Baki Mezarlığı
| Baki Mezarlığı | |
|---|---|
 Baki Mezarlığı | |
 | |
| Diğer ad(lar) | Cennetü-l Baki |
| Konum | Medine, Hicaz, Suudi Arabistan |
| Koordinatlar | 24°28′02″K 39°36′58″D / 24.46722°K 39.61611°D |
| Tür | Nekropol |
| Din | İslam |
| Açılış | 700) |
| Durum | Kullanımda |
Baki Mezarlığı (Arapça: ٱلْبَقِيْع) veya Cennetü'l-Baki (Arapça:جنة البقيع), Suudi Arabistan'ın Medine şehrinde bulunan bir mezarlıktır. Müslümanların Medine’deki ilk mezarlığıdır.
Baki Mezarlığı Mescid-i Nebevi’ye dış avlusunun doğu cephesinden bitişiktir. Mescid’in Baki Kapısı’nın (Arapça: باب البقيع) veya diğer adıyla Cuma Kapısı’nın (Arapça: باب الجمعة) doğrudan karşısında yer alır.
Müslümanların, Muhammed’in ve ardılı iki halifenin kabirlerini ziyaretten sonra, Cennetü'l Baki’de yatan sahabelerin ve diğer Müslümanların kabirlerini ziyaret etmelerinin İslam dinince müstehap olduğuna inanılır.[1][2]
İmam Müslim’in rivayet ettiği bir hadiste, Cebrail’in Muhammed’e gelerek: “Ey Muhammed! Rabbin sana, ehli bakii ziyaret etmeni, onlar için mağfiret dilemeni emrediyor.” dediği yazar. Başka bir sahih hadiste de: “Ben baki ehline dua etmek için oraya gönderildim.” dediği rivayet edilir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]
Mezarlığın olduğu alan Muhammed Mekke'den Yesrib'e (şimdiki adıyla Medine) hicret ettiğinde teke dikeni cinsi bitkilerle kaplıydı. Hicretten sonra yeni evlerin bu çalılık alanın yakınına yapılmaya başlanmasıyla burası mezarlık olarak belirlendi ve dikenli çalılar temizlendi.[4]
Necd'deki Diriye şehrinin emiri Muhammed bin Suud, Vahhabi hareketinin kurucusu Muhammed bin Abdülvehhâb ile 1744 yılında bir araya gelerek 1727'de kurulmuş olan Diriye Emirliği'ni Arabistan'ın hükmetmek Birinci Suudi Devleti olarak yeniden şekillendirdi.[5] Kurdukları devleti yönetecek hanedanına babasının adını vererek Suud Hanedan��’nı kurdu. Emirlik'in sonraki yöneticileri hem emir hem de imam olarak anıldılar.
Emirlik'in bir sonraki imamı olan Abdülaziz bin Muhammed Suûdi liderliğindeki Vahhabiler 1801'de Kerbela'yı istila etti, Hüseyin bin Ali’nin türbesini yağmaladı.[5] 1803'te Mekke'yi ele geçirdikten sonra Diriye'ye dönen Abdülaziz, Kasım 1803'te Kerbela Baskını'nın intikamı olarak Şiilerce öldürüldü.[5] Abdülaziz'in yerine geçen Diriye Emirliği'nin 3. İmamı ve Emiri Said bin Abdülaziz Suûdi'nin önderliğinde Hicaz'ın fethine devam eden Vahhabiler Nisan 1804'te Medine'yi Osmanlılardan aldı.[5] Baki Mezarlığı'ndaki bütün yapıları yıktılar ve mezar taşlarını kırdılar.[4]
Osmanlı padişahı II. Mahmud'un talimatıyla başlanan Osmanlı-Suudi Savaşları sırasında Medine'yi tekrar ele geçirmek için hareket eden Tosun Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu Aralık 1811'de El-Safra Savaşı’nda geri püskürtüldü. Mısır Valisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa'nın Ahmet Bonaparte Paşa ile gönderdiği 20.000 kişilik takviye kuvvetin de yardımıyla 1812'de Tosun Paşa Medine'yi tekrar kuşattı ve şehri Vahhabilerden geri aldı.
1814/15 yıllarında serüvenleri sırasında Medine'yi de ziyaret eden Johann Ludwig Burckhardt iki cilt olarak yayımlanmış Travels in Arabia (Türkçe: Arabistandaki Seyahatlerim) isimli kitabının Medine'ye ayırdığı kısmında Baki Mezarlığı hakkında şunları yazmıştır.
Bu [mezarlık] kasaba surlarının hemen ötesinde, Cuma Kapısı’nın yakınındadır ve El Bekya [Baki] adını taşır. İki kenarı da birkaç yüz arşınlık (birkaç eski dönümlük) meydanın etrafı duvarlarla sarılıdır ki bunların güney tarafındakinin ardında banliyöler başlar, diğer yönlerde ki duvarlar da hurma bahçeleriyle sarılmıştır. birleşen ve diğerlerinde hurma bahçeleriyle çevrili bir duvarla çevrilidir.
Ölülerini içinde barındırdığı kişilerin kutsallığı göz önüne alındığında [burası] çok kötü bir yer; ve belki de Medine büyüklüğündeki herhangi bir doğu kasabasındaki en kirli ve sefil mezarlık. Ne tek iyi bir türbe, ne de [mezarları belirten] tek bir mozale (mezar taşı) yok; ama bunun yerine, kaba toprak yığınları ve alçak kenarlık oluşturması için yığılmış gevşek taşlar [var]. Vahhabiler mezarları tahrif etmekle suçlanıyor; ve bunun kanıtı olarak, eskiden Osman, Abbas, Setna Fatma [Fatımatü’z-zehra]] ve Muhammed'in halalarının türbelerinin ve [türbelerin] kubbelerinin geriye kalan enkazı işaret ediliyor. Yıkımın sebebi mezhepsel olsa da: burada taştan yapılmış diğer bütün basit mezarları da kesinlikle onlar [Vahabiler] yok etmediler. [Çünkü] ne Mekke'de ne de başka herhangi bir yerde bunu [mezarların ve türbelerin tahribatı] yapmadılar. Bu mezarlığın sefil durumu, Vehhabi fethinden önce de var olmuş olmalı ve bu durum kutsi hemşehrilerinin kalıntılarını şereflendirmek için herhangi bir masrafa girmeye pek meyilli olmayan kasaba halkının pintice zihinlerine atfedilmelidir. Bütün [mezarlık], tek bir düzgün mezar taşı olmayan; toprak birikintilerinden, geniş çukurlardan ve çöplerden oluşan karmakarışık bir yığıntı. Hacılar, birkaç mezarı ziyaret etmeye götürülür ve [mezarların] önlerinde dururken dua okunur.
…Medine sakinleri tüm ölülerini bu yere, azizlerinkilerle aynı sade mezarlara gömerler. Ölmüşlerinin mezarlarını Ramazan Bayramı’nda ziyaret eden aileler mezarlara hurma ağaçlarının dallarından koyar, bu yapraklar da bazen [bırakıldığı yerde] birkaç gün kalır.
— Johann L. Burckhardt, Travels in Arabia: Comprehending an Account of Those Territories in Hadjaz which the Mohammedans Regard as Sacred (1829), Cilt 2, s.222–226
Vahhabi yönetimi sona erdikten sonraki yıllarda Baki Mezarlığı'ndaki mezarlar ve türbeler tekrar yapılmıştır. İbrahim Rifat Paşa'nın 1901-1908 yılları arasındaki dört hac ziyaretindeki[6] deneyimlerini ve gözlemlerini yazdığı Mirʾâtü'l-Ḥaremeyn (Haremeyn Tarihi) eserinde gözlemlediği yapıları şöyle aktarmıştır.
On binlerce sahabe ve sayısız tâbiînin gömülü olduğu Medine’deki Baki el-Harkad mezarlığında okunacak bir dua aşağıda verilmiştir. Osmanlı döneminin sonuna ve [Mekke] Şerifliği’nin yönettiği ara döneme kadar bazısı tek, bazısı birden fazla mezarı gölgelendiren irili ufaklı on altı kubbeli yapı vardı. Bunlardan [mezarlardan] en göze çarpanları üçüncü halife Osman bin Affan, Peygamber’in bazı hanımları, oğlu İbrahim, kızları Fatıma, Rukiye, Ümmü Gülsüm, amcası Abbas, süt annesi Halime al-Sadiye, torunu Hasan, halaları ve seleflerden Ca’fer el-Sadık ile İmam Maliktir. Mezarlığın alanı şu an yaklaşık 55.000 metre karedir.
— İbrahim Rifat Paşa, Haremeyn Tarihi
Suûdi Hanedanı Hicaz'ı 1925'te tekrar ele geçirdi.[7][8] Sonraki yıl İbn Suud kadıdan alınan dini icazete dayanarak mezarlığın yıkılmasına izin verdi. Bir Vahhabi milis kuvveti olan İhvan 21 Nisan 1926'da yıkıma başladı.[9] En küçük mezartaşı bile kırıldı. Muhammed'in türbesinin de yıkılacağına dair söylentilerin artması sonrası İbn Suud türbenin yıkılmayacağını açıkladı.[10]
Bugün hiçbir türbe ve mezar taşının bulunmadığı Baki yine mezarlık olarak kullanılmaktadır.[11]
Definler
[değiştir | kaynağı değiştir]Mescid-i Nebevi inşaat aşamasındayken ölen sahabe Esad bin Zurara bu mezarlığa gömülen ilk kişidir.[12][13]
Bedir Harbi'ne sefere çıkılmadan önce rahatsızlanan ve Muhammed Medine'de değilken 17 Ramazan 2'de ölen kızı Rukiyye Baki Mezarlığı'na gömülmüştür. Rukiyye Muhammed’in ev halkından Baki Mezarlığı'na gömülen ilk kişidir.[14][15]
Bedir Harbi'nin biraz sonrasında, Hicrî 3 yılında ölen Osman bin Maz'un, muhacirundan bu mezarlığa defnedilen ilk sahabedir.[16][17]
Muhammed'in ailesi ve yakınları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Halime, süt annesi
- Zeyneb bint Huzeyme (596-625), eşi
- Meymûne bint Haris (ö. 632), eşi
- Reyhâne bint Zeyd (612 - 632), eşi
- Mâriye (ö. 637), eşi
- Zeyneb bint Cahş (593 - 641), eşi
- Hafsa bint Ömer (605-658), eşi
- Ümmü Habibe (594-665), eşi
- Ümmü Seleme (596-683), eşi
- Safiyye bint Huyey (611-671), eşi
- Aişe (613-678), eşi
- Fatıma (606-632), kızı
- Rukiyye bint Muhammed (601 - 624), kızı
- Zeyneb bint Muhammed, (599 - 629), kızı
- İbrahim (630 - 632), oğlu
- Abbas bin Abdulmuttalib (566 - 652), amcası
- Safiyye bint Abdülmuttalib (567 - 640), halası
- Hasan bin Ali (669–624), torunu
- Zeynelâbidîn (659-713), kuşak torunu
- Muhammed el-Bakır (676-731), 3. kuşak torunu
- Ca'fer es-Sâdık (702-765), 4. kuşak torunu[18]
Diğer
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ebu Bekir (573 - 634), ilk halife
- Ömer bin Hattab (583 - 644), ikinci halife
- Osman bin Affan (574 - 656), üçüncü halife
- Osman bin Maz'un (ö. 623), ilk defnedilen sahabi
- Fatıma bint Esed, Ali'nin annesi
- Ubeyy bin Kâb (ö. 654), Muhammed'in vahiy katibi
- Ümmü'l-Benîn, Ali'nin eşi
- Mâlik bin Enes (712 - 795), Fıkıh alimi
- Şeyh Şamil (1797 - 1871), Dağıstanlı imam ve komutan
- Abdülmecid (1868 - 1944), son halife
- Mahmut Sami Ramazanoğlu (1892 - 1984) Erenköy Cemaati (Altınoluk) lideri
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Baki'de dört Şii imamın türbesi yıkılmadan önce -
Baki Mezarlığı -
Halime'nin mezarı -
Muhammed'in evladı olan İbrahim'in mezarı
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ İbn-i Berrac, c. 1, s. 283; Muhakkık-i Hilli, c. 1, s. 210.
- ^ Şerbini, c. 1, s. 513; Bahuti, c. 2, s. 601; İbnu’l-Hac, c. 1, s. 265.
- ^ History of the Cemetery of Jannat al-Baqi[ölü/kırık bağlantı]
- ^ a b Werner Ende (19 Temmuz 2021). Kate Fleet, Gudrun Krämer, Denis Matringe, John Nawas, and Devin J. Stewart (Ed.). "Baqīʿ al-Gharqad". Brill. Erişim tarihi: 16 Nisan 2024.
- ^ a b c d Jerald L. Thompson (18 Aralık 1881). "H. St. John Philby, Ibn Saud and Palestine" (PDF) (İngilizce). DEFENSE TECHNICAL INFORMATION CENTER. 13 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2024. Diğer özet.
- ^ "İbrâhim Rifat Paşa". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Cilt 21. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi. 2000. ss. 347-348. 17 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2024.
- ^ "NEW REALM RISES AS HOPE OF ISLAM; Widening Domain of Sultan of Nejd Preserves Traditions Abjured by the Turks. TRIUMPH OVER THE HEDJAZ Empire Now Includes 170,000 Square Miles, 2,000,000 People, in Central Arabia -- Britain Neutral". The New York Times (İngilizce). Erişim tarihi: 17 Nisan 2024.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "ARABIAN EMPIRE IN THE MAKING; European Nations With Moslem Subjects Encourage Ibn Saud's Attempt to Take Over the Religious Power of the Caliphate". The New York Times (İngilizce). Erişim tarihi: 17 Nisan 2024.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "The Destruction Heritage in Saudi Arabia" (PDF). The Center for Academic Shi'a Studies. August 2015. 10 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Eylül 2016.
- ^ "WILL SAVE MAHOMET'S TOMB; King Ibn Saud Denies Report of Razing in Medina". The New York Times (İngilizce). Erişim tarihi: 17 Nisan 2024.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ https://islamansiklopedisi.org.tr/cennetul-baki 2 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TDVİA'de "CENNETÜ’l-BAKĪ‘" maddesi
- ^ Muhammad ibn Saad. Kitab al-Tabaqat al-Kabir vol. 3. Translated by Bewley, A. (2013). The Companions of Badr. London: Ta-Ha Publishers.
- ^ Muhammad ibn Ishaq. Sirat Rasul Allah. Translated by Guillaume, A. (1955). The Life of Muhammad. Oxford: Oxford University Press.
- ^ Tabari/Landau-Tasseron p. 162.
- ^ Muhammad ibn Umar al-Waqidi. Kitab al-Maghazi. Translated by Faizer, R., Ismail, A., & Tayob, A. K. (2011). The Life of Muhammad, p. 51. Oxford & New York: Routledge.
- ^ İbn-i Sa’d, c. 1, s. 115.
- ^ "TDV İslam Ansk., cilt: 33, sayfa: 470". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2021.