Hanya

Hanya'nın en eski kalıntıları Kastelli tepesindeki Tunç Çağı buluntularıdır. Büyük ihtimalle şehrin adı da, antik şehir Kidonya'nın değişmiş bir halidir. Burada antik çağda Kidonyalılar'ın yaşadığı ancak MÖ 15. yüzyılda bir saldırıya uğradıkları düşünülmektedir. Mikenler'in adaya gelmesi ile yeniden canlanan şehir, sonraki dönemlerde aynı sıklıkta yerleşim yeri olmayı sürdürememiştir. Nihayet Kidonya, MÖ 12. yüzyılda tamamen talan edilmiştir. Kastelli'de yapılan arkeolojik kazılarda Linear B yazılı çanak çömlekler gün yüzüne çıkarılmıştır.

Kastelli tepesindeki Orta Çağ duvarları içerisine entegre edilmiş devşirme malzemeler, helenistik ve Roma dönemi Kidonyasına ait yapılardan alınmış ve surları inşa ederken kullanılmıştır.

823 ile 828 yılları arasında Araplar tarafından fethedilen şehir, 926'da Bizans tarafından yeniden fethedilmiştir. Şehrin asıl kalkındığı dönem La Canea adını taşıdığı Venedik hakimiyeti dönemidir. Bilhassa 1252 yılında Marino Morosini döneminde bastırılan bir isyan sonrası şehrin kalesinin surları güçlendirilmiştir. Yine de Cenevizliler 1260'ta şehri ele geçirmiş ve 1290'a kadar ellerinde tutmuşlardır.

1290'den sonra da Venedikliler şehri tahkim etmeye devam etmiştir. Kastelli Kalesi bu çabanın 14. yüzyıldaki bir eseridir. Ancak bu kale gitgide büyüyen liman için yeterli savunma sağlayamıyordu. Zira başlarını Barbaros Hayreddin Paşa'nın çektiği Türk denizciler büyük bir risk oluşturuyordu. Bu tehdide karşı yeterli savunma sahibi olmak için Venedikliler 1536'da Kandiye'deki kaleyi de planlayan mimar Michele Sanmicheli'yi yeni bir kale tasarımı ile görevlendirmiştir. İnşa edilen bu yeni kale, 1645'teki Osmanlı kuşatmasına yalnızca 2 ay dayanabilmiştir.

Bu arada İstanbul'un Osmanlılar tarafından fethedilmesi sonrası şehirden kaçan pek çok din adamı ve sanatçı adaya sığınmış ve burada Bizans kültürü ve dinini yaşatmaktaydılar.

Hanya, 1645 yılında 54 gün süren kuşatmadan sonra 17 Ağustos'ta Osmanlılar tarafından fethedildi. Osmanlılar'ın Girit Adası'nda fethettiği ilk kaleydi. 1669'da adanın fethini tamamlayan Osmanlı Devleti tarafından adanın idarî merkezi yapıldı. Osmanlı döneminde adaya camiler inşa edildi ve bazı kiliseler camiye dönüştürüldü. Bu dönemde Girit yerlilerinin bir kısmı da İslam dinine geçti.

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında çıkan Rum isyanı üzerine adaya gönderilen Gazi Ahmet Muhtar Paşa, Girit Rumları'nın bağımsızlığı için zemin hazırlayan Halepa Sözleşmesi'ni 23 Kasım 1878'de Hanya'nın bir ilçesi olan Halepa'da imzaladı.

1880 yılında burada bir Mevlevihane kurulmuş ve 1904 yılına kadar faaliyetlerini sürdürmüştür.^[1] 1923 yılı Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi ile şehrin müslüman nüfusu göç etmek zorunda bırakılmıştır.

Hanya, 1898-1908 arasındaki Girit Devleti döneminde de başkent işlevi görmüştür. Bu dönemde Prens Yeoryos Hanya'da konaklamıştır.

Hanya büyük ölçüde Venedik dönemi çehresini korumuştur. Şehrin tarihi çehresine en büyük zararı 1941'deki Nazi saldırısı ve günümüzde gittikçe artan inşaat sektörü vermektedir.

Şehrin havalimanı yaklaşık 16 km. uzaklıkta Akrotiri Yarımadası'nda bulunan Hanya Uluslararası Havalimanı'dır. Atina'dan buraya gelmek için öncelikle feribotla 6 km. uzaklıktaki Suda limanına ulaşmak gerekmektedir.

• Yunan devlet adamı Eleftherios Venizelos, Hanya'ya yakın bir köyde doğmuştur.
• Türkçedeki "Hanya'yı ve Konya'yı görmek" deyimi bu şehirden dolayı ortaya çıktığı düşünülür.^[2]

• Hanya limanı. Limanın iç kesimleri Orta Çağ'da sık sık kum birikmesi yaşadığından daha az kullanılmıştır. Günümüzde de daha canlı olan kesim dış liman kesimidir.
• Hanya kapalı çarşısı, yerel gıda ürünlerinin satıldığı, içerisinde restoranlar da barındıran haç şeklinde tasarlanmış bir kapalı çarşı

• Hanya Arkeoloji Müzesi
• Denizcilik Müzesi, 1913 yılında Eleftherios Venizelos ve Yunanistan Kralı I. Konstantin, Yunanistan ile birleşmek için bayrak salladığı Firkas adını taşıyan tabyada 1973 yılında kurulmuştur. Gemi maketleri, sualtı buluntuları, çeşitli alet ve donanımlar aracılığıyla antik çağlardan günümüze denizcilik ve deniz savaşları hakkında bilgi vermektedir. Sergilenenler arasında bir Tunç Çağı gemisi olan Minoa'nın birebir kopyası da yer almaktadır. Müzenin diğer bölümlerinde Girit'in 1913'te Yunanistan'a ilhakı ve özerkliği sırasında Hanya'nın rolünü ve ayrıca 1941'den 1945'e kadar süren Alman işgalini konu edinmektedirler.
• Hanya Tarihi Müzesi ve Arşivi, şehir parkı yanında I. Sfakianaki 20 caddesinde 1900'den kalma neoklasik bir bina içerisinde yer almaktadır. Eleftherios Venizelos hakkındaki serginin yanı sıra, Türkler ve Nazilere karşı mücadeleyi konu edinen resimler, silahlar ve bayraklar sergilenmektedir.

• Deniz feneri, doğudaki liman girişinde bulunur, 2006'da kapsamlı bir şekilde restore ve stabilize edilmiştir. Mısır'ın Girit'i 1830 yılındaki kısa süreli işgali sırasında Venedik zamanından kalma bir deniz fenerinin temelleri üzerine inşa edilmiştir.
• Venedik dönemi burçları: San Salvatore, Sabbionara, Schiavo-Lando kulesi
• Venedik dönemi tersanesi ve mühimmat deposu, 1497 yılında limanın iç kısmında inşa edilmiş, zaman zaman tersane olarak da kullanılmıştır. Günümüzde kötü durumda olan ve eski işlevini yitiren yapılar kurşunla kaplı tonozları ile dikkat çekicidir.

• Osmanlı dönemi soğan kubbeli Küçük Hasan Paşa Camii
• Etz Hayim Sinagogu
• Chatzimichali Daliani caddesi üzerindeki Osmanlı dönemi minaresi
• Osmanlı döneminde Hünkar Camisi adı altında hizmet veren Aya Nikola Kilisesi. 1918 yılında yeniden kilise olan yapının iç dekorasyonu, Arthur Evans'ın Knossos'ta keşfettiği Minos saraylarına imrenerek koyu kırmızı renkli sütunlar ve açık mavi renkli duvarlar ile düzenlenmiştir sağlanmıştır. Yunan ulusunun uzun süren yabancı hükümranlıklar sonrası ulusal kimlik arayışının mimariye dökülmüş bir hali gibidir.
• Venedik dönemi San Rocco Kilisesi, 1630 yılında inşa edilmiş tek nefli bir kilisedir.
• Agioi Anargyroi Kilisesi, 16. yüzyılda inşa edilmiş hem Osmanlı hem de Venedik döneminde ortodoks kilisesi olarak hizmet vermiş bir kilisedir.
• Bir yangın sonucu içerisi kararmış olan ancak yine de ikonları ile dikkat çeken Aya Katerini Kilisesi

• İsmail Kara, Hanya / Girit Mevlevihanesi, Dergah Yayınları (İstanbul 2006)