bu-zoq

BUZOQ 'sigir bolasi’. B u z o h yechilib ketib, ekinga oralabdi. Bu soʻz qadimgi turkiy tildagi ’tu-gʻish’ maʼnosini anglatgan buz otidan -a qoʻshimchasi bilan yasalgan feʼlga -q qoʻshimchasini qoʻshib yasalgan (ЭСТЯ, II, 241); oʻzbek tilida q undoshi oldidagi a un — lisi â unlisiga almashgan: (buz + a = buza-) + q = buzaq > buzâq. Bu ot asli 'hayvon bolasi’ maʼnosini anglatgan boʻlib, keyinchalik maʼnoda torayish voqe boʻlgan: faqat ’sigir bolasi’ni anglata boshlagan. Mahmud Koshgʻariy-ning lugʻatida shunday maʼnoni anglatuvchi buzagʻu soʻzi keltirilgan; bu ot buza- feʼlidan -gʻu qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, II, 241).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Sigirning bolasi.◆  Yaxshi buzoq ikki onani emadi. Maqol.◆  Sigirning sutida buzoqning haqi bor. Maqol. m◆  Podadan adashgan buzoqqa oʻxshab, duch kelgan eshikka boshingni tiqaverasanmi ? Oybek, Tanlangan asarlar.◆  Tong otganda, apil-tapil sigirni sogʻishga borsa, sigiri ham, buzoq ham yoʻq. "Mushtum".

Ammamning buzogʻi q. amma. Buzoqnnig yugurgani somonxonagacha Qoʻli qisqa, imko-niyati cheklangan odam yugurgani, hovliqqa-ni bilan hech narsa qilolmaydi, degan maʼ-noda ishlatiladigan maqol.◆  Qoʻlingizdan kelganini qilasiz, bek, ammo unutmangki, buzoqning yugurgani somonxonagacha. H. Gʻulom, Mashʼal.◆  Buzoqning yugurgani somonxonagacha, zirillamaliklar iniga kirib ketdi. Endi u kovakdan hali-veri chiqolmaydi. S. Ahmad, Ufq. Nomaʼqul buzoqning goʻshtini yebsiz No-maʼqul aytibsiz, nomaʼqul (bekor) qilib-siz kabi maʼnolarda ishlatiladigan ibora. ◆ -Nomaʼqul buzoqning goʻshtini bir yedik-da, — deydi Berdi tatar. A. Qodiriy, Obid ketmon.

БУЗОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

OʻTIL

• Turkcha: dana