Япон хәрби әсирләренә һәйкәл (Алабуга) исемле битнең чыганагын карау

← Япон хәрби әсирләренә һәйкәл (Алабуга)

Түбәндәге сәбәпкә бәйле сезнең бу битне үзгәртергә хакыгыз юк:

Ваш IP-адрес находится в диапазоне, который был заблокирован на всех вики-сайтах Фонда Викимедиа.

Блокировка наложена участником ‪EPIC‬ . В качестве причины указана Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected .

Начало блокировки: 2 июл 2024, 08:48
Конец блокировки: 2 июл 2025, 08:48

Ваш текущий IP-адрес: 206.189.44.186 . The blocked range is 206.189.32.0/20.

Зинһар, бу мәгълүматларны барлык мөрәҗәгатьләрегездә дә күрсәтегезче. Если вы считаете, что вас заблокировали по ошибке, вы можете найти дополнительную информацию на странице Недопустимость использования открытых прокси-серверов.

Для обсуждения блокировки, пожалуйста, оставьте запрос на Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Сез бу битнең башлангыч текстын карый һәм күчерә аласыз.

{{Һәйкәл
|Татар исеме         = Япон хәрби әсирләренә һәйкәл
|Рәсем              = [[Файл:Япон_әсирләренә_һәйкәл_(Алабуга).jpg|200px]]
|Рәсем язуы      = Япон хәрби әсирләренә һәйкәл
|Ил                  = {{байраклаштыру|Русия}}<br/>{{байраклаштыру|Татарстан}}
|Урын           = {{Алабуга гербы}}, Тугаров урамы
 |lat_dir =  N |lat_deg =55  |lat_min =45  |lat_sec = 12
 |lon_dir =  E |lon_deg =52  |lon_min =4  |lon_sec = 47
 |region     =   
 |CoordScale = 
|Сынчы=  ''архитектор'' Адзава Хидауши (''[[Япония]]'')<br/>''иероглифлар авторы'' Аидзава Хидеюки (''[[Япония]]'')
|Төзелешне  башлау датасы     = 
|Төзелешне  тәмамлау датасы  = [[2000 ел|2000]], [[30 октябрь]]
|Материал                 = гранит, мәрмәр
|Commons                  = 
}}
'''Алабугада япон хәрби әсирләренә һәйкәл''' ({{lang-ru|Памятник японским военнопленным в г. Елабуге}}) — [[Татарстан]]ның [[Алабуга]] шәһәрендә урнашкан Петропавел зиратында (''Тугаров урамы'') куелган һәйкәл. [[1945 ел|1945]]-[[1956 ел]]ларда шушы җирлектә әсирлектә вафат булган [[Япония|япон]] әсирләре истәлегенә {{байрак|Япония}}[[Япония|Япония хөкүмәте]] тарафыннан куелган<ref>''Никита Перфильев.'' [https://www.cyprus.kp.ru/daily/26402/3281138/ Елабуга: город-музей, скрывающий тайны Марины Цветаевой и ...японских самураев.]{{Deadlink|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} «[[Комсомольская правда]]», 14.07.2015</ref>.<br/>
Архитектор — Адзава Хидауши (''[[Япония]]'')<ref>''Илиса Ганиева.''[http://v-chelny.ru/news/yapontsi-pomnyat-o-svoih-sograzhdanah/ Японцы помнят о своих гражданах.]{{Deadlink|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} «[[Вечерние Челны (газета)|Вечерние Челны]]», 15.11.2000</ref>.

== Тарих ==
[[1945 ел|1945]]-[[1948 ел]]ларда [[Япония]] Квантун армиясенең {{comment|әсирлеккә алынган|урысча: интернированные}} офицерлары [[Алабуга]]да, [[НКВД]]ның 97нче санлы лагерендә тотыла (''[[1948 ел]]га кадәр лагерь башлыгы'' подполковник Михаил Кудряшов<ref>[http://posredi.ru/cpeclager-dlya-voennoplennyx-na-kame.htm  Лагерь для военнопленных на Каме.]{{Deadlink|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} POSREDI.RU</ref> 
9 меңнән артык әсир төшкән японны [[Кизнер]]дан җәяү [[Алабуга]]га китереп, хатын-кыз {{comment|кәшишханәсе хөҗрәләрендә|урысча: монастырские кельи}} тоталар. Алар арасында хәрби булмаган, гражданский кешеләр дә була, [[Япония]]нең [[СССР|ССРБ]]дагы илчесе дә берничә ай әлеге лагерьда тотыла. Япон хәрби әсирләре зираты [[1946 ел]]дан соң, {{comment|мәхбүсләр|урысча: пленный}} [[Икенче бөтендөнья сугышы|сугышта]] алган яраларыннан яки төрле авырулардан вафат булгач, [[��лабуга]]ның Петропавел шәһәр [[православие]] зираты янәшәсендә барлыкка килә. Зиратта 85 (''88'') кабер була. [[1948 ел]]да, [[Находка]] аркылы [[Япония]]гә кайтып китәр алдыннан, хәрби әсирләр, үз куллары белән ясап, япон иероглифлары белән язылган «''Вафат булганнарның җаннары тыныч булсын өчен гыйбадәт кылыгыз. 1947 елда монда японнар калды''» дигән язулы кечкенә таш һәйкәл ясап, зиратта урнаштырып калдыралар. Әлеге һәйкәл исән (''яңа һәйкәл артында''), ләкин язуы зәңгәр буяу белән капланган.

Зиратта каберләре булганнарның туганнарына [[СССР|ССРБ]] хөкүмәте елга 1 мәртәбә, [[яз|яз көне]], Алабугага килеп, каберләрне зыярәт итәргә рөхсәт бирә. Аларны, тәрәзәләре пәрдә белән каплаулы автобусларга утыртып, [[милиция]] озатуында, туп-туры зиратка алып киләләр һәм аннан туп-туры {{comment|[[һава аланы]]на|аэропорт}} (''яки [[тимер юл]]га'') алып китәләр. Соңгы елларда исән булган әсирләрнең үзләренең  килү очраклары еш булган. Килүчеләр зиратта [[дөге]]ле бөккәннәр һәм шәмнәр калдыра торган була<ref>[http://www.elabuga-city.ru/articles-yaponskoe-kladbishche-v-elabuge.htm  Японское кладбище в Елабуге.] Elabuga-city.ru</ref>.
[[1998 ел]]да (''?''), халыкара килешү буенча, әсирләрнең җәсәдләре казып алына (''эксгумация''), сугышта һәлак булганнарны олылау өчен борынгы самурай гадәте буенча (''зиратта ук'') яндырыла (''кремация''), көлләре [[Япония]]гә алып кителә.

[[2000 ел]]ның [[30 октябрь|30 октябрендә]] Япония хөкүмәте исеменнән Алабуга шәһәренең читендә урнашкан Петропавел зиратында (''Тугаров урамы'') һәйкәл куелган. [[1998 ел]]га кадәр зиратны (һәм иске һәйкәлне) Алабуга милиция мәктәбе курсантлары, [[1998 ел]]дан хәзергәчә [[Алабуга дәүләт тарихи-архитектура һәм сәнгать музей-тыюлыгы|Алабуга музей-тыюлыгы]] хезмәткәрләре карап тора. Япон зираты янәшәсендә, юл аркылы, [[алман]] һәм [[маҗар]] хәрбиләре зираты бар. Аны карау өчен [[акча]]ны Алманиянең хәрби каберлекләрне багучы халык берлеге ({{lang-de|Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge}}) бирә.

== Тасвирлама ==
Стандарт<ref>[https://www.tourprom.ru/country/russia/chernogorsk/attraction/pamyatnik-yaponskim-voennoplennym/photos-pamyatnik-yaponskim-voennoplennym/ Нәкъ шундый ук һәйкәл Кемерово, Ырынбур, Чита, Хакасиянең Черногорск һ. б. шәһәрләрдә куелган]{{Deadlink|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> һәйкәл гранит аслыкка бастырылган өч стеладан гыйбарәт. Һәйкәлнең урта өлешендәге ак мәрмәр стелада япон иероглифы белән «Үлгәннәр өчен гыйбадәт кылыгыз» ({{lang-ru|Помяните души усопших}}) (''?'') дип язылган. Япон иероглифлары өчен трафаретны [[Алабуга]]да әсирлектә булган Аидзава Хидеюки ясаган<ref>[https://ex-kitubijc.livejournal.com/117750.html  Откуда появилось японское кладбище в Елабуге.] ex-kitubijc.livejournal.com, 06.05.2014</ref>. Сул яктагы плитәдә ак җирлеккә кара хәрефләр белән [[урыс теле|урысча]], уң яктагы плитәдә япон иероглифы белән язылган:
{{өземтә башы}}
{{col-begin}}
{{col-2}}
Бу җирдә вафат булган<br/> 
японнарга һәйкәл

Тынычлык турында уйлар белән,<br/>  
Икенче бөтендөнья сугышыннан соң, 1945-1956 елларда,<br/>
Туган илгә кайту өмете булып та,<br/> 
шушы җирдә вафат булганнар истәлегенә<br/>
2000 елның 30 октябрендә Япония хөкүмәте<br/> 
исеменнән бу һөйкәл куелды
{{col-2}}
Памятник японцам,<br/>
умершим на этой земле

с мыслями о мире в память о тех,<br/>
кто возлагая надежду на возвращение на Родину,<br/>
умер на этой земле после Второй мировой войны<br/>
в 1945-1956 годах, воздвигнут этот памятник<br/>
30 октября 2000 года от правительства Японии
{{col-end}}
{{өземтә азагы}}

== Искәрмәләр ==
{{искәрмәләр}}

== Чыганаклар ==
# [[Алтер Литвин|Литвин А. Л.]] Японские военнопленные: спецлагерь на Каме. «[[Гасырлар авазы (журнал)|Гасырлар авазы]]», 2002, № 3–4.
# ''Rühle O.'' Genesung in Jelabuga. [[Berlin]]: Verlag Der Nation Berlin, 1967; ''Рюле О.'' Исцеление в Елабуге. М.: «Воениздат», 1969.

== Сылтамалар ==
{{Тышкы сылтамалар}}
* [http://amtg-rus.ru/elabuga/sightseeing/obj_143.html   Кладбище японских военнопленных в Елабуге.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160326224317/http://amtg-rus.ru/elabuga/sightseeing/obj_143.html |date=2016-03-26 }} Сайт Ассоциации малых туристских городов 
* [http://www.tatar-inform.ru/news/2010/07/12/227232/ Посол Японии в России возложил цветы к памятнику японским военнопленным в Елабуге.] ИА «[[Татар-информ]]», 12.07.2010
* ''Григорий Вальтер.'' [http://posredi.ru/cpeclager-dlya-voennoplennyx-na-kame.html  Лагерь для военнопленных на Каме.] Посреди.ру, 03.11.2015  

== Моны да карагыз == 
{{Татарстан һәйкәлләре}}   

[[Төркем:Әлифба буенча һәйкәлләр]]
[[Төркем:Алабуга һәйкәлләре]]
[[Төркем:Икенче бөтендөнья сугышы]]

Бу биттә кулланылган калып:

Япон хәрби әсирләренә һәйкәл (Алабуга) битенә кайтыгыз.

Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Япон_хәрби_әсирләренә_һәйкәл_(Алабуга)