พระไภษัชยคุรุ

พระไภษัชยคุรุไวฑูรยประภาตถาคต
พระไภษัชยคุรุ ศิลปะจีน พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ วอร์ซอ
สันสกฤต	भैषज्यगुरु ไภษชฺยคุรุ भैषज्यगुरुवैदुर्यप्रभाराज ไภษชฺยคุรุไวฑูรฺยปฺรภาราช
จีน	藥師佛 (พินอิน: Yàoshīfó ) 藥師如來 (พินอิน: Yàoshī Rúlái )
ญี่ปุ่น	薬師如来（やくしにょらい） (โรมาจิ: Yakushi Nyorai) 薬師瑠璃光如来（やくしるりこうにょらい） (โรมาจิ: Yakushirurikō Nyorai)
เขมร	ភៃសជ្យគុរុ (phei-sach-kuru)
เกาหลี	약사여래 (RR: Yagsa Yeorae) 약사유리광여래 (RR: Yagsayurigwang Yeorae)
ไทย	พระไภษัชยคุรุไวฑูรยประภาตถาคต
ทิเบต	སངས་རྒྱས་སྨ��་བླ་ Wylie: sangs rgyas sman bla THL: Sangyé Menla
เวียดนาม	Dược Sư Phật Dược Sư Lưu Ly Quang Vương Phật Dược Sư Lưu Ly Quang Vương Như Lai Đại Y Vương Phật Tiêu Tai Diên Thọ Dược Sư Phật
ข้อมูล
นับถือใน	มหายาน, วัชรยาน
พระลักษณะ	การเยียวยารักษาโรค
สถานีย่อยพระพุทธศาสนา

พระไภษัชยคุรุ (สันสกฤต: भैषज्यगुरु, จีน: 藥師佛, ญี่ปุ่น: 薬師仏, เกาหลี: 약사불, ทิเบต: སངས་རྒྱས་སྨན་བླ) หรือ พระไภษชฺยคุรุไวฑูรฺยปฺรภาราช (จีน: 藥師琉璃光(王)如來, ญี่ปุ่น: 薬師瑠璃光如来, เกาหลี: 약사유리광여래) เป็นพระพุทธเจ้าที่พบเฉพาะในนิกายมหายาน ไม่พบในฝ่ายเถรวาท พระนามของท่านหมายถึงพระตถาคตเจ้าผู้เป็นบรมครูแห่งยารักษาโรค ผู้มีรัศมีสีน้ำเงินดังไพลิน พระนามอื่นๆของท่านคือ พระไภษัชยคุรุตถาคต พระมหาแพทย์ราชาพุทธเจ้า พระมหาไภษัชยราชพุทธเจ้า เป็นที่นิยมนับถือในหมู่ชาวจีนและชาวทิเบต

ในความเชื่อของชาวจีน รูปของพระองค์อยู่ในท่านั่งสมาธิ มีรัตนเจดีย์วางบนพระหัตถ์ บ้างถือกระปุกยา ส่วนในความเชื่อของชาวทิเบต พระองค์มีกายสีน้ำเงินเข้ม นั่งขัดสมาธิ พระหัตถ์ขวาถือยาสมุนไพร (ทางจีนนิยมเป็นเห็ดหลินจือ) พระหัตถ์ซ้ายถือบาตรวางบนพระเพลา ถือกันว่าเป็นพระพุทธเจ้าที่สามารถรักษาโรคทางกายและโรคทางกรรมของสัตว์โลก

พระสูตรที่กล่าวถึงพระไภษัชยคุรุพุทธเจ้าโดยเฉพาะ พระองค์เดียว คือ

1. ไภษัชยคุรุไวฑูรยประภาตถาคตปูรวปณิธานสูตร เดิมเขียนด้วยภาษาสันสกฤต ต่อมาแปลเป็นภาษาจีนโดยพระถังซำจั๋ง หรือพระสมณะเสวียนจั้ง ในสมัยราชวงศ์ถังของจีน
2. ไภษัชยคุรุไวฑูรยประภาสัปตพุทธปูรวปณิธานวิเศษสูตร ต่อมาแปลเป็นภาษาจีนโดยพระสมณะอี้จิง ในสมัยถังของจีน แต่กล่าวถึงพระพุทธเจ้า 7 พระองค์ โดยพระไภษัชยคุรุพุทธเจ้า เป็นพระองค์ลำดับที่ 7 กล่าวถึงปณิธาน 12 ข้อของพระไภษัชยคุรุพุทธเจ้าคือ
   1. ช่วยให้สรรพสัตว์บรรลุโพธิญาณโดยเร็ว
   2. ช่วยให้สรรพสัตว์ตื่นจากความโง่เขลา
   3. ช่วยให้สรรพสัตว์ถึงพร้อมด้วยของใช้ทั้งปวง
   4. ช่วยให้สรรพสัตว์หันมานับถือมหายานธรรม มุ่งสู่ความเป็นพระพุทธเจ้า
   5. ช่วยให้สรรพสัตว์มีศีลบริสุทธิ์
   6. ช่วยให้สรรพสัตว์มีกายสมบูรณ์
   7. ช่วยให้สรรพสัตว์พ้นจากความยากจน
   8. ช่วยให้สตรีได้เป็นบุรุษตามปรารถนา
   9. ช่วยให้สรรพสัตว์พ้นจากอุบายของมาร
   10. ช่วยให้สรรพสัตว์พ้นจากโทษทัณฑ์ทางอาญา
   11. ช่วยให้สรรพสัตว์พ้นจากการทำชั่วเพื่อเลี้ยงชีพ
   12. ช่วยให้สรรพสัตว์พบกับความสมบูรณ์ทั้งสิ้น

พระไภษัชยคุรุเป็นที่นับถืออย่างแพร่หลายในหมู่ชาวพุทธมหายาน แต่ไม่มีนิกายเป็นของตนเองอย่างพระอมิตาภะพุทธะ ทรงมีแดนศุทธิไวฑูรย์ที่เหมือนกับแดนสุขาวดีของพระอมิตาภะ นอกจากนี้ในคัมภีร์ไภษัชยคุรุไวฑูรยประภาสัปตพุทธปูรวปณิธานสูตร กล่าวว่าทรงเป็นหนึ่งในพระไภษัชยคุรุทั้ง 7 มีพระโพธิสัตว์เป็นสาวก 2 องค์ คือ พระสุริยประภาโพธิสัตว์ (จีน: 日光菩薩; พินอิน: Rìguāng púsà; ญี่ปุ่น: Nikkō bosatsu) และพระจันทรประภาโพธิสัตว์ (จีน: 月光菩薩; พินอิน: Yuèguāng púsà; ญี่ปุ่น: Gekkō bosatsu)

ดังนั้น จึงเป็นที่มาของพระกริ่งปวเรศ ที่มีการจัดสร้างขึ้นเฉพาะในราชอาณาจักรไทยแต่เพียงผู้เดียว เพราะพุทธลักษณะของพระกริ่งคล้ายคลึงกับพระไภษัชยคุรุพุทธเจ้ามาก

• รูปแบบศิลปกรรมของพระไภษัชยคุรุ
• 
  พระไภษัชยคุรุ วัดโฮรีว ประเทศญี่ปุ่น
• 
  พระไภษัชยคุรุ วัดโคฟุกุ ประเทศญี่ปุ่น
• 
  พระไภษัชยคุรุ พระกายสีน้ำเงิน ศิลปะทิเบต
• 
  พระไภษัชยคุรุ และโพธิสัตวอัครสาวกในพุทธเกษตร ศิลปะทิเบต
• 
  พุทธเกษตรแห่งพระไภษัชยคุรุ ศิลปะจีนยุคราชวงศ์หยวน ปัจจุบันจัดแสดงอยู่ที่ Metropolitan Museum of Art รัฐนิวยอร์ก สหรัฐอเมริกา
• 
  พระไภษัชยคุรุ ศิลปะชวาภาคกลาง ปัจจุบันจัดแสดงอยู่ที่ Los Angeles County Museum of Art รัฐแคลิฟอร์เนีย สหรัฐอเมริกา
• 
  พระไภษัชยคุรุ ศิลปะเขมร ปัจจุบันจัดแสดงอยู่ที่ Brooklyn Museum รัฐนิวยอร์ก สหรัฐอเมริกา
• 
  พระกริ่งปวเรศ (พระไภษัชยคุรุ) ซึ่งสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์โปรดให้พระยาเวียงในนฤบาลสร้างขึ้น
• 
  พระไภษัชยคุรุ ที่วัดทิพยวารีวิหาร (วัดกำโลวยี่) เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร

• พระไภษัชยคุรุไวฑูรยประภาตถาคตเก็บถาวร 2008-12-12 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน