Cesare Borgia

Cesare Borgia'nın hayatının birçok bölümü gibi, doğum tarihi de şüphelidir. Cesare Borgia, Subiaco'da^[9][10](1475 ya da 1476'da) Kardinal Roderic Llançol i de Borja ve hakkında çok az bilgi bulunan İtalyan metresi Vannozza dei Cattanei'in gayrimeşru çocuğu olarak doğdu. Rodrigo Borgia'nın Vanozza'dan üç çocuğu daha vardı, bunlar: Juan, Gioffre ve Lucrezia'ydı. Borgia Ailesi, kökeni Valensiya Krallığı'na dayanan, 15. yüzyılın ortalarında şöhrete kavuşmuş bir aileydi; Cesare'nin büyük amcası Valensiya Piskoposu Alphonse Borgia (1378-1475), 1455 yılında Papa Callixtus III ismiyle papalığa seçilmişti.^[11] Cesare'nin babası Papa VI. Alexander ise evlilik dışı bir çocuğu olduğunu açıklayan ilk papa'ydı. Büyük ihtimalle Papa VI. Sixtus, Cesare'ye 1 Ekim 1480 tarihli papalık fetvasında doğumunu kanıtlama gerekliliğinden kurtulma hakkı verdi.^[12] Turuncu saçları ve kahverengi gözleriyle çevresinde çok güzel bir çocuk olarak tanınıyordu; uzun boylu, yakışıklı ve babası gibi hırslı bir çocuktu.^[13]

Cesare, 7 yaşındayken Papalık Başkâtibi ve Valensiya Katedral Papazı yapıldı. İlk öğretmenlerinin ikisi de Katalonyalı olan Paolo Pompilio ve Giovanni Vera'ydı. Öğretmenleri onu "İtalya'nın en yakışıklı adamı" olarak tanımlamalarının yanı sıra Cesare'nin çok parlak zekalı bir çocuk olduğunu söylüyorlardı. Cesare'nin güç mücadeleleriyle geçen kariyeri kilisede başlamıştı. 1489'da hukuk okumak için Perugia Üniversitesine gitti, bu üniversiteden Pisa Üniversitesine geçti ve burada İtalya'da tanınmış bir yargıç olan Filippo Decio'nun yanında çalıştı. Kilise ve Medeni Hukuk diploması aldı. 1491'de Pamplona Piskoposluğuna, 1492'de (Babası Papa seçildikten sonra) Valensiya Başpiskoposluğuna atandı. 1493'te hem Castres hem de Elne'ye piskopos olarak atandı. Ayrıca 1494'te Saint-Michel-de-Cuxa Manastırının Başrahibi unvanını da aldı. Cesare 18 yaşında kardinal oldu.^[11]

Cesare'nin dini yönü yok denilecek kadar azdı. Papalık'ta çapkınlığı, oldukça lüks giysileri ve avcılık partileriyle ünlenmişti. VI. Alexander, umutlarını, Cesare'nin Doğu İspanya'da Gandía Dükü olan ve 1496'da Papa'nın yönetimine isyan eden soylulara karşı (Özellikle Orsini Ailesine) seferler yürüten, papalığın askeri kuvvetlerinin kumandanı olan küçük kardeşi Giovanni'ye bağladı. Fakat 1497'de Giovanni şüpheli bir şekilde öldü. Bu suikastın ardında Cesare'nin olduğuna inanılır.^[14] Giovanni'nin yok oluşu hem Cesare'nin uzun zamandır beklediği askeri kariyerinin kapılarını açabilir hem de Cesare ve Aragonlu Sancha'nın arasındaki çekişmeyi çözebilirdi. Aragonlu Sancha, Cesare ve Giovanni'nin küçük kardeşleri olan Gioffre'nin karısıydı ve iki kardeşle de ilişkisi vardı.^[15] Gioffre'nin kıskançlık sonucu Giovanni'yi öldürdüğü rivayetler arasındadır.^[16] Ayrıca Giovanni'nin cinsel bir ilişki soncunda öldüğü muhtemeldir.^[17]

17 Ağustos 1498'de Cesare kardinallikten istifa eden ilk kişi oldu. İstifasının sebebi askeri kariyerine başlamak istemesiydi.^[18] Aynı gün içinde Fransa Kralı XII. Louis, Cesare'ye Valentinois Dükü üvanını verdi. Cesare, bu unvan sayesinde uzun yıllar boyunca "Valentino" diye anılacaktı.

Cesare'nin kariyeri, Fransa'yla dostluk kuran babasının (Bu dostluk Cesare'nin, Navarra Kralı III. John'un kızkardeşi Charlot d'Albret ile evlenmesiyle güçlenecek) İtalya Savaşları'ndaki himayedârlıklarını bozma planlarına dayanıyordu. Gian Giacomo Trivulzio'nun Milano'yu Ludovico Sforza'nın elinden almasından sonra; 1499'da Fransa Kralı XII. Louis, Cesare yardımıyla Milano'ya girdi ve İtalya'ya birtakım istila seferleri başlattı.

Alexander, bu elverişli durumdan yararlanmak isteyip Cesare'ye Kuzey İtalya'da bir dükalık teklif etmeye karar verdi. Sonra da, Romagna ve Marche'deki yönetimden sorumlu bütün piskoposların görevden alındığını ilan etti. Bu bölgeler teoride tamamen Papa'ya bağlı olsalar da yöneticiler pratik olarak bağımsız veya diğer eyaletlere bağımlıydılar. Bu bölgede yaşayan halka göre, oradaki piskoposlar çok acımasız ve önemsizdiler. Cesare iktidara geldiğinde bu değişim, bölge halkı tarafından büyük bir gelişme olarak görüldü.

Cesare, Fransa Kralı tarafından gönderilen 300 süvari, 4.000 İsviçreli piyade ve bir dizi İtalyan paralı askerle papalık ordularının komutanlığına atandı. Alexander; onu ikisi de Emilio-Romagna bölgesinde bulunan, Caterina Sforza tarafından kontrol edilen Imola ve Forlı şehirlerini fethetmesi için gönderdi. Fransa askerlerinden mahrum olmasına rağmen, bu iki şehrin fethinden sonra, Borgia; babası tarafından Kilise Gonfalonier'i unvanını almak ve zaferini kutlamak için Roma'ya geri döndü. 1500 yılında on iki yeni kardinalin oluşturulması, Papa Alexander vasıtasıyla Cesare'nin ordusuna bazı paralı asker kumandanlarının (Vitellozzo Vitelli, Gian Paolo Baglioni, Giulio ve Paolo Orsiniler ve Romagna'daki seferlerini hâlâ sürdüren Oliverotto Euffreducci) işe alınması için yeterli parayı sağladı. 1501'de Cesare, condottieri olarak Floransa Cumhuriyeti için savaştı ve Lordluğuna Piombino şehrini ekledi. 1502'de sona eren Piombino Kuşatmasından sonra, Prospero ve Fabrizio Colonna tarafından savunulan Napoli ve Capua kuşatmalarında Fransız birliklerini komuta etti. 24 Haziran 1501'de Cesare, birliklerine baskın düzenleterek Güney İtalya'da Aragon Krallığı'nın gücünün çökmesine neden oldu.

Haziran 1502'de, hile ile Urbino ve Camerino'yu ele geçirebileceği Marche'ye doğru yola çıktı. Machiavelli, Cesare'nin gözetimindeki Floransalı elçilerden biri olarak, bu seferde, yazılarında bu kadar büyük ölçüde yer alacak bir adamın, Cesare Borgia'nın yöntemlerini ilk elden gözlemleyebildi. Cesare, Daha sonra Bologna'yı fethetmeyi planladı. Bu süreçte, paralı asker kumandanı olarak görev yapanlar, özellikle Vitellozzo Vitelli ve Orsini kardeşler (Giulio, Paolo ve Francesco), Cesare'nin zulmünden korktu ve ona karşı bir komplo kurdular; Cesare'nin tebaası ona yürekten bağlı olduğu için Borgia'ya karşı isyanlar çıkarmaları çok zor olacaktı. Papalık fonlarını bolca kullanarak, ordusunu yeniden kurmayı başardı ve aynı zamanda komplocular ligini dağıtmak için diplomatik cephede çalıştı. Senigallia'daki bazı önemli komplocularla uzlaşma için bir randevu ayarladı, onları askerlerinden izole ettikten sonra tutukladı ve idam etti.1503'te ise San Marino Cumhuriyetini fethetti.^[19] Babası Papa VI. Alexander 18 Ağustos 1503'te zehirlenerek öldü.

Cesare; son derece yetenkli bir general ve politikacı olmasına rağmen, papalıkta gücü olmadan nüfuzunu sürdürmekte sorun yaşadı. Niccolò Machiavelli; Cesare'nin, babasının iktidarındaki papalığa çok fazla iyi niyet beslemesini bir talihsizlik olarak gördüğünü aktardı. Machiavelli aktarımlarında, Cesare'nin yeni papanın lütfunu kazanmış olması durumunda iktidarını devam ettiren çok iyi bir hükümdar olabileceğini de söyler. Babası Papa VI. Alexander 18 Ağustos 1503'te öldüğünde, arzuladığı bağımsız devleti sağlayacak olan Toskana'ya bir saldırı planlıyor olması da muhtemeldir. Birliklerini Kardinaller Meclisindeki seçimi kontrol etmeleri için Roma'ya yolladı.

Yeni papa seçilen Papa III. Pius, Cesare Borgia'yı destekliyor ve Kilise Gonfalonier'i unvanını onaylıyordu fakat 26 günlük kısa bir papalık döneminin sonunda öldü. Borgiaların ezeli düşmanı Giuliano della Rovere, gücünü yitirmiş Cesare'ye Romagna için papalık desteğini ve bağışlarını sürdürmeye devam edeceği sözünü verdi ve hileli, üstadane bir politikayla onu kendisine inandırdı. Tabii Kardinaller Heyeti'nin oylarının büyük çoğunluğunu alıp Papa II. Julius ismini aldıktan sonra Cesare'ye verdiği hiçbir vaadi önemsemedi. Hatasını fark eden Cesare durumu kendi lehine döndürmeye çalışsa da, Papa II. Julius onun yaptığı her hamleyi boşa çıkardı. Cesare, kendi devletini 6 ay boyunca ele geçirdi fakat Papa'nın kuvvetiyle San Marino'dan vazgeçmek zorunda kaldı.^[19]

Aragonlu II. Ferdinand'ın düşmanlığıyla karşı karşıya kalan Cesare Borgia,^[20] Napoli'de müttefiki olarak gördüğü Gonzalo Fernández de Córdoba tarafından ihanete uğradı ve orada hapsedildi, bu sırada toprakları Papalık tarafından geri alındı. 1504'te İspanya'ya transfer edildi ve ilk olarak La Mancha'daki Chinchilla de Montearagón Kalesi'ne hapsedildi, ancak bir kaçış girişiminden sonra kuzeye, Segovia yakınlarındaki Medina del Campo'daki La Mota Kalesi'ne taşındı.^[20] Yardım alarak La Mota Kalesi'nden kaçmayı başardı ve Santander, Durango ve Gipuzkoa'yı geçtikten sonra 3 Aralık 1506'da Pamplona'ya geldi. Kastilya İşgali öncesinde deneyimli bir askeri komutan olan kayınbiraderi Navarra Kralı III. John tarafından memnuniyetle karşılandı.^[21] Borgia daha sonra Aragonlu II. Ferdinand'ın Navarra'daki komplo ortağı olan Lerín Kontu Louis de Beaumont'a sadık güçlerin elinde olan Navarra Komünü Viana'yı kuşattı (Kaleyi kuşatamadı). 11 Mart 1507 sabahının erken saatlerinde, şiddetli bir fırtına sırasında bir düşman şövalye grubu kaleden kaçtı. Kuşatmanın etkisizliğine öfkelenen Borgia, onları kovaladı, bu yüzden tek başına kaldı. Onu bu hâlde gören şövalyeler alayı onu pusuya düşürerek mızrakla yaraladı. Şövalyeler Cesare'nin lüks giysilerini, değerli eşyalarını ve son zamanlarda frengiden dolayı yüzünün yarısını kapattığı deri maskesini çaldılar. Borgia çırılçıplak soyulmuş bir şekilde yalnız başına öldü.

Cesare Borgia; Kral III. John'un emriyle Kuzey İtalya'da bulunan Viana'daki Santa Maria Kilisesi'nin içinde mermerden bir anıt mezara gömüldü. 16. yüzyılda Mondoñedo Piskoposu Antonio de Guevara, kiliseyi ziyaret ettiğinde mezarda gördüklerini ezberden yayınladı. Bu kitabe, yıllar boyunca ifade ve ölçü bakımından çeşitli değişiklikler geçirdi ve bugün en çok alıntı yapılan versiyon, 18. yüzyılda rahip ve tarihçi Francisco de Alesón tarafından yayınlanan versiyondur. Bu kitabede:^[22]

Aquí yace en poca tierra /İşte burada yatıyor

el que todo le temía /Herkesin korktuğu adam

el que la paz y la guerra /Barışı ve Savaşı

en su mano la tenía. /Avucunun içinde tutan adam.

Oh tú que vas a buscar /Oh, övgüye değer şeyleri

dignas cosas de loar: /Aramaya çıkmış gezgin:

si tú loas lo más digno, /En değerliyi öveceksen,

aquí pare tu camino, /Yolun işte tam da buraya çıkar,

no cures de más andar. /Gereği yok uzaklara gitmenin.

Borgia, Aragonlu Ferdinand'ın eski bir düşmanıydı ve Ferdinand, III. John ve Navarralı Catherine'e karşı 1512 Kastilya İstilasının yolunu açacak olan bir kontla savaşıyordu. Koşullar iyi bilinmemekle birlikte, mezar 1523 ile 1608 yılları arasında yıkıldı ve bu sırada Santa Maria Kilisesi tadilattaydı. Efsaneye göre, bir Calahora Piskoposu bu "yozlaşmış" adamın burada yatmasının uygunsuz olduğunu düşünür ve mezarı kırıp içindeki kemikleri ezilmek üzere kasabadaki işlek caddelerden birine atar. Vicente Blasco Ibáñez, bu kilise piskoposunun babasının Papa VI. Alexander tarafından hapsedilip öldürüldüğü için bu türden bir intikam aldığını yazar. Borgia'nın kemikleri kaybolmuştu, fakat yerel efsanelere göre Cesare'nin ruhu hâlâ geziyordu. Bu kemikleri bulmak için birçok kazı yapıldı. İlk kazı 1886'da Borgialar hakkındaki birçok yazı yayımlamış Fransız tarihçi Charles Yriarte tarafından yapıldı. 1945'te ikinci kez kemikleri, bir cerrah olan Victoriano Juaristi tarafından oldukça uzun bir adli tıp muayenesi için alındı ve testler 19. yüzyılda yapılan ilk testlerle uyumluydu. Yani bu kemikler kötü şöhretli Dük'e aitti.

Cesare Borgia'nın kalıntıları daha sonra Viana'nın belediye binasına, doğrudan Santa Maria'nın karşısına gönderildi ve burada 1953'e kadar kaldı.^[23] Daha sonra, Santa Maria Kilisesi'nin dışına, doğrudan üzerine basılma tehlikesi altında olan bir yere yeniden gömüldüler. Mezar taşına İngilizcesi de dahil edilerek burada yatanın Papalık ve Navarra güçlerinin Generalissimo'su olduğu yazıldı. 2007'de, Cesare Borgia'nın ölümünün 500. yılında birçok insanın katılımıyla Borgia'nın mezarının yeniden Santa Maria Kilisesine transfer edilmesi için bir kampanya başlatıldı fakat bu istek, dini seçkinlerin direnişiyle karşılaştı. Kilisenin iç mezarları sözde sadece kardinaller ve papalar içindi ve Cesare kardinalliğinden istifa ettiğinden, oraya gömülmek için uygun değildi.

Niccolò Machiavelli, Floransa Şansölyeliği Sekreteri olarak diplomatik bir görevde Dük ile tanıştı. Machiavelli, 7 Ekim 1502'den 18 Ocak 1503'e kadar Borgia'nın davetindeydi. Bu süre zarfında, Floransa'daki amirlerine düzenli mektuplar yazdı, bunların çoğu hayatta kaldı ve Machiavelli'nin Toplu Eserlerinde yayımlandı. Prens kitabında Machiavelli, Borgia'yı bir başkasının gücüyle edinilen bir prensliğin tehlikelerini aktarmak için örnek olarak kullanır. Babası Papa VI. Alexander; ona krallık kurma yetkisi vermesine rağmen, Cesare Romagna'yı büyük ölçüde beceri ve incelikle yönetiyordu. Ancak babası öldüğünde ve Borgia ailesinin rakibi Papalık koltuğuna geldiğinde, Cesare birkaç ay içinde devrildi.

Machiavelli, Cesare Borgia'ya iki bölüm atfeder: Machiavelli'nin Prens'in VII. bölümünde anlattığı Romagna'da uzlaşının sağlanması ve 1502 Yılbaşı Gecesi'nde Senigallia'da condottierilerin öldürülmesi.^[24]

Machiavelli'nin Borgia'yı anlatımı tartışmalı bir konudur. Bazı akademisyenler, Machiavelli'nin Borgia'sının 20. yüzyıldaki devlet suçlarının habercisi olduğunu söylediler.^[25] Macaulay ve Lord Acton da dahil olmak üzere bazı tarihçiler ise, Machiavelli'nin Borgia'sını tarihselleştirerek, şiddete olan hayranlığının zamanın yaygın suçluluğunun ve yolsuzluğunun bir sonucu olduğunu açıkladı.^[26]

Şüphesiz Cesare Borgia, acımasız, cani ve ahlaksızdı. Ancak onun ruhu ve Machiavelli'nin kitabının ruhu o kadar iç içe geçmiştir ki, onları ayırmak imkansızdır.

Cesare Borgia, Leonardo Da Vinci'yi askeri mimar ve mühendis olarak kendi himayesinde ona iş verdi. Cesare, Leonardo'ya kendi alanında devam eden ve planlanan tüm inşaatları yönetmesi için sınırsız geçiş hakkı sağladı.^[27] Romagna'dayken Leonardo, Cesena'dan Porto Cesenatico'ya giden bir kanal inşa etti.^[28] Cesare ile tanışmadan önce Leonardo, Milano Dükü Ludovico Sforza'nın himayesinde yıllarca çalışmıştı, ta ki Fransa kralı XII.Louis, Sforza'yı İtalya'dan çıkarana kadar. Cesare'den sonra Leonardo, İtalya'da başka bir patron bulmakta başarısız oldu. Fransa Kralı I. Francis, Leonardo'yu hizmetine girmeye ikna edebildi ve Leonardo'nun hayatının son üç yılı Fransa'da çalışarak geçti.

10 Mayıs 1499'da Cesare, Fransa'yla Kutsal Makam'ın ilişkilerin güçlendirilmesi adına bir sözleşme gereği Navarra Kralı III. John'un kızkardeşi Charlotte d'Albret ile evlendi.^[29] Bu çift, ilk evliliğini Burgundy Valisi Louis II de la Trémoille ile ikinci evliliğini ise Busset Derebeyi Philippe de Bourbon ile yapan Valentinois Düşesi Louise Borgia'nın ebeveynleridir.

Cesare ayrıca en az 11 gayrimeşru çocuğun babasıydı. Bu gayrimeşru çocukların arasında Girolamo Borgia ve kızı Lucrezia Borgia da var.

Machiavelli, Cesare'nin yanında kaldığı sürede sezdiklerini not etti. Machiavelli'nin aktardıklarına göre; Cesare bazı zamanlar ketum ve suskun biri, bazı zamanlardaysa oldukça geveze ve palavracı biriydi. Machiavelli, onun bir çelişkiler adamı olduğuna dikkat çekiyor. Aynı anda acımasız ve nazik, tembel ve enerjik, düzensiz ve korkunç şiddet patlamalarına eğilimli titiz bir plancı. Tebaasına karşı dürüsttü, yerel aktivitelere katılıyordu ve insanlara fiziksel görünümüyle gösteriş yapmaktan hoşlanıyordu. Bununla birlikte, bazı zamanlarda Machiavelli; Cesare'nin "tükenmez" enerjiye ve askeri konularda ve diplomatik işlerde amansız bir dehaya sahip olduğunu, uykuya ihtiyaç duymadan gece gündüz çalışabildiğini gözlemlemişti.

Parlak zekası Pisa Üniversitesi'ndeki ilk yıllarında keşfedilmişti, askeri kumandan ve savaş stratejisti olan Cesare'nin dehasına hem dostları hem de düşmanları tarafından saygı duyulurdu. Kişiliği sayesinde birliklerinin ve en yakın dostu, aynı zamanda "uşağı" olan Micheletto Corella'nın sarsılmaz sadakatini kazanmayı başarmıştı.

Borgia'nın kızkardeşi Lucrezia Borgia ile ensest bir ilişkisi vardır. Machiavelli'nin "Amaca giden her yol mübahtır." sözünün pratik sahibi olan Cesare, eylemlerini sadece İtalya'nın birliği için yapmamıştır. Şahsi kıskançlığından dolayı kızkardeşi Lucrezia'nın ikinci kocası Aragonlu Alfonso'yu da öldürmüştür.

Kızkardeşi Lucrezia bir zehir uzmanıydı ve çoğu soyluyu Cesare'yle bu şekilde zehirlemişlerdi. Hatta bazı anlatımlara göre babaları VI. Alexander'ın ölümüne bile yanlışlıkla onlar sebep olmuştu.

Cesare Borgia'nın Cem Sultanla da bir tanışıklığı olmuştu. Cem Sultan'ın Borgia'ya atfedilen bir beyiti bile vardır.^[30]

Ayş kıl şehrinde bu şehzâde-i Efrenginün

Kim be-gâyet nâzenîn ü hüsrev-i hûbândır...