Vikipedi

Makine ve Kimya Endüstrisi

Millî Savunma Bakanlığına bağlı anonim şirket
(MKE sayfasından yönlendirildi)

Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi (kısaca MKE), 15 Mart 1950 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetlerinin her türlü silah, mühimmat, roket, araç ve gereç ihtiyaçlarını karşılamakla görevli ve Millî Savunma Bakanlığına bağlı olarak savunma sanayi alanında faaliyet göstermek amacıyla kurulan kurum.[3] Kamu iktisadi teşebbüsü olarak kurulan MKE, 3 Temmuz 2021 tarihi itibarıyla 7330 sayılı Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi Hakkında Kanun ile anonim şirkete dönüştürülmüştür.[4]

Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş.
Eski ad(lar)Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
TipAnonim Şirket
EndüstriSavunma Sanayi
ÖncülAskeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü
KuruluşTürkiye 15 Mart 1950 (1950-03-15), Ankara
Genel merkezi
Ankara
,
Türkiye
ÜrünAğır Silah
Hafif Silah
Mühimmat
Kimyasal
Askeri/Sivil Maske
Gelirartış ₺3.101.767.703 (2020 yılında) [1]
SahibiTürkiye Cumhuriyeti Millî Savunma Bakanlığı
Çalışan sayısı5.466 (2020 yılında) [2]
Web sitesimke.gov.tr

Kurumun temelleri Fatih Sultan Mehmet tarafından kurdurulan Top Dökümhanesine dayanmaktadır.[5] Kurum, dünyada 40'tan fazla ülkeye ihracat gerçekleştirme başarısı göstermiştir. 2020 yılında Kurumun kârı ₺925.788.800 tutarına ulaşmış ve böylelikle en çok kâr eden kamu sanayi kuruluşları arasında ilk 3'te yer almıştır.[6] En son 2020 yılında MKE Kurumu, Türkiye'nin en büyük 100 sanayi kuruluşundan biri olup 90. sırada yer almış ayrıca Türkiye'deki savunma sanayi kuruluşları arasında 4. ve kamu sanayi kuruluşları arasında ise 7. sırada bulunmaktaydı.[7]

Tarihçe

değiştir
 
MKEK üretimi çeşitli tipteki mühimmatlar

Kurumun tarih boyunca faaliyetlerini yürütmüş olduğu ad ve ünvanlar şu şekildedir:[4][8]

Değişik ünvan ve statüler altında 15. yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu dönemine kadar inebilen tarihî bir geçmişe sahip olan Kurumun temelleri Fatih Sultan Mehmet'in Top Dökümhanesini kurdurmasıyla atılmıştır. Kurum sırasıyla; 15. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak Top Dökümhanesi (İstanbul Tophanesi), 1832-1908 yılları arasında Tophane Müşirliği, 1908-1909 yılları arasında Tophane Nazırlığı, 1909-1921 yılları arasında ise İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti Umumiyesi adlarıyla Osmanlı İmparatorluğu'nda hizmet vermiştir. İmparatorluğun işgali ile İstanbul’dan kaçırılan bir kısım tezgâh, teçhizat, malzeme ve ustalarla 1921 yılından itibaren Türk Kurtuluş Savaşı'nda ulusal bağımsızlık hareketinin içerisinde yer almıştır. 1921 yılında Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü adı altında yeniden teşkilatlandırılmıştır. Merkezi Ankara'da olan bu oluşum, İstanbul, Kırıkkale ve yurdun birçok köşesinde yer alan kuruluşlarla Cumhuriyet döneminin başta savunma sanayi olmak üzere birçok farklı sanayi alanında yapılanmasının temel taşlarından biri olmuştur.[8]

Kurum, değişen dünya ve Türkiye koşulları, üretim/pazarlama anlayışındaki değişmeler ve gelişmeler ile NATO’ya girişimi sonucu hâlihazırdaki kapasiteyi daha etkin ve verimli kullanabilmek amacıyla 15 Mart 1950[9] tarihinde 5591 sayılı Kanun'la sermayesinin tamamı devlet tarafından karşılanan Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu adı ile yeniden teşkilatlanmıştır. Zaman içinde gerek yurt içi gerekse yurt dışından alınan önemli siparişler sonucunda ulaştığı ekonomik gücü çok iyi kullanan MKE, savunma sanayinin çeşitli alanlarında yatırımlarını gerçekleştirerek 18 büyük fabrika, 18.000 kalifiye personel gibi bir büyüklüğe ulaşma başarısını göstermiş ve çok önemli hizmetlerine yıllarca devam etmiştir. MKE Kurumu tarafından 1954 yılında Türkiye'nin ilk yerli eğitim uçağı olan MKE Uğur 44 üretilerek bir ilke imza atılmıştır. Aynı şekilde Türkiye'deki ilk askerî pil üretimi ve ilk demir yolu haddelemesi de Kurum tarafından gerçekleştirilen ilklerden bazılarıdır.[10]

5591 sayılı Kanun, 1983 tarihli ve 105 sayılı Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Kuruluşu Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile yürürlükten kaldırılmıştır. Kurum daha sonra bütün KİT’leri tek çatı altında toplayan ve 18 Haziran 1984 tarihinde çıkarılan 233 sayılı “Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında KHK” kapsamına alınmıştır. Hâlen 233 sayılı KHK ve bu KHK'ye dayanılarak 1984 yılında çıkarılan “MKE Kurumu Ana Statüsü” çerçevesinde tamamen bir ticari kuruluş gibi kârlılık ve verimlilik esas alınarak faaliyetini sürdürmüştür. Ana görevi Türk Silahlı Kuvvetlerinin her çeşit silah, mühimmat, roket, harp araç ve gereç ihtiyacını karşılamak olan Kurumda; zaman içinde Türkiye endüstrisi ve ekonomisindeki gelişmelere uygun olarak organizasyon değişiklikleri yapılmış olup Kurum, faaliyetlerini 3 Temmuz 2021 tarihine değin merkez teşkilatı ve buna bağlı 10 fabrika ve 2 işletme müdürlüğüyle yürütmüştür.

MKE, ayrıca piyasanın ihtiyacı olan çelik ve pirinç gibi üretim hizmetlerini, günün teknik ve ekonomik koşullarını göz önünde tutarak, dünya ve NATO Standartlarına uygun kalitede üretim yapmaktaydı. Gerek Türkiye piyasasına gerekse uluslararası pazarlara arz edilmekte olan ürünlerin imalatı süresince tüm fabrikalarda AQAP 2120 ve ISO 9001 Kalite Güvence sistemleri uygulanmıştır.[11]

MKE Kurumu, 03 Temmuz 2021 tarihli, 31530 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 7330 sayılı Makine ve Kimya Endüstrisi Anonim Şirketi Hakkında Kanun ile Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş. adı altında yeniden yapılandırılmıştır.[12]

Ürün Grupları

değiştir

MKE Kurumunun üretim faaliyetlerini gerçekleştirdiği ürün grupları şöyledir:

  • 1 - Silah Grubu
    • Hafif Silah Grubu
    • Ağır Silah Grubu
  • 2 - Mühimmat Grubu
    • Hafif Silah Mühimmatı
    • Ağır Silah Mühimmatı
  • 3 - Roket Grubu
  • 4 - Patlayıcı Maddeler
  • 5 - Makine Ekipman
  • 6 - Malzeme ile Kimya
  • 7 - Piroteknik[13]

Ürünler

değiştir

Kurumun üretmiş olduğu bazı ürünler şu şekildedir:

Hafif Silah Grubu[14]

değiştir
  • MKE MPT Milli Piyade Tüfeği
  • PMT-76/57A Platform Makineli Tüfek
  • JMK Bora-12 Keskin Nişancı Tüfeği
  • KNT-76 Keskin Nişancı Tüfeği
  • G3-A3/A4 Piyade Tüfeği
  • HK33E-A2/A3 Piyade Tüfeği
  • MP5-A2/A3/K Makineli Tabanca
  • MTS-A2/A3 Susturuculu Makineli Tabanca
  • MKE T-41/43/50/94
  • T40-R/R5 Bombaatar

Ağır Silah Grubu[14]

değiştir
  • 155 mm T-155 Fırtına Obüs Silah Sistemi
  • Boran 105 mm Havadan Taşınabilir Hafif Çekili Obüs
  • 76/62 mm Millî Deniz Topu
  • M113 Elektrikli Zırhlı Muharebe Aracı (E-ZMA)
  • 155 mm T-155 Panter Obüsü
  • 155 mm 6x6 Yavuz Obüsü
  • 105 mm M68 Tank Topu Silah Sistemi
  • 20 mm/35 mm Çift Namlulu Uçaksavar
  • 107 mm ÇNRA
  • 60 mm Komando Havanı
  • 120 mm HY1-12 Yivli Havan

Maske ve koruyucu ekipman üretimi

değiştir

COVID-19 salgınını önlemek ve söz konusu hastalığın etkilerini azaltmak amacıyla MKE Kurumu tarafından çeşitli çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalar, Kurum bünyesinde bulunan ve uzun yıllardır maske ve maske süzgeçleri üretimi gerçekleştiren MKE Maksam Makine ve Maske Fabrikasında yürütülmüştür.[15] Mayıs 2020 itibarıyla söz konusu ürünlerde günlük üretim kapasitesinde toplam 1.000.000 adedin üzerine ulaşılmıştır. Bu çerçevede üretilen ürünler şu şekildedir:[16]

  • Cerrahi Maske,
  • FFP3 Tipi Maske,
  • Koruyucu Tulum,
  • Koruyucu Gözlük Tip A-B,
  • Yüz Koruyucu Siper Tip C,
  • Koruyucu Eldiven,
  • Panoramik Maske Seti,
  • P13 Plastik Süzgeç,
  • MKE Cerrahi Maske Üretim Makineleri

SAHRA Mekanik Solunum Cihazı

değiştir

Maske ve koruyucu ekipman dışında ise COVID-19 hastalarına temel solunum desteği sağlamak amacıyla yerli imkânlardan faydalanılarak SAHRA Mekanik Solunum Cihazı üretilmiştir. SAHRA, 2020 yılı Mayıs ayı sonu itibarıyla seri üretime hazır olup haftalık 500 adet üretim kapasitesine sahiptir.[17]

MKE Termal Kamera Sistemi

değiştir

Mayıs 2020 itibarıyla vücut sıcaklığı ölçümü ve ölçüm sonrası uyarı yeteneğine sahip termal kamera sistemi geliştirilmiştir. Kalabalık ortamlarda kullanıma uygun olarak hareketli ve hareketsiz kişilerin vücut sıcaklığını ölçebilen sistem, yapılan ölçümlerin ardından belirlenen değer üzerinde çıkan sonuçlara karşı uyarı vermekte olup sistem entegrasyonu bulunan ilgililere ve sağlık birimlerine bildirimlerde bulunabilmektedir.[18]

Fabrika ve işletmeleri

değiştir

MKE Genel Müdürlüğüne bağlı olarak birbirleri ile entegre şekilde çalışan Ankara, Kırıkkale ve Çankırı illerine dağılmış şekilde 10 fabrika ve 2 işletme müdürlüğü bulunmaktaydı.[19] Söz konusu tesisler ve bulundukları iller şu şekildedir:[20]

Tarihte MKE Genel Müdürleri[21]

değiştir
№ Ad Rütbe/Ünvan Görev Başlangıcı Görev Bitişi Not Kurum Ünvanı
1 Çengeloğlu Tahir Mehmed Paşa Müşir 1832 16 Kasım 1832 1. kez Tophane Müşirliği
2 Damat Mehmed Halil Rıfat Paşa Müşir 16 Kasım 1832 11 Kasım 1836 Tophane Müşirliği
3 Çengeloğlu Tahir Mehmed Paşa Müşir 11 Kasım 1836 1837 2. kez Tophane Müşirliği
4 Gözlüklü Mehmed Reşid Paşa Ferik 1837 1844 Tophane Müşirliği
5 Damat Mehmed Ali Paşa Müşir 1844 10 Ağustos 1845 Tophane Müşirliği
6 Damat Ahmed Fethi Paşa Müşir Ağustos 1845 1857 1. kez Tophane Müşirliği
7 Ahmed Vasıf Paşa Müşir 1857 1857 Tophane Müşirliği
8 Damat Ahmed Fethi Paşa Müşir 1857 14 Şubat 1858 2. kez Tophane Müşirliği
9 Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa Müşir 15 Şubat 1858 12 Ağustos 1858 Tophane Müşirliği
10 Mehmed Tevfik Bey Nazır 12 Ağustos 1858 12 Mart 1862 Tophane Müşirliği
11 Halil İbrahim Paşa Müşir 12 Mart 1862 29 Mayıs 1865 1. kez Tophane Müşirliği
12 Hasan Rıza Paşa Müşir 30 Mayıs 1865 11 Mart 1866 1. kez Tophane Müşirliği
13 Mehmed Namık Paşa Müşir 11 Mart 1866 9 Nisan 1866 1. kez Tophane Müşirliği
14 Halil İbrahim Paşa Müşir 15.04.1866 Eylül 1871 2. kez Tophane Müşirliği
15 Ahmed Esad Paşa Müşir 10 Eylül 1871 30 Ocak 1872 Tophane Müşirliği
16 Halil İbrahim Paşa Müşir 1872 1872 3. kez Tophane Müşirliği
17 Mustafa Paşa Müşir 1872 14 Nisan 1872 Tophane Müşirliği
18 Mehmed Yaver Paşa Ferik 15 Nisan 1872 9 Temmuz 1872 Tophane Müşirliği
19 Mustafa Asım Paşa Müşir 20 Temmuz 1872 29 Temmuz 1872 Tophane Müşirliği
20 Mustafa Sıtkı Paşa Müşir 30 Temmuz 1872 10 Ekim 1872 Tophane Müşirliği
21 Halil İbrahim Paşa Müşir 10 Ekim 1872 22 Mayıs 1873 4. kez Tophane Müşirliği
22 Ali Saib Paşa Ferik 23 Mayıs 1873 28 Temmuz 1873 1. kez Tophane Müşirliği
23 Seyit Paşa Ferik-Nazır 29 Temmuz 1873 19 Nisan 1876 Tophane Müşirliği
24 Ali Saib Paşa Müşir 25 Nisan 1876 1876 2. kez Tophane Müşirliği
25 Hasan Rıza Paşa Müşir 20 Haziran 1876 29 Eylül 1876 2. kez Tophane Müşirliği
26 Damat Mahmud Celaleddin Paşa Müşir 1 Ekim 1876 3 Ocak 1878 Tophane Müşirliği
27 Mehmed Namık Paşa Müşir 3 Ocak 1878 12 Nisan 1878 2. kez Tophane Müşirliği
28 Gazi Ahmed Muhtar Paşa Müşir 24 Nisan 1878 5 Haziran 1878 Tophane Müşirliği
29 Mehmed Rauf Paşa Müşir 5 Haziran 1878 3 Aralık 1878 Tophane Müşirliği
30 Ali Saib Paşa Müşir 29 Aralık 1878 21 Ağustos 1891 3. kez Tophane Müşirliği
31 Mustafa Zeki Paşa Müşir 21 Ağustos 1891 28 Temmuz 1908 Tophane Müşirliği
32 Topçu Ali Rıza Paşa Birinci Ferik 1908 1909 Tophane Nazırlığı
33 Necip Paşa Ferik 1909 1909 Tophane Nazırlığı
34 Hurşit Paşa Ferik 1909 1909 Tophane Nazırlığı
35 Nazım Paşa Ferik 5 Aralık 1909 11 Aralık 1913 1. kez İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti
36 Necmettin Bey Binbaşı-Miralay 11 Aralık 1913 9 Temmuz 1919 İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti
37 Galip Paşa Mirliva 9 Temmuz 1919 9 Eylül 1919 İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti
38 Selahattin Adil Bey Miralay 5 Kasım 1919 22 Nisan 1920 İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti
39 Sait Sadi Paşa Mirliva 22 Nisan 1920 9 Aralık 1920 İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti
40 Nazım Paşa Emekli Ferik 9 Aralık 1920 1921 2. kez İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti
41 Mustafa Asım Berkman Miralay-Mirliva Ocak 1921 2 Nisan 1925 Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü
42 Osman Zati Korol Miralay-Mirliva 2 Nisan 1925 6 Şubat 1932 Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü
43 Eyüp Durukan Tuğgeneral-Tümgeneral 6 Şubat 1932 22 Eylül 1941 Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü
44 Sırrı Seyrek Tuğgeneral-Tümgeneral 22 Eylül 1941 2 Eylül 1946 Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü
45 Fikret Karabudak Tümgeneral 2 Eylül 1946 24 Temmuz 1948 Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü
46 Ekrem Akpay Tümgeneral / Genel Müdür 31 Ağustos 1948 4 Kasım 1950 Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü
Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
47 Celal İmre Genel Müdür 9 Şubat 1951 15 Nisan 1953 1. kez Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
48 Hulki Yanat Genel Müdür 17 Nisan 1953 1 Kasım 1956 Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
49 Fuat Yücesoy Genel Müdür 5 Kasım 1956 26 Ocak 1959 Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
50 Ali Ulvi Çimen Genel Müdür 7 Şubat 1959 4 Haziran 1960 Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
51 Enver Çakıroğlu Tuğgeneral / Genel Müdür 4 Haziran 1960 15 Şubat 1962 Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
52 Selahattin Şanbaşoğlu Genel Müdür 15 Mart 1962 22 Eylül 1964 Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
53 Celal İmre Genel Müdür 1 Ekim 1964 17 Temmuz 1966 2. kez Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
54 Mehmet Özgür Genel Müdür 17 Temmuz 1966 16 Kasım 1968 Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
55 Mustafa Erener Genel Müdür 16 Kasım 1968 10 Aralık 1969 Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
56 Orhan Sorguç Genel Müdür 10 Aralık 1969 11 Ocak 1973 Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
57 Recai Baturalp E. Korgeneral / Genel Müdür 11 Ocak 1973 13 Temmuz 1978 Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
58 Akın Çakmakçı Genel Müdür 15 Eylül 1978 11 Mart 1982 Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
59 Mustafa Taşan Genel Müdür 11 Mart 1982 6 Ocak 1989 Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
60 Adnan Adil İğnebekçili Genel Müdür 6 Ocak 1989 7 Ocak 1991 Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
61 Saadettin Karaerkek Genel Müdür 7 Ocak 1991 9 Ağustos 1991 Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
62 Mehmet Hilmi Güler Genel Müdür 9 Ağustos 1991 3 Ocak 1992 Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
63[22] Emin Gök Genel Müdür 3 Ocak 1992 2 Nisan 1997 Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
64[23] Recai Önder E. Tuğgeneral / Genel Müdür 2 Nisan 1997 15 Kasım 2001 Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
65[24] Mehmet Başpınar E. Tümgeneral / Genel Müdür 16 Kasım 2001 10 Şubat 2005 Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
66[25] Ünal Önsipahioğlu E. Tümgeneral / Genel Müdür 1 Nisan 2005 13 Şubat 2012 Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
67[26] İzzet Artunç E. Tümamiral / Genel Müdür 19 Mart 2012 29 Ocak 2016 Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
68[27] Ahmet Taşkın Genel Müdür 2 Aralık 2016 24 Mayıs 2018 Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu
69 Yasin Akdere Genel Müdür 22 Eylül 2019 28 Ocak 2023 Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş.
70 İlhami Keleş Genel Müdür 5 Şubat 2023 Görevde Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş.

Müzeleri

değiştir

İlişkili spor kulüpleri

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2021. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2021. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2020. 
  4. ^ a b "03 Temmuz 2021 tarihli Resmî Gazete". 2 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2021. 
  5. ^ "Tarihçe". 29 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2021. 
  6. ^ "2020 yılı Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-Dönem Kârı/Zararı". www.iso500.org.tr/. İSO (İstanbul Sanayi Odası). 31 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2021. 
  7. ^ "2020 - Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-MKE Kurumu". www.iso500.org.tr. İSO (İstanbul Sanayi Odası). 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2021. 
  8. ^ a b Tophane-i Amire’ den, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu’na. Turan Tanyer, “Tophane-i Amire’ den, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu’na”. MKE Dergisi. 1995. ss. 1-90. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2016. 
  10. ^ "MKEK - Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu". www.mkek.gov.tr. 29 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2021. 
  11. ^ "MKEK Resmi Web Sitesi, Kurumsal -> Tarihçe sayfası". 19 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011. 
  12. ^ "3 Temmuz 2021 CUMARTESİ". www.resmigazete.gov.tr. 2 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2021. 
  13. ^ "MKEK Resmi Web Sitesi, Ürünler sayfası". 15 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011. 
  14. ^ a b mke.gov.tr/tr/products.aspx?id=52&source=Products
  15. ^ "MKE Maksam Makina ve Maske Fabrikası". 30 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  16. ^ "Dünyaya maske üreten işte o fabrika". 21 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  17. ^ "24 saat aralıksız üretiyorlar, gelecek ay seri üretime geçecek". 28 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  18. ^ "MKE'den Kovid-19 salgınına termal kameralı takip". 30 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  19. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2021. 
  20. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2021. 
  21. ^ Turan Tanyer, “Tophane-i Amire’ den, Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu’na”. MKE Dergisi, Ankara. 1995. s. 27-67. 
  22. ^ 03.01.1992 tarih ve 21100 sayılı Resmî Gazete
  23. ^ 03.04.1997 tarih ve 22953 sayılı Resmî Gazete
  24. ^ 15.11.2001 tarih ve 24584 sayılı Resmî Gazete
  25. ^ "Atama Kararı Resmî Gazete". 30 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2022. 
  26. ^ 17.03.2012 tarih ve 28236 sayılı Resmî Gazete
  27. ^ "Atama Kararı Haberi". 3 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2021. 
  28. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2021. 
  29. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Makine_ve_Kimya_Endüstrisi&oldid=34132660" sayfasından alınmıştır