เสฐียรพงษ์ วรรณปก

เกิดเมื่อวันพฤหัสบดีที่ 1 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2482 ที่บ้านโนนสูง ตำบลเลิงแฝก (ปัจจุบันคือตำบลหนองแวง) อำเภอบรบือ (ปัจจุบันคืออำเภอกุดรัง) จังหวัดมหาสารคาม เมื่อเรียนจบชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 ได้บรรพชาเป็นสามเณรที่วัดอัมพวัน ซึ่งเป็นวัดประจำหมู่บ้าน ศึกษานักธรรมและบาลีไวยากรณ์กับอาจารย์มหาบุดดี ปุญญากโร (บุดดี สุวรรณคำ) เจ้าอาวาส จนกระทั่งสอบได้นักธรรมชั้นโทจึงได้ย้ายไปศึกษาต่อที่วัดมหาธาตุ อำเภอเมือง จังหวัดนครพนม โดยเป็นลูกศิษย์พระมหาชม ธมฺมธีโร (พระราชปริยัตยาจารย์ อดีตเจ้าคณะจังหวัดนครพนม) สอบได้นักธรรมชั้นเอกและเปรียญธรรม 3 ประโยค

หลังจากนั้นกลับไปอยู่ที่วัดอัมพวันในบ้านเกิด สอบได้เปรียญธรรม 4 ประโยค แล้วจึงเดินทางมาศึกษาพระปริยัติธรรมที่วัดทองนพคุณ เขตคลองสาน กรุงเทพมหานคร เป็นศิษย์ของพระธรรมเจดีย์ (กี มารชิโน) อดีตเจ้าอาวาสวัดทองนพคุณ พ.ศ. 2508 ได้เดินทางไปศึกษาภาษาสันสกฤต ณ วิทยาลัยทรินิตี มหาวิทยาลัยเคมบริดจ์ (Trinity College, Cambridge University) ประเทศอังกฤษ โดยการติดต่อประสานงานของสุลักษณ์ ศิวรักษ์ และได้รับทุนจากมูลนิธิเอเชียและมูลนิธิการศึกษาวัดทองนพคุณ พ.ศ. 2512 สำเร็จการศึกษาได้รับปริญญาตรีสาขาอักษรศาสตร์ (เกียรตินิยม) เมื่อเดินทางกลับประเทศไทยได้สอนพระปริยัติธรรม ณ วัดทองนพคุณ ดังเดิม พ.ศ. 2514 ได้ลาสิกขาและรับราชการเป็นอาจารย์คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร วิทยาเขตพระราชวังสนามจันทร์ จังหวัดนครปฐม พ.ศ. 2519 โอนไปเป็นอาจารย์สอนวิชาศาสนาเปรียบเทียบที่คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ใน พ.ศ. 2522 โอนกลับไปคณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากรตามเดิม จนได้รับการแต่งตั้งเป็นรองศาสตราจารย์ระดับ 9 ก่อนจะลาออกจากราชการเมื่อ พ.ศ. 2535^[2] ต่อมาได้ดำรงตำแหน่งเป็นศาสตราจารย์ประจำ มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา

สมรสกับอาจารย์นิโลบล วรรณปก มีบุตรชาย 1 คน คือ นายเสกขภูมิ วรรณปก นักเขียน (ถึงแก่กรรม พ.ศ. 2562) นายเสกขภูมิ วรรณปก สมรสกับนางจารุวรรณ วรรณปก มีบุตรชาย 2 คน คือ นายภูเมธ วรรณปก จบการศึกษาคณะครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และ นายภูวิศ วรรณปก กำลังศึกษาอยู่คณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

• เปรียญธรรม 9 ประโยคขณะเป็นสามเณร (รูปแรกในรัชกาลที่ 9 สมัยเริ่มสอบด้วยข้อเขียน และเป็นรูปที่สามในสมัยรัตนโกสินทร์) อุปสมบทในพระบรมราชูปถัมภ์^[2]
• ปริญญาตรี (เกียรตินิยม) สาขาอักษรศาสตร์ มหาวิทยาลัยเคมบริดจ์ ประเทศอังกฤษ
• ปริญญาโท สาขาภาษาตะวันออกโบราณ (บาลี-สันสกฤต) มหาวิทยาลัยเคมบริดจ์ ประเทศอังกฤษ
• ดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขาศาสนาและปรัชญา มหาวิทยาลัยมหาสารคาม พ.ศ. 2548
• ดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย พ.ศ. 2550

เสฐียรพงษ์ วรรณปก ได้เขียนบทความลงในวารสารสังคมศาสตร์ปริทัศน์ เมื่อครั้งเป็นพระภิกษุ โดยการชักชวนของสุลักษณ์ ศิวรักษ์ ภายหลังได้เขียนบทความลงในนิตยสารต่าง ๆ เช่น ต่วย'ตูน, แม่และเด็ก, รักลูก, ชีวจิต เป็นต้น นอกจากนี้ยังมีคอลัมน์ในหนังสือพิมพ์ข่าวสด และหนังสือพิมพ์มติชน

มีผลงานหนังสือทางวิชาการและกึ่งวิชาการที่พิมพ์เผยแพร่มากกว่า 200 เล่ม อาทิ:^[2]

ไต้ ตามทาง ใช้เขียนเรื่องประเภทขำขันทีเล่นทีจริง

“เปรียญเก้าประโยค” ใช้เขียนเรื่องประเภทการใช้ภาษา

เสฐียรพงษ์ วรรณปก ใช้เขียนเรื่องประเภทวิชาการและสารคดี

• ได้รับพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นราชบัณฑิต ประเภทปรัชญา สาขาศาสนศาสตร์ พ.ศ. 2535^[2]
• ได้รับพระราชทานเสมาธรรมจักร ในฐานะผู้เขียนหนังสือพระพุทธศาสนา พ.ศ. 2535
• ได้รับรางวัลโทรทัศน์ทองคำ รายการส่งเสริมคุณธรรมดีเด่น รายการ “ดรุณธรรม” ทางช่อง 5 พ.ศ. 2535
• ได้รับประทานเข็มเชิดชูเกียรติจากโรงเรียนนายร้อยอากาศอาวุโส กองทัพอากาศ พ.ศ. 2535
• ได้รับเหรียญเชิดชูเกียรติจากโรงเรียนนายร้อยสามพราน กรมตำรวจ
• ได้รับพระราชทานเหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา พ.ศ. 2543 สาขามนุษยศาสตร์ ในฐานะได้รับการยอมรับว่ามีความรู้ความสามารถและแสดงให้เป็นที่ปรากฏว่ามีฝีมือและมีชื่อเสียงยอดเยี่ยมในทางศิลปวิทยา
• ได้รับรางวัลหนังสือวิชาการยอดเยี่ยมแห่งปี พจนานุกรมไทย-อังกฤษ จากบริษัท อมรินทร์พริ้นติ้งแอนพับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน) พ.ศ. 2546 โดยรับรางวัลร่วมกับ ดำเนิน การเด่น
• ได้รับการประกาศเกียรติคุณยกย่องเชิดชูว่าเป็นผู้มีคุณูปการต่อการศึกษาของชาติ จากคุรุสภา พ.ศ. 2553

• พ.ศ. 2550 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)^[4]
• พ.ศ. 2546 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)^[5]
• พ.ศ. 2543 –   เหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา (ร.ด.ม.(ศ)) สาขามนุษยศาสตร์ (ด้านศาสนา)^[6]

• ประวัติจากสภานิติบัญญัติแห่งชาติ, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 27 กันยายน 2007