Enterobacteriaceae

Enterobacteriaceae
Escherichia coli
Biyolojik sınıflandırma
Üst âlem: Bacteria Şube: Proteobacteria Sınıf: Gammaproteobacteria Takım: Enterobacteriales Familya: Enterobacteriaceae Rahn, 1937[1]

Enterobacteriaceae, Salmonella ve Escherichia coli gibi ünlü hastalık etkenlerini de içeren büyük bir bakteri ailesidir. Genetik araştırmalar, bu aileyi, Proteobacteria şubesine koyar. Enterobacteriales takımının içinde yer alan tek familyadır. Bilimsel yayınlarla doğrulanmış 32 cinsi mevcuttur.^[2]

Bu familyanın içinde enfeksiyon hastalıklarına yol açan zararlı cinslere rastlandığı gibi gıda ve ilaç endüstrilerinde kullanılan yararlı cinsler de vardır. Bazı cinsler organik maddelerin doğada çürümesine yardım eder, birçoğu ise insan ve diğer hayvanların normal bağırsak florasını oluştururlar.

Enterobakterileri tanımlamak için klasik olarak belirlenmiş yedi kıstas vardır. Ancak yeni taksonomi yöntemleri (ribozomal RNA dizinlerinin karşılaştırılması) ile bakteri sınıfları yeniden düzenlenmiş, bunun sonucu bazı cinsler bu kıstaslara artık uymamaktadır:

• Gram-negatif özellikli, spor oluşturmayan, çomak şekilli (basil) bakteriler (genelde boyları 1-5 μm civarındadır).
• Kolay kültürlenme (özel gereksinimlerinin olmaması)
• Oksidaz negatif (Pleisomonas hariç) ve genelde katalaz positif (Shigella dysenteriae haricinde).
• Nitrat redüktaz pozitif (nitratı nitrite indirgeyebilme).
• Seçmeli (fakültatif) anaerob (oksijen varlığında da, yokluğunda da büyüyebilme).
• Glikoz fermantasyonu yapabilme (gaz üretimi olabilir de, olmayabilir de).
• Çoğu bütün hücre yüzeyine yayılmış flagellaya sahip olmaları sonucu hareketlidirler, birkaç cins ise hareketsizdir. Bu genellemenin bir istisnası Pleisomonas 'tır, bu cinsteki türlerin kutupsal flagellası vardır.

Bu familyayı oluşturan cins ve türleri ayırt etmek için tanımlanmış ayrıntılı kıstaslar vardır, örneğin çeşitli şekerlerin fermente edilebilmesi, kükürtlü bileşiklerin üretilebilmesi, bazı metabolik enzimlerin varlığı (β-galaktosidaz, deaminazlar, dekarboksilazlar, gibi), yapabildiği fermantasyon tipi (karışık asit veya 2,3 bütandiol fermantasyonu) gibi. Bu kıstaslarla bilinmeyen bir bakteri türü belli gruplara yerleştirilerek tam kimliği kesinleştirilebilir. Ancak bu grupları oluşturan türler filojenetik anlamda birbirlerine yakın olmayabilirler, çünkü kullanılan kıstaslar klasik bilimsel sınıflandırmada olduğu gibi, sadece fenotipe dayalıdır.

Çok yaygındırlar, bazıları sadece doğada, özellikle nemli ortamlarda bulunurlar. Bu cinslerin çoğu hastalık etmeni türler içerir, bunların neden olduğu hastalıkların ciddiyeti bir suştan öbürüne çok fark edebilir. Bazıları bitki hastalıklarına neden olur, bazıları ise hayvan hastalıklarına.

Bu bakteriler pek çok ekosistemde bulunabilir:

• Bazı türler sadece çürümekte olan organik maddeler üzerinde büyürler (saprotroflar). Bunlar nemli ortamlarda, özellikle toprakta, bitkilerin üzerinde, gıda maddelerinde bulunurlar.
• Bazıları bitkilerde hastalık yaparlar: Erwinia, Pantoea gibi.
• Türlerin büyük çoğunluğu kommensaldirler, insan ve diğer hayvanların bağırsaklarından izole edilebilirler, enterobakter ismi de buradan kaynaklanır.

Genelde bir konak hayvanda da doğada da aynı derecede çoğalmakla beraber bazı türler bir ortama daha iyi adapte olmuş olabilirler.

Genelde insan ve hayvanların bağırsaklarında yaşarlar. Ancak, buna ilaveten derinin nemli bölgelerinde, burun boşluğunda ve kadın üreme kanalında da geçici olarak bulunabilirler.

Enterik bakteriler bağırsak florasının önemli bir bölümünü oluştururlar. Kolon içinde (çekum ile rektum arasında) sayıları çok yüksektir, gıda artıklarının yıkımına ve bağırsak gazlarının oluşumuna katkıda bulunurlar.

Bağırsaklardaki Enterik bakterilerin arasında Escherichia coli türü başta gelir. Aerobik bakterilerin %80'nini oluşturur, dışkıdaki miktarı 10⁸E. coli /gram'dır. Daha düşük sayıda olan diğer türler arasında Proteus ve Klebsiella, daha değişken olarak da Citrobacter, Hafnia, Providencia, Enterobacter cinsleri sayılabilir.

Hastalık yapan enterobakteriler, zorunlu patojenler ve fırsatçı patojenler olarak iki gruba ayrılabilir.

Organizmanın içinde bunların varlığı, sayıları ne kadar olursa olsun anormal sayılır ve genelde bir enfeksiyona yol açarlar. Pislenmiş gıdalarla vücuda giren bu bakteriler bağırsak mukozasına bağlanıp sonra da bağırsak duvarını ötesine geçerek bağırsak sorunlarına yol açarlar. Genelde ağır ishal vakaları olarak kendilerini belli ederler.

Bu gruptaki bazı türler:

• Salmonella typhi, tifoya neden olur.
• Shigella dysenteriae, bakteriyel dizanterinin etmenidir

Fırsatçı patojenler sağlıklı bir konağı hasta edecek bir özellikleri yoktur. Bağışıklık yetersizliği olan bir konakta ise enfeksiyona yol açarlar. Septisemi, solunum yolu, idrar yolu veya abdominal enfeksiyonlara neden olabilirler.

Bunlar bağırsağın normal florasını oluşturabilirler. Örneğin Escherichia coli (özellikle kadınlarda), örneğin kronik kabızlık durumunda, idrar yolu enfeksiyonuna yol açabilir. Klebsiella pneumonia da bazen solunum yolu enfeksiyonuna yol açabilir.

Saprofit enterobakteriler toprakta, suda bitkilerde ve genelde tüm nemli ortamlarda bulunurlar. Organik maddelerin çürümesine yardım ederler. Bunlarına arasında Proteus türleri (hem saprofit hem kommensal olarak yaşarlar),gram pozitif ve negatifle hiçbir alakaları yoktur yalan söylenmektedirler mikrobiyoloji kitaplarında ayrı başlık altlarındadırlar

Eskiden bu familyaya ait cinsler arasında sayılan Erwinia Erwiniaceae familyasına,^[3] Hafnia Hafniaceae familyasına,^[4] Proteus Morganellaceae familyasına^[5] ve Yersinia Yersiniaceae familyasına^[6] taşınmıştır.

• Bilim ve Teknik Canlılar Dünyası:Enterik bakteriler
• J.P. Euzéby : Dictionnaire de Bactériologie Vétérinaire: Enterobacteriaceae, "Enterobacteriales" [1] (Fransızca)