Doğu Timor tarihi

Timor adası, Avustralasya'yı daha genel olarak şekillendiren insan göçlerinin bir parçası olarak dolduruldu. İnsan yerleşiminin bilinen en eski izleri 43.000 ya da 44.000 yıl öncesine tarihlenir. Bu ilk yerleşimciler, mükemmel düzeyde denizcilik becerilerine sahipti ve dolayısıyla, çok sayıda büyük derin deniz balıklarını yakalayıp tükettiklerinden, teknolojinin Avustralya ve diğer adalara ulaşmak için okyanus geçişleri yapması gerekiyordu. Ülkede üç göç dalgasından kurtulanların hâlâ yaşadığı tahmin ediliyor. İlki, antropologlar tarafından Veddo-Australoid tipi insanlar olarak tanımlanmıştır.

MÖ 3000 civarında, ikinci bir göç dalgasına ise Melanezyalıları gelmesini sağladı.  Daha önceki Veddo-Australoid halkları bu sırada dağlık iç kesimlerine gittiler.  Sonrasında, Ön Malaylar güney Çin'den ve Çinhindi'nin kuzeyinden geldi. Timor mitleri, Timor'un doğu ucunda yelken açan ataların güneyde karaya varmasından bahseder .

Daha sonraki Timorlular denizcilik çok fazla yapmıyordu, aksine diğer adalarla nadiren giden odaklı insanlardı. Timor, şu anda doğu Endonezya'yı oluşturan, benzer şekilde kara odaklı insanlardan oluşan küçük nüfuslu küçük adalardan oluşan bir bölgenin parçasıydı.  Dış dünya ile teması Doğu Timur'un, takımadalara hizmet eden Çin ve Hindistan'dan yabancı denizcilik tüccarlarının ağları aracılığıyla dış dünya ile temas ediyorlardı.  Bölgeye getirilen dış ürünler arasında metal eşyalar, pirinç, ince tekstiller ve yerel baharatlarla değiştirilen madeni paralar, sandal ağacı, geyik boynuzu, balmumu ve köleler vardı.

Erken Avrupalı kâşifler, adanın 16. yüzyılın başlarında bir dizi küçük beylik veya prensliğe sahip olduğunu bildirdiler. En önemlilerinden biri, Tetum, Bunaq ve Kemak etnik gruplarının hizalandığı Orta Timor'daki Wehali Krallığı'dır.

Portekizliler, Avrupa'nın ilk kolonilerini 16. yüzyılda Güneydoğu Asya'da kurdu. Bölgeye ilk defa gelende Portekizlilerdi. 1556 yılı civarında Hristiyanlık misyonerlik çalışmaları başladı. 17. yüzyılda Lifau köyünde Portekizliler faaliyet göstermeye başladı. 17. Yüzyıldan itibaren Timorlu kralların gücü Portekizlilerce zayıflatılmaya yönelik askerî seferler başladı. 1702'de bölge Portekiz kolonisi oldu.19. yüzyıla kadar Timor kolonisi Portekiz tarafından pek de önemsenmeyip asgarî düzeyde yatırım yapıldı. 1910-1912 yılları arasında Timorlula isyan etti. Portekiz bastırmaya çalışsa da bastıramadı ve Portekiz ve Timor sınırı çizildi. Timor devleti her ne kadar 2. Dünya Savaşı sırasında tarafsız olsa da Avustralya ve Hollanda tarafından işgal edildi. Daha sonrasında ise Japonya işgaline uğradı. Dünya savaşından sonra yeniden Portekiz kolonisi oldu 1955'te eyalet haline geldi.

1975 yılında Endonezya işgaline uğradı. 1999 yılındaki referandumun ardından 2002'de bağımsızlığını ilan etti.