari uchun“ ordeni bilan mukofotlangan<ref>{{Veb manbasi |url=https://lex.uz/ru/docs/2369424 |sarlavha=УКАЗ
ПРЕЗИДЕНТА РЕСПУБЛИКИ УЗБЕКИСТАН
О НАГРАЖДЕНИИ ПОСМЕРТНО МАСТЕРОВ ЛИТЕРАТУРЫ И ИСКУССТВА, ВНЕСШИХ ОГРОМНЫЙ ВКЛАД В РАЗВИТИЕ УЗБЕКСКОЙ НАЦИОНАЛЬНОЙ КУЛЬТУРЫ |sana=22.08.2001 |qaralgan sana=14.07.2023}}</ref>.

== Biografiyasi ==
=== Yoshlik yillari ===
Sadriddin Said-Murodzoda [[1878-yil]]ning [[15-aprel]] kuni [[Buxoro amirligi]]ning Soktare qishlogʻida, [[Tojiklar|tojik]] oilasida tugʻilgan<ref name="bre1">Bolshaya Rossiyskaya ensiklopediya: V 30 t. / Predsedatel nauch.-red. soveta Yu. S. Osipov. Otv. red S. L. Kraves. T. 1. A — Anketirovanie. — M.: Bolshaya Rossiyskaya ensiklopediya, 2005. — 766 s.: il.: kart.</ref>. Uning o‘g‘li Ayniy Kamol, taniqli jurnalist. Otasi Said Murodxo‘ja dehqonchilik bilan shug‘ullangan bo‘lsa-da, o‘zi savodli bo‘lgani uchun farzandlarini bilimli qilishga intilgan. Shuning uchun o‘g‘li Sadriddin Ayniyni olti yoshida o‘z qishlog‘i madrasasiga yuboradi. Ayniy „Eski maktab“ qissasida o‘sha madrasada o‘qiganini taʼriflab beradi.

[[1884]]—[[1887]]-yillarda eski maktabda oʻqigan. 1889-yilda Buxoro va uning atrofini qamrab olgan vabo uni qirq kun ichida otasidan ham, onasidan ham ajratdi. Ayniy 12 yoshida Buxoroga keladi<ref>{{cite web |title=Sadriddin Ayni -- Tajik National Hero |url=http://www.erepublik.com/en/article/sadriddin-ayni-tajik-national-hero-2262914/1/20 |access-date=28 August 2014}}</ref>. Ayniy kabi kambag‘allarning Buxoro madrasalarida o‘qishi juda qiyin edi. Ammo o‘zining g‘ayrati, ilm talabasi bo‘lgani tufayli hayot va o‘qishning barcha qiyinchiliklarini yengib, 16 yil Buxoro madrasalarida tahsil olgan. [[Buxoro]]dagi Mir Arab (1890—1891), [[Amir Olimxon madrasasi|Olimxon]] (1892—1893), Badalbek (1894—1896), Hoji Zohid (1896—1899) va Koʻkaldosh (1899—1900) [[madrasa]]larida tahsil olgan.

=== Faoliyati ===
Dastlab "Sifliy", "Muhtojiy" taxalluslarida,1896-yildan Sadriddin Saidmurodxo‘ja „Ayniy“ adabiy taxallusi bilan mustaqil sheʼrlar yoza boshlaydi<ref>{{Veb manbasi |url=https://arboblar.uz/ru/people/sadriddin-ajni |sarlavha=Садриддин Айни |qaralgan sana=14.07.2023}}</ref>. [[Ahmad Donish]] va [[ozarbayjon]] yozuvchisi Hoja Marogʻiyning hamda [[jadid maʼrifatparvarlari]]ning asarlari uning dunyoqarashiga sezilarli taʼsir koʻrsatadi. A. Buxoroda yangi usuldagi maktablar ochadi, ular uchun oʻquv qoʻllanmalar, ommani ilm-maʼrifatga chaqiruvchi [[sheʼr]] va [[hikoya]]lardan iborat „Yoshlar tarbiyasi“ (1909) darsligini tuzadi. „<nowiki/>[[Yosh buxoroliklar]]<nowiki/>“ harakatida faol qatnashadi. Bunday xayrli ishlar [[Amir Olimxon|Amir Olimxonga]] yoqmasdi. Shu sababli u o‘qituvchini qamoqqa tashlab, 75 darra urish toʻgʻrisida qaror chiqaradi. Sadriddin Ayniy kasalxonada 52 kun davolangach, Samarqandga ko‘chib o‘tadi. Keyinchalik Olimxon amirlikka qarshi kurashuvchilarni qoʻllab, Sovet ittifoqi bilan til biriktirgan degan ayb bilan Sadriddin Ayniyning ukalari Sirojiddin va Muhiddin Xojani vahshiylarcha oʻldirtiradi. Bu voqealardan so‘ng Ayniy qalami o‘tkirlashib, amirlik tuzumini o‘z maqolalari, risolalari, tarixiy-badiiy asarlarida ko‘rsatishga harakat qiladi.

1918-yildan xalq taʼlimi tizimida va birinchi tojik-oʻzbek inqilobiy matbuotida ishlagan. [[Buxoro  Xalq Sovet Respublikasi]] tashkil etilgandan keyin (1920) bir muddat konsullikda, soʻngra uning xoʻjalik idorasida xizmat qilgan. 1926-yildan Tojikiston Davlat nashriyotida maslahatchi, adabiy muharrir bo‘lib ishlagan. 1934-yilda Sovet yozuvchilarining I Butunittifoq qurultoyida qatnashib, SSSR Yozuvchilar uyushmasi boshqaruvi aʼzoligiga saylangan. Fan sohasida unga filologiya fanlari doktori ilmiy darajasi berilgan va O‘zbekiston SSR Fanlar Akademiyasining faxriy akademigi unvonini olgan. Tojikiston SSR FA akademigi boʻlgan, Tojikiston SSR FA birinchi prezidenti (1951—1954).

Sadriddin Ayniy 1954-yil 15-iyulda [[Dushanbe]] shahrida vafot etadi<ref>{{Veb manbasi |url=https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/aini-sadriddin |sarlavha=Sadriddin Aini |qaralgan sana=14.07.2023 |nashriyot=Brockhaus Enzyklopädie}}</ref>. Hozir Dushanbedagi joylashgan Ayniy maqbarasi ziyoratgoh hisoblanadi. Bu joy hozir Sadriddin Ayniy istirohat bogʻi deb ataladi.

== Adabiy va ilmiy merosi ==
1918—1921-yillarda tojikcha, oʻzbekcha marsh, qoʻshiq va sheʼrlar yaratadi. „Buxoro jallodlari“ (1922) [[povest]]i, „Buxoro mangʻit amirligining tarixi“ (1921) asarida Buxoroning ijtimoiy-siyosiy hayoti ifodalangan. „Odina“, „Qiz bola yoki Xolida“ (1924), „Tojik adabiyotidan namunalar“ (1926), „Qulbobo yoki ikki ozod“ (1928) kabi [[qissa]], [[hikoya]], [[ocherk]]lari muhim ahamiyatga ega.

A. tojik va oʻzbek adabiyotlarining ming yillik tarixiy taraqqiyotida yetishib chiqqan 200 dan ortiq [[shoir]], [[tarixchi]], [[olim]], tazkiranavislar hayoti va ijodi haqida maʼlumot beradi. A. 1927—1929-yillarda yirik [[roman]]i „Doxunda“ni tojik tilida nashr ettirdi. 1934-yilda esa oʻzbek tilida „Qullar“ romanini yaratdi. Unda oʻzbek va tojik xalqining yuz yillik hayoti aks etadi. A.ning „Eski maktab“ (1935) asarida eski maktabdagi oʻqish va oʻqitish haqida hikoya qilinadi. Yigirmanchi yillarda eʼlon qilingan qator [[hajviy asar]]lari, „Yana bu qaysi goʻrdan chiqdi“, „Puling halol boʻlsa, toʻy qil“ (1924), „Mashrab bobo“, „E, toʻnim“ (1925), „Bilganim yoʻq“, „Ken-gash“ (1926) kabi oʻzbekcha [[feleton]]lari, 242 hajviy sheʼr va maqolalari, ayniqsa, „Sudxoʻrning oʻlimi“ (1939) hajviy povesti yozuvchining mohir satirik ekanligini koʻrsatdi. [[Muqanna]] va [[Temur Malik]] boshchiligidagi [[xalq qoʻzgʻoloni]]ni aks ettiruvchi adabiy-tarixiy ocherklar yozdi. U toʻrt qismdan iborat „Esdaliklar“ida (1949—54) Buxoroning oʻtmish hayoti va oʻsha davr ijtimoiy-madaniy muhitini yoritadi. A. [[adabiyotshunos]], [[tilshunos]], [[sharqshunos]] olim sifatida „[[Firdavsiy]] va uning [["Shohnoma"]]si haqida“ (1934), „[[Kamol Xoʻjandiy]]“, „Shayxur-rais [[Abu Ali ibn Sino]]“ (1939), „Ustod [[Rudakiy]]“ (1940), „Shayx Muslihiddin [[Saʼdiy Sheroziy]]“ (1942), „[[Alisher Navoiy]]“ (1948), „[[Zayniddin Vosifiy]]“ (uning „[[Badoye ul-vaqoye]]“ asari haqida"), „Mirza Abdulqodir [[Bedil]]“, [[Muqimiy]] va boshqalar haqidagi asarlari oʻzbek va tojik adabiyotshunosligi va tanqidchiligida, „Fors va tojik tillari haqida“, „[[Tojik tili]]“ kabi ilmiy ishlari tojik tilshunosligida muhim voqea boʻldi. A.ning „Doxunda“, „Qullar“, „Sudxoʻrning oʻlimi“ va „Esdaliklar“ asarlari xorijiy tillarga tarjima qilingan. [[Oʻzbekiston]] va [[Tojikiston]] Respublikalaridagi bir qator shahar, tumanlar, qishloqlar, koʻchalar, maktablar, kutubxonalar, sanʼat va madaniyat muassasalari A. nomiga qoʻyilgan. Samarqandda A. yodgorlik [[Sadriddin Ayniy uy - muzeyi (Samarqand)|uy-muzeyi]] ochilgan (1967).

Sadriddin Ayniy [[Behbudiy]] oʻlimiga bagʻishlagan marsiyasida

:: „Saning tarixi davroning, saning osori urfoning,
:: Saning noming, saning shoning jahon qoldiqcha qolmasmu?
:: Vatan avlodi yod etdi, sani hurmatda shod etdi,
:: Va lekin intiqomingni ololurmi, ololmasmu?“ — deb yozgan.

== Asarlari ==
* „Esdaliklar“ (tarjimai hol asari);
* „Tahsib us — sibyon“ („Pok bola“);
* „Yoshlar tarbiyasi“ (1909) darsligi;
* „Buxoro jallodlari“ (1922);
* "Odina " (1924);
* „Qulbobo yoki ikki ozod“ (1928);
* „Yetim“ (1940);
* „Sudxoʻrning oʻlimi“ (1939);
* „Eski maktab“ (1935) kabi [[qissa]]lar,
* „Doxunda“ (1930);
* „Qullar“ (1934) kabi [[roman]]lar,
* „Tojik adabiyotidan namunalar“ (1926);
* „Qiz bola yoki Xolida“ (1924);
* „Alisher Navoiy“;
* „Ustod Roʻdakiy“ kabi ilmiy tadqiqotlari va boshqalar.

== Mukofotlari ==
* [[Stalin]] premiyasining ikkinchi darajasi ([[1950-yil]]da);
* [[Fayl:Order of Lenin obverse Turova TB.png|23px|"Lenin ordeni"]][[Fayl:Order of Lenin obverse Turova TB.png|23px|"Lenin ordeni"]][[Fayl:Order of Lenin obverse Turova TB.png|23px|"Lenin ordeni"]] 3 ta „[[Lenin]] ordeni“ ({{lang-ru|«Орден Ленина»}});
* [[Fayl:Order of the Red Banner of Labour OBVERSE.jpg|23px|"Qizil Bayroq Ishchi ordeni"]] „Qizil Bayroq Ishchi ordeni“ ({{lang-ru|«Орден Трудового Красного Знамени»}});
* [[Tojikiston]] Sovet Sotsialistik Respublikasida xizmat koʻrsatgan fan arbobi;
* [[Oʻzbekiston]] Sovet Sotsialistik Respublikasi Fanlar [[Akademiya]]sining [[akademik|akademigi]]
* [[Fayl:HERO OF TAJIKISTAN.svg|25px|"Tojikiston Qahramoni" ordeni]] „Tojikiston Qahramoni“ unvoni sohibi.

== Nishonalar ==
[[Fayl:1958 CPA 2177.jpg|thumb|right|190px|Sadriddin Ayniyga bagʻishlangan 1958-yilgi SSSR pochta markasi.]]
[[Fayl:The Soviet Union 1968 CPA 3637 stamp (Sadriddin Ayni and Scene from Story 'Bukhara Executioner').jpg|thumb|right|190px|Sadriddin Ayniyga bagʻishlangan 1968-yilgi SSSR pochta markasi.]]
* Sadriddin Ayniy tugʻilgan Saktari ([[Buxoro viloyati]], [[Gʻijduvon tumani]]) qishlogʻida uning uy-muzeyi mavjud.
* [[Samarqand]] shahrining markaziy qismida Sadriddin Ayniy uy-muzeyi mavjud. Ushbu uyda U 1917-yildan to 1950-yillarning boshigacha yashagan.
* [[Dushanbe]] ([[Tojikiston]]) shahri koʻchalaridan biriga Sadriddin Ayniy nomi berilgan.
* [[Samarqand]] ([[Oʻzbekiston]]) shahri koʻchalaridan biriga Sadriddin Ayniy nomi berilgan.
* [[Buxoro]] ([[Oʻzbekiston]]) shahri koʻchalaridan biriga Sadriddin Ayniy nomi berilgan.
* [[Bishkek]] ([[Qirgʻiziston]]) shahri koʻchalaridan biriga Sadriddin Ayniy nomi berilgan.
* [[Qozon]] ([[Rossiya]]) shahri koʻchalaridan biriga Sadriddin Ayniy nomi berilgan.
* Samarqand shahrida Sadriddin Ayniy haykali oʻrnatilgan.
* Dushanbe shahrida „Sadriddin Ayniy va [[Maksim Gorkiy]] suhbati“ nomli haykal oʻrnatilgan.
* 1958 va 1968-yillardagi SSSR pochta markalaridan biri Sadriddin Ayniyga bagʻishlangan.
* Sadriddin Ayniy portreti Tojikistonning valyutasi — [[somoniy]]ning 5 somoniy qiymatidagi kupyurasida aks ettirilgan.

== Havolalar ==
* [http://www.ziyouz.com/index.php?option=com_content&task=view&id=1295&Itemid=210 ziyouz.com]
* [http://press.natlib.uz/ru/editions/76358 Pravda Vostoka 16.07.1954] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20230107222827/http://press.natlib.uz/ru/editions/76358 |date=2023-01-07 }}

== Manbalar ==
{{Manbalar}}

== Adabiyotlar ==
* Hasanov M., Ayniy chamani, T., 1978.
* [[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

{{Commons turkum|Sadriddin Ayni}}

{{OʻzME}}
{{Fors adabiyoti}}
{{DEFAULTSORT:Ayniy, Sadriddin}}
[[Turkum:Tojikistonlik yozuvchilar]]
[[Turkum:Shoirlar]]
[[Turkum:Jadidlar]]
[[Turkum:Buxoro madrasalarida tahsil olganlar]]
[[Turkum:Mir Arab madrasasida tahsil olganlar]]
[[Turkum:Amir Olimxon madrasasida tahsil olganlar]]
[[Turkum:Badalbek nav madrasasida tahsil olganlar]]
[[Turkum:Xoja Zohid madrasasida tahsil olganlar]]
[[Turkum:Koʻkaldosh madrasasida tahsil olganlar (Buxoro)]]
[[Turkum:Sovet yozuvchilari]]
[[Turkum:Oʻzbekistonlik shoirlar]]
[[Turkum:Buxoro amirligida tugʻilganlar]]
[[Turkum:Tojikistonda vafot etganlar]]
[[Turkum:Oʻzbekistonlik yozuvchilar]]
[[Turkum:Yozuvchilar]]
[[Turkum:SSSRda vafot etganlar]]

Bu sahifada foydalanilgan andozalar:

Andoza:Adib (tahrirlash)
Andoza:Age (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Andoza:Bilgiquti (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Andoza:Bilgiquti/qator (tahrirlash)
Andoza:Br separated entries (tahrirlash)
Andoza:Buyuk xizmatlari uchun ordeni (tahrirlash)
Andoza:Cite web (tahrirlash)
Andoza:Commons turkum (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Andoza:Faqat shu maqolalardagi turkum (tahrirlash)
Andoza:Fmbox (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Andoza:Fors adabiyoti (tahrirlash)
Andoza:Hlist/styles.css (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Andoza:Lang (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Andoza:Lang-ru (tahrirlash)
Andoza:Lang-tg (tahrirlash)
Andoza:Lenin ordeni (tahrirlash)
Andoza:MONTHNAME (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Andoza:MONTHNUMBER (tahrirlash)
Andoza:Main other (tahrirlash)
Andoza:Manbalar (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Andoza:Manbalar/styles.css (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Andoza:Mehnat Qizil Bayroq ordeni (tahrirlash)
Andoza:Navbox (tahrirlash)
Andoza:OʻzME (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Andoza:Sana (tahrirlash)
Andoza:TavalludJoyi (tahrirlash)
Andoza:Template other (tahrirlash)
Andoza:Tojikiston qahramoni (tahrirlash)
Andoza:Tugʻilgan sanasi (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Andoza:VafotJoyi (tahrirlash)
Andoza:Vafot sanasi va yoshi (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Andoza:Veb manbasi (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Andoza:Webarxiv (tahrirlash)
Andoza:Wikidata (tahrirlash)
Andoza:Yozuvchi bilgiqutisi (tahrirlash)
Modul:Arguments (manbasini koʻrish) (himoyalangan)
Modul:Check for unknown parameters (tahrirlash)
Modul:InfoboxImage (tahrirlash)
Modul:Message box (tahrirlash)
Modul:Message box/configuration (tahrirlash)
Modul:Message box/fmbox.css (tahrirlash)
Modul:Navbar (tahrirlash)
Modul:Navbar/configuration (tahrirlash)
Modul:Navbar/styles.css (tahrirlash)
Modul:Navbox (tahrirlash)
Modul:Navbox/configuration (tahrirlash)
Modul:Navbox/styles.css (tahrirlash)
Modul:Sources (tahrirlash)
Modul:Webarchive (tahrirlash)
Modul:Wikidata (tahrirlash)
Modul:WikidataCache/Q558794 (tahrirlash)
Modul:WikidataSelectors (tahrirlash)
Modul:Yesno (tahrirlash)

Sadriddin Ayniy sahifasiga qaytish.

"https://uz.wikipedia.org/wiki/Sadriddin_Ayniy" dan olindi